PDA

Επιστροφή στο Forum : POLL: Θα θέλατε να επιστρέψουμε στη Δραχμή;



Σελίδες : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 [33] 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

senkradvii
10-11-11, 14:52
Όλοι ήθελαν να δώσουν λύση, εκτός από τον Μπρούνι και την Αδόλφο Μέρκελ.
Οι υπόλοιπες χώρες θα (έπρεπε να) είχαν απόλυτα δικαιολογημένη απαίτηση εκτύπωσης ευρω αλλά δυστυχώς οι κυβερνήτες τους είναι γλύφτες, ζήτουλες, πιόνια, προδότες, κομματόσκυλα ή άσχετοι.
Πρώτος και καλύτερος απ'όλους, ο δικός μας.

Καλά εγώ για τους δικούς μας έλεγα.. ;)

........Auto merged post: senkradvii πρόσθεσε 37 λεπτά και 5 δευτερόλεπτα αργότερα ........

Aν και παλιό για διαβάστε λίγο και αυτό (http://www.lifo.gr/mag/columns/4245).

Προσωπικά είναι αυτό που ελπίζω να γίνει, χωρίς να αναγκαστούμε να φτάσουμε στο σημείο της εξαθλίωσης, από τότε που μας έπιασε η κρίση. Δηλαδή το απλούστατο. Το μάθημα, να γίνει πάθημα και σε όποιον δεν γίνει καλή του τύχη.

MNP-10
10-11-11, 16:16
Η διαφορά είναι ότι δεν είμαστε στο '40, ούτε στο '18, και δεν μπορούμε να θεωρήσουμε την Ε.Ε. Δ' Ράιχ, δεν επιβλήθηκε με όρους πολέμου...


Ναι αλλα υπαρχει μια αναντιστοιχια συμφωνιων (στη βαση ισοτητας/αμοιβαιοτητας κτλ) και εργων. Δε θυμαμαι να μπηκαμε στην "Ευρωπη των Γερμανων"... do you? :whistle:



Το ότι φερ' ειπείν δεν χρειάζεσαι visa (!) για να πας σε οποιοδήποτε κράτος της Ε.Ε. από διακοπές μέχρι να εγκατασταθείς μόνιμα, είναι το μακράν μεγαλύτερο επίτευγμα...


Συμφωνω, αλλα πρεπει να πουλησουμε τη χωρα για να εχουμε ελευθερας στη μετακινηση? Δε καταλαβαινω αυτη την ακρατη δικαιολογηση των παντων για τα οποια θετικα εχει η ΕΕ.

Ναι η ΕΕ εχει θετικα... αλλα στη παρουσα φαση αυτα τα θετικα κοστιζουν παρα πολυ. Παρα, μα παρα πολυ. Κοστιζουν ολοκληρη τη χωρα μας.



Από κει και πέρα, σαφώς και δεν είμαι του "οι Γερμανοί είναι φίλοι μας", πλην όμως δεν μπορώ να δηλώσω ελαφρά τη καρδία "Ψιτ! Εσείς τα 26 κράτη της Ε.Ε? Δεν πάτε στο διάολο? Θα κατάσχω τις πρεσβείες σας και θα εκτελέσω στο Γουδή όσους υπηκόους σας έχει μέσα η χώρα μου γιατί είστε πράκτορες της παγκοσμιοποίησης".

ΛΟΛ.


Το δουλευεις πολυ binary... εχει και τονους του γκρι περα απο ασπρο/μαυρο.



Τις εποχές 1918-1940 κτλ ούτε καν ΟΗΕ δεν υπήρχε, πόσο μάλλον Ε.Ε. και άλλοι οργανισμοί.


Υπηρχε η κοινωνια των εθνων (οχι ΕΕ, προφανως).



Αν λοιπόν καταλήγει η συζήτηση στο "Να γίνουμε Βενεζουέλα", όχι Κούβα, τότε by all means, να γίνετε. Εγώ δεν είμαι υπέρ των λατινοαμερικάνικων διαφθαρμένων στο σύνολό τους καθεστώτων, τα οποία νομοτελειακά έχουν 10% στα πούπουλα και 90%, όχι απλά στη φτώχια, σε καλύβες και παράγκες.


Υπαρχουν και χωρες στυλ Νορβηγια, Ελβετια που δε συμμετεχουν στην ΕΕ αλλα δεν ειναι μπανανιες. Τα παραδειγματα που δινεις ειναι μονιμως αρνητικα. Ενα θετικο-στοχο παραδειγμα δεν εχεις βαλει. Παντα αρνητικους.



Παγκόσμιος αυτόνομος ρόλος στα μεγέθη της Ελλάδας δεν παίζει.

Παιζει και παραπαιζει. Μικρος πληθυσμος + μεγαλος πλουτος + δυνητικη αυτονομια = μπορει. Δεν υπαρχει ουτε ενα εμποδιο στο να μη μπορει να γινει εκτος απο τη πολιτικη βουληση (το οποιο ειναι θεμα προθυμιας, οχι πραγματικο εμποδιο). Ολα τα συστατικα και οι προδιαγραφες, ειδικα για την Ελλαδα, ειναι in place.

........Auto merged post: MNP-10 πρόσθεσε 2 λεπτά και 19 δευτερόλεπτα αργότερα ........


Δεν έχει και πολύ άδικο.
Όλες οι χώρες πρέπει να υιοθετήσουν το ευρώ. Πλην της Γερμανίας, η οποία είναι τελικά το μεγάλο, άλυτο πρόβλημα της Ευρωζώνης.

Και πως θα γινει αυτο οταν εχει απορριφθει απο χωρeς με δημοψηφισματα, οπως η Δανια? Ή απο χωρες οπως το Η.Β. που δεν εχουν καμμια ορεξη να αλλαξουν νομισμα? Θα τους "πεισει" ο Μπαροζο? Ειδικα μετα απ'αυτα που εχουν γινει με Μερκελ vs Greece? Χλωμο...

Sovjohn
10-11-11, 16:31
Τα αρνητικά παραδείγματα τα θέτω όχι γιατί είμαι απαισιόδοξος ως άνθρωπος (δεν είμαι, ποτέ δεν ήμουν) αλλά γιατί θεωρώ ότι η ελληνική κοινωνία και κατ' επέκταση το ελληνικό πολιτικό σύστημα τα τελευταία, δεν θα πω 30, θα πω 100 χρόνια, είναι ανεπαρκές για να μετατρέψει την Ελλάδα σε Νορβηγία. Σε Βανουάτου είναι πιο πιθανό.

Κατά τα άλλα, ΟΚ, διαφωνούμε, δεν βλάπτει. Απλά με τη χρήση παρωπίδων τύπου Λιακόπουλου ναι, οι Έλληνες είναι οι κυρίαρχοι του κόσμου και οι Ελ θα έρθουν οσονούπω για να μας κάνουν υπερδύναμη όπως έπρεπε να είμαστε.

Εγώ απ' την άλλη από τα προσωπικά μου βιώματα και όχι από την οθόνη του PC μου συμφωνώ ότι στην Ελλάδα γίνονται όλα όσα γράφει το άρθρο του Vanity Fair (http://www.vanityfair.com/business/features/2010/10/greeks-bearing-bonds-201010) πέρσι τέτοια εποχή, και ακόμη χειρότερα.

Όλα αυτά δεν οδηγούν σε Νορβηγία αλλά σε Ουκρανία (που έχει και διαμάντια πολιτικούς σαν τους δικούς μας), ότι και να λέμε εμείς εδώ μέσα. Θα μπορούσε να αλλάξει αυτό - αλλά προυποθέτει τουλάχιστον 10-20 χρόνια αλλαγής παιδείας (συνεχούς) και δουλειάς, όχι φραπέ, άρα να λέμε εν έτει 2011 ότι "yes we can make it alone" είναι, βασικά, άκαιρο. ;)

MNP-10
10-11-11, 16:44
αλλά γιατί θεωρώ ότι η ελληνική κοινωνία και κατ' επέκταση το ελληνικό πολιτικό σύστημα τα τελευταία, δεν θα πω 30, θα πω 100 χρόνια, είναι ανεπαρκές για να μετατρέψει την Ελλάδα σε Νορβηγία. Σε Βανουάτου είναι πιο πιθανό.


Δεν ειναι η κοινωνια ανετοιμη για να δεχτει ενα οραμα θετικης αλλαγης - διψαει περισσοτερο απο ποτε για μια κυβερνηση επιδιωξης των εθνικων συμφεροντων. Εκει που πασχει ειναι στις πολιτικες δυναμεις οι οποιες ειναι ξενοκινουμενες.



Κατά τα άλλα, ΟΚ, διαφωνούμε, δεν βλάπτει. Απλά με τη χρήση παρωπίδων τύπου Λιακόπουλου ναι, οι Έλληνες είναι οι κυρίαρχοι του κόσμου και οι Ελ θα έρθουν οσονούπω για να μας κάνουν υπερδύναμη όπως έπρεπε να είμαστε.


Δεν ειπα υπερδυναμη. Αλλο μια αυταρκης, ευπορη και δυνατη χωρα, αλλο υπερδυναμη.

Οσο για το vanity fair, και την παιδεια κτλ, απλα θα σου θυμησω τι ειχε πει ο ΓΑΠ το 2009... οταν παει το ΔΝΤ σε ενα λαο, λεει κοφτε απο δω, κοφτε απο κει, κοφτε απ'τη παιδεια κτλ. Οταν λοιπον κοβει απ'τη παιδεια πχ, τοτε καταδικαζει τις επομενες γενεες αλλα και τη χωρα σε μονιμη υπαναπτυξη. Ε σ'αυτο το δρομο ειμαστε ΤΩΡΑ. Και γι'αυτο χρειαζεται αλλαγη.

ciaoant1
10-11-11, 17:25
http://img16.imageshack.us/img16/5764/mosaicd52ef00308b74d9c3.jpg

Αναδημοσιεύουμε μερικά άρθρα από αστούς δημοσιογράφους, που γράφουν σε μεγάλες εφημερίδες, και πλέον αντιλαμβάνονται το που οδηγούνται τα πράγματα στην Ευρώπη. Τα άρθρα αφορούν τη συμπεριφορά της Γερμανίας, που ποτέ της δεν είχε το μέγεθος για να κυριαρχήσει ολοκληρωτικά, αλλά πάντα ήταν "αρκετά μεγάλη" για να κυριαρχήσει σχεδόν ολοκληρωτικά (ή τουλάχιστον να προσπαθήσει).

Είναι μια εποχή "επιστροφής του ιμπεριαλισμού", μια εποχή της πιο βάρβαρης βαρβαρότητας, όπου επικρατεί ο "νόμος του ισχυρού", χωρίς έλεος. Είναι οι λαοί αρκετοί ισχυροί για να παλέψουν και να νικήσουν, ή απλά θα σαρωθούν; "Μέση λύση" δεν υπάρχει.

Από την πτώση του Τείχους στην πτώση (?) της Ελλάδας (http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=429424&h1=true)

...ας κάνουμε μια μικρή «παύση» από τα εσωτερικά μας, για να δούμε και την άλλη, απόλυτα καθοριστική όψη των αιτιών που γέννησαν το φοβερό κραδασμό που ζει σήμερα η Ελλάδα, αλλά και μέγα μέρος της Ευρώπης – το τι συμβαίνει ήδη στην Ιταλία, το βλέπουμε όλοι.

Γιατί μπορεί η μία διάσταση να είναι το ελληνικό πολιτικό σύστημα και τα... θαυμαστά «έργα και οι ημέρες του» για τα οποία ό,τι και να πει κανείς είναι λίγο, όμως, υπάρχει κι άλλη: η όψη που κάνει την Ευρώπη να συμπεριφέρεται ως οτιδήποτε άλλο αντί ενιαίας Ευρώπης: να απειλεί χώρες ολόκληρες, να στέλνει απαράδεκτα τελεσίγραφα, που ευτυχώς βρίσκονται και κάποιοι να της τα γυρίσουνε πίσω, να απαιτεί μη προβλεπόμενες εκχωρήσεις κυριαρχίας από τα κράτη-μέλη της, να επιβάλλει προγράμματα που διαλύουν χώρες αντί να τις βοηθούν, να εκβιάζει ωμά και χωρίς νομιμότητα, να λαμβάνει όλες τις μεγάλες αποφάσεις αγνοώντας επιδεικτικά το σύνολο σχεδόν των μελών της και άλλα τόσα. Και για να δούμε πώς έφτασε η Ευρώπη εκεί, πρέπει να γυρίσουμε πίσω σε μια ημέρα σαν χθες πριν από περίπου δύο δεκαετίες: στη μέρα που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου και που από την Πτώση του, αντί να γεννηθεί μια νέα ενωμένη Ευρώπη, άρχισε να γεννιέται μια νέα γερμανική Ευρώπη, που σήμερα βρίσκεται στο απόγειο της δύναμης και της επιθετικότητάς της.

Αμέσως μετά την Πτώση του Τείχους, μείζονες διεθνείς εξελίξεις δρομολογούνται: Ο Ψυχρός Πόλεμος τελειώνει. Στυγνές δικτατορίες σε όλη την Ευρώπη καταρρέουν και αυτό προκαλεί ανακούφιση Οι Αμερικανοί, όπως ακριβώς είχαν κάνει την επαύριο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου επιβάλλοντας την απάλειψη των γερμανικών πολεμικών αποζημιώσεων προς τους συμμάχους τους για να στήσουν τα πόδια της ξανά τη Γερμανία από το φόβο της Σοβιετικής Ενωσης, για τον ίδιο ακριβώς λόγο, τους τα δίνουν και πάλι όλα.

Αμέσως, η Γερμανία επανενώνεται – για την ακρίβεια, η πρώην Ανατολική προσαρτάται στην πρώην Δυτική. Η κυβέρνηση της νέας ενωμένης χώρας διακηρύσσει σε όλους τους τόνους, προς πάσα κατεύθυνση, με τον πιο επίσημο τρόπο και πολλές φορές, ότι το Βερολίνο δεν θα γίνει ξανά πρωτεύουσα της Γερμανίας. Λέει ψέματα σε όλους. Η γιγάντια επιχείρηση μεταφοράς της πρωτεύουσας ξεκινά να σχεδιάζεται μυστικά σχεδόν αμέσως, μέχρι που, ξαφνικά, εν μέσω αντιδράσεων στην ίδια τη Γερμανία, το 1994 γίνεται νόμος του γερμανικού κράτους. Παράλληλα, σχέδια και συζητήσεις ετών, έχουν αρχίσει πλέον να παίρνουν σάρκα και οστά: τίθενται οι βάσεις για το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Με ταχύτατες διαδικασίες, η νέα Ευρώπη γεννιέται και είναι φτιαγμένη στα μέτρα της νέας αναδυόμενης δύναμης, της Γερμανίας.

Ακόμα και σήμερα, πολλοί δεν έχουν διακρίνει την άμεση συσχέτιση των δύο αυτών ιστορικών διεργασιών, της γερμανικής επανένωσης και της γέννησης του κοινού νομίσματος. Δεν έχουν αντιληφθεί ότι η μία υπήρξε προϊόν, αποτέλεσμα αλλά και ταυτόχρονα προϋπόθεση της άλλης.

Επίσης, πολλοί έχουν λησμονήσει το φοβερό νομισματικό πόλεμο των ετών αμέσως μετά την ενοποίηση: τον πόλεμο των επιτοκίων, στον οποίο, όπως ακριβώς και τώρα, η Γερμανία, συνεργαζόμενη άτυπα με τις «αγορές», εν προκειμένω με τον Τζορτζ Σόρος, οδήγησαν τη στερλίνα σε υποτίμηση 11% σε ένα βράδυ και την ιταλική λιρέτα σε εκδίωξη από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών που προηγήθηκε του κοινού νομίσματος.

Τότε, η Γερμανία μάζεψε όλα τα κεφάλαια που χρειαζόταν, από όλη την Ευρώπη, ώστε να χρηματοδοτήσει την αναστήλωση και την ενσωμάτωση της παλιάς Ανατολικής Γερμανίας χωρίς κόστος για την ίδια.

Ο τότε επικεφαλής της Μπούντεσμπανγκ Σλέσινγκερ, ο «βασιλιάς της Ευρώπης» όπως ονομαζόταν, ήταν το κεντρικό πρόσωπο σε αυτή την επιχείρηση, για την οποία έχουν γραφτεί δεκάδες διατριβές και βιβλία, ενώ ο διεθνής Τύπος της εποχής, για όποιον έχει τη διάθεση να κάνει τον κόπο να ανατρέξει σε αυτόν, είναι αποκαλυπτικός: εκεί, υπάρχουν τα πάντα.

Αλλωστε, λίγα χρόνια αργότερα, ο ίδιος ο Σόρος τα περιέγραψε αναλυτικά στο βιβλίο του «Ο Σόρος για τον Σόρος», στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Λιβάνη, χωρίς ποτέ να διαψευστεί στο παραμικρό. Εκεί «προφητεύει» ότι ο νομισματικός πόλεμος για την γερμανική κυριαρχία στην Ευρώπη κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει – αντιθέτως. Κι εκεί εξηγεί και περιγράφει ακριβώς πώς η Μπούντεσμπανγκ όχι μόνον υπονόμευσε τον ρόλο μιας ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας, αλλά υπήρξε «ο αρχηγός σε αυτό το νομισματικό κυνήγι, η φωνή του ‘κυρίου’ των κερδοσκόπων»…

Η επανενωμένη Γερμανία, είχε όμως ακόμα δύο δυσκολίες: η πρώτη ήταν ότι η ενσωμάτωση της πρώην Ανατολικής απαιτούσε χρόνο – και σε αυτή τη διαδικασία ήταν που η Γερμανία πρώτη από κάθε άλλη χώρα παραβίασε η ίδια τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, για να «εισπράξει» μια απλή επίπληξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η δεύτερη, ήταν ότι δεν είχε ακόμα αποκτήσει την πολιτική ισχύ που θα ισοστάθμιζε την οικονομική ισχύ της και θα υπηρετούσε αποτελεσματικά τον εθνοκεντρικό επεκτατισμό της.

Στην ουσία όμως, η ευρωπαϊκή Γερμανία της Βόννης, δεν υπήρχε πια. Τώρα, το μόνο που υπήρχε, ήταν η εκκολαπτόμενη γερμανική Ευρώπη του Βερολίνου την οποία ουδείς, εντός ή εκτός, μπορούσε πια να σταματήσει. Και αυτό ακριβώς είναι που πολλές φορές κατήγγειλαν τα δύο τελευταία χρόνια με σφοδρότητα και οι τρεις εν ζωή προηγούμενοι καγκελάριοί της.

Ο Χέλμουτ Σμιτ, ο Χέλμουτ Κολ και ο Γκέρχαρντ Σρέντερ, κατήγγειλαν ανοικτά, δημόσια και σκληρά τη διάδοχό την Ανγκελα Μέρκελ ότι επανεθνικοποιεί την Ευρώπη και ότι απομακρύνεται από το στόχο μιας αληθινής ευρωπαϊκής ενοποίησης. Οι πρώην καγκελάριοι είδαν καθαρά και το είπαν πολλές φορές δημόσια ότι το Βερολίνο οδηγεί στο τέλος της Ευρώπης.

Ειδικά ο Γκέρχαρντ Σρέντερ εξήγησε πολλές φορές γιατί και πώς το ευρώ ωφέλησε δραματικά τη γερμανική οικονομία και στραγγάλισε εκείνες του Νότου, καλώντας ταυτόχρονα το Βερολίνο να χρηματοδοτήσει, γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, τη διαδικασία εξισορρόπησης. Κατήγγειλε την Ανγκελα Μέρκελ ότι η ίδια συνειδητά ήταν που στοχοποίησε την Ελλάδα και έσυρε τη γερμανική κοινή γνώμη σε μια κατεύθυνση στοχοποίησης και απαξίωσης της χώρας.

Όμως, στο Βερολίνο, κανείς δεν είχε διάθεση να ακούσει για όλα αυτά.
...
η Γερμανία ήταν εκείνη που τη χρησιμοποίησε ως άλλοθι, ως Δούρειο Ιππο, για να επιβληθεί οριστικά το Βερολίνο ως ο μόνος και απόλυτος κυρίαρχος στην ευρωζώνη, κάτι που πέρασε πλήρως και θεσμικά στις 25 Μαρτίου του 2011 με την υιοθέτηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Συμφώνου Ανταγωνιστικότητας, το οποίο «δένει» την Ευρώπη χειροπόδαρα στα μέτρα της γερμανικής επιθετικής πλεονασματικότητας.

Πολλοί στην Ελλάδα έχουν την ευκολία να βρίζουν την πατρίδα τους. Αλλοι, φτάνουν στο αδιανόητο σημείο να λένε ότι ευτυχώς που οι Γερμανοί ισοπεδώνουν τη χώρα με την ασφυκτική πολιτική τους – την ώρα που, μόλις προχθές, στη χώρα τους προχωρούν σε προεκλογικές φορολογικές ελαφρύνσεις - και δεν κρύβουν τη χαρά τους για την επιβολή μιας πλήρους γερμανικής διοίκησης στη χώρα.

Προφανώς δεν ξέρουν ούτε τι λένε, ούτε τι τους γίνεται. Δεν έχουν καν μπει στον κόπο να σκεφτούν ποιος ήταν εκείνος που, εκτός από τους όποιους έλληνες πολιτικούς ή μη απατεώνες – ωφελήθηκε τα μέγιστα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα της τελευταίας εικοσαετίας στην Ελλάδα, που υπήρξαν όλα γερμανικά: η Siemens, τα υποβρύχια, τα άρματα…

Τους είναι επίσης αδύνατο να αντιληφθούν το στοιχειώδες και αυτονόητο: καλά, εμείς, είμαστε ό,τι είμαστε. Και η Ιταλία; Η Ισπανία; Οι άλλες χώρες που μπήκαν ήδη στο μηχανισμό;

Όλα αυτά δεν δείχνουν ότι κάτι άλλο συμβαίνει; Ότι το πρόβλημα δεν είναι στην καρδιά του Eλληνικό; Ότι δεν είναι η χώρα με το 2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ εκείνη που καταστρέφει τα πάντα για να πρέπει επί της ουσίας να ισοπεδωθεί με το πρόγραμμα που οι Γερμανοί σχεδίασαν και επέβαλλαν;…

Η ελληνική πολιτική, τρώγεται με τα ρούχα της: δεν θέλει και δεν τολμά να δει την ουσία του προβλήματος. Κι αυτή δεν είναι άλλη παρά το αδήριτο γεγονός ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να αντεπεξέλθει, όπως και πλήθος άλλες χώρες στις ισοπεδωτικές, ερημοποιητικές προδιαγραφές που με πρωτοφανή βία επιβάλλει το Βερολίνο για να πετύχει τους δικούς του και μόνον στόχους: την πλήρη επικράτηση της Γερμανίας στην Ευρώπη και την μετατροπή της στον γίγαντα που θα τροφοδοτήσει στα επόμενα χρόνια την αγορά της Κίνας. Αυτοί είναι οι μόνοι στόχοι του Βερολίνου και έχουν πλέον ομολογηθεί ανοιχτά, ακόμα και από τον ίδιο τον υπουργό Εξωτερικών της χώρας, Γκίντο Βεστερβέλε.

Όμως αυτά, έχουν ως προϋπόθεση την άμεση κινεζοποίηση της Ελλάδας και όχι μόνον αυτής. Απλώς, ως ο πιο αδύναμος κρίκος, η Ελλάδα ξεκίνησε πρώτη.

Ευτυχώς, όμως όπως πάντα, οι Γερμανοί βιάζονται. Δεν τους κρατάει τίποτα. Θέλουν την κυριαρχία και τη θέλουν τώρα. Επιτέθηκαν λοιπόν ήδη στην Ιταλία. Και την οδηγούν στο δρόμο που οδήγησαν κι εμάς. Αυτό, ίσως αποδειχθεί το μοιραίο λάθος τους. Γιατί η Ιταλία, δεν είναι Ελλάδα. Τα μεγέθη της είναι τεράστια, όπως και η παραγωγική της βάση και η σημασία της στις εξελίξεις. Κι εκεί, στην Ιταλία, που, ας σημειωθεί, ότι κανείς δεν βρίζει τη χώρα του, αλλά ούτε και εδώ αυτοί που βρίζουν πρόθυμα την Ελλάδα πράττουν το ίδιο για την Ιταλία, μπορεί πλέον να αρχίσει να γράφεται το τέλος της απόπειρας βίαιης γερμανοποίησης της Ευρώπης, που ξεκίνησε σαν σήμερα, το 1989, όταν έπεσε το Τείχος που, τελικά, δυστυχώς, πλάκωσε την Ευρώπη...

Κι εδώ, τέλος, να σημειωθεί, ότι, ο λύκος στην αντάρα χαίρεται: τα όσα απίστευτα συμβαίνουν τις τελευταίες δύο μέρες στην Αθήνα, έδωσαν τη χρυσή ευκαιρία στη γερμανίδα καγκελάριο να κάνει χθες μια δήλωση που ελάχιστοι πρόσεξαν και ακόμα λιγότεροι κατάλαβαν, ενώ είναι καθοριστικής σημασίας: συνέδεσε άμεσα τα γεγονότα με την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λισσαβόνας. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι η Γερμανία ετοιμάζεται πλέον και για τη συνταγματικού επιπέδου θεσμοποίηση της κυριαρχίας της στην Ευρώπη.

Όμως, μετά το πρώτο λάθος του Βερολίνου να βάλει στη μέγγενη την Ιταλία ενώ είναι σε πλήρη εξέλιξη η ελληνική κρίση, αυτό είναι το δεύτερο λάθος: γιατί αυτή η αναθεώρηση απαιτεί ομοφωνία. Κι αυτό, είναι το μέγα όπλο της Ελλάδας και όχι μόνον αυτής, αρκεί να διαθέτει ηγεσία ικανή να πει «όχι»…


http://lefteyeonthemedia.files.wordpress.com/2008/11/roman-empire-glory-of-the.jpg

http://www.presseurop.eu/files/images/picture/Stephff-eurozone-490.jpg?1309965233

ΣΤΗΝ ΠΑΓΙΔΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (http://konstantakopoulos.blogspot.com/2011/10/blog-post_30.html)

Η Γερμανία βρίσκεται σήμερα στο κρισιμότερο σημείο της ιστορίας της. Θεωρητικώς τουλάχιστον, έχει ιστορική ευκαιρία να αναδειχθεί σε «δημοκρατικό», «καλό» Ηγεμόνα της ηπείρου, ηγούμενη των ευρωπαϊκών λαών στην προσπάθεια να σωθεί η ιδέα της Ευρώπης, της συνεργασίας των λαών της και, μαζί, τα ιστορικής, πανανθρώπινης σημασίας δημοκρατικά, κοινωνικά, πολιτιστικά επιτεύγματα των ευρωπαϊκών λαών μετά τον πόλεμο, από τον επελαύνοντα «ολοκληρωτισμό» των Αγορών.

Με τον τρόπο όμως που χειρίζεται μέχρι τώρα την κρίση, το Βερολίνο κινδυνεύει να επαναλάβει τον χειρότερο ιστορικό εαυτό του, οδηγώντας την ‘Ενωση στη διάλυση, το ευρώ σε εξαφάνιση, την Ευρώπη σε ιστορική οπισθοδρόμηση, προάγγελο παγκόσμιας βαρβαρότητας, τη διεθνή οικονομία σε κρίση χειρότερη από αυτή του 1929 και, την ίδια τη Γερμανία, σε μια ήττα, όχι στρατιωτική αυτή τη φορά, αλλά πολιτική, ηθική, γεωπολιτική, στρατηγική, σημαντικότερη από αυτή του 1945.

Μόνο η αδράνεια του μυαλού και η άρνησή μας να αποδεχθούμε οδυνηρές αλήθειες, μας εμποδίζει να αντιληφθούμε πλήρως και να ενσωματώσουμε τις συνέπειες του γεγονότος ότι βρισκόμαστε πιθανώς ενώπιον ενός ενδοευρωπαϊκού «τρίτου παγκόσμιου πολέμου», πολιτικο-οικονομικού και όχι στρατιωτικού (τουλάχιστον αρχικά), που κινδυνεύει να εμπεδώσει την παγκόσμια κυριαρχία των «Αγορών», μιας αυτοκρατορίας του χρηματιστικού κεφαλαίου, εν συμμαχία με τα αμερικανικά όπλα, οι προϋποθέσεις για την εμφάνιση της οποίας έχουν τεθεί οικονομικά με την επέλαση της απορρύθμισης επί 40 χρόνια και τη «χρηματιστική μετάλλαξη» του καπιταλισμού που προκάλεσε, γεωπολιτικά και ιδεολογικά με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.

O θρίαμβος των αγορών

Το 2008, ο Πρόεδρος της Goldman Sachs Lloyd Blankfein, γνωστός για τη φράση του «κάνω το έργο του Θεού», δεν μπορούσε να κοιμηθεί τα βράδυα, τρέμοντας για την τύχη των τραπεζών. Ο προκάτοχός του στην Goldman, που είχε στο μεταξύ «μεταγραφεί» στην κυβέρνηση, Πόλσον, Υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Μπους, παρακαλούσε γονατιστός το Κογκρέσσο να σώσει τις Τράπεζες με τα λεφτά των φορολογουμένων.

Τρία χρόνια αργότερα, όχι μόνο σώθηκαν οι Τράπεζες και τα φανταστικά τους κέρδη, αλλά είναι ο Πρόεδρος της Γαλλίας που, λέγεται, το πρώτο πράγμα που ρωτάει κάθε πρωϊ, δεν είναι η υγεία του νεογέννητου παιδιού του, αλλά τι έκαναν οι οίκοι με το γαλλικό ΑΑΑ!

Αυτοκρατορία και Ευρώπη

Ακόμα κι αυτά όλα δεν είναι όμως τίποτα μπροστά σε αυτό που, πλέον, η «Αυτοκρατορία του Χρήματος» αποκτά την πρακτική δυνατότητα να κάνει, να κυριαρχήσει δηλαδή στην Ευρώπη, αλλάζοντας ίσως, αν χρειαστεί, το πολίτευμά της, και ενδεχομένως διαλύοντας την ‘Ενωση αν αυτή δεν υποταγεί πλήρως, κάτι που θα απαλλάξει και τις ΗΠΑ από τη σοβαρή αμφισβήτηση της παγκόσμιας νομισματικής κυριαρχίας του δολλαρίου, χωρίς την οποία δεν είναι εξασφαλισμένη η χρηματοδότηση της οικονομίας τους.
...
Σε μια αντιστροφή που θα άφηνε κατάπληκτο τον Φρόιντ, εφαρμόζει σήμερα στην Ελλάδα ακριβώς την πολιτική που άσκησαν οι νικητές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Γερμανία με τη συνθήκη των Βερσαλλιών. Διακινδυνεύει να προκαλέσει καταστροφές ανάλογες με εκείνες που τότε προκλήθηκαν και να πραγματοποιήσει τελικά τους χειρότερους φόβους της. Το Βερολίνο έχει ίσως τη δύναμη να καταστρέψει την Ελλάδα, όχι τη δύναμη να αποφύγει το τεράστιο, όχι μόνο οικονομικό, κυρίως πολιτικό και γεωπολιτικό fall out. Τότε, οι πάντες θα σκεφτούν και πολλοί θα πουν: «Οι Γερμανοί δεν άλλαξαν. Παραμένουν οι ίδιοι. Δεν μπορεί να τους εμπιστεύεται κανείς». Αυτό θα είναι ένα νέο, ιδεολογικό 1945.

Μια τέτοια κατάληξη, που δεν μπορεί να αποκλεισθεί, θα συνιστά ιστορικό, παγκόσμιας εμβέλειας θρίαμβο της Αυτοκρατορίας που, Βρετανική παληότερα, Αμερικανική μετά το 1947, όλο και περισσότερο χρηματοπιστωτική σήμερα, παρά τις διαδοχικές μεταλλάξεις της, εκφράζεται πάντα από την ιστορική φράση του Λόρδου Ισμέι, γραμματέα της Ατλαντικής Συμμαχίας, που συνόψισε σε δέκα λέξεις την αποστολή του ΝΑΤΟ: «Nα κρατάει τους Αμερικανούς μέσα, τους Ρώσους έξω, τους Γερμανούς κάτω».

Γερμανία και Ευρώπη

Σε αντίθεση με το 1914 και το 1939, όταν τα γερμανικά σχέδια κυριαρχίας αφορούσαν μόνο τον γερμανικό λαό και οδηγούσαν σε ευθεία σύγκρουση με όλα τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά έθνη, σήμερα, η ιδέα της σωτηρίας όλης της Ευρώπης από τη οπισθοδρόμηση και τη διάλυση που ετοιμάζει η παγκόσμια «Αυτοκρατορία του Χρήματος» είναι μια ιδέα που μπορεί να δώσει τεράστια πολιτική ισχύ σε όποιον την ενστερνισθεί. Οι επιτυχείς ηγεμονίες δεν έχουν μόνο «μπαστούνι», αλλά και «καρότο», κάποιο όφελος για τους ηγεμονευόμενους. ‘Ηταν ένας Πρώσσος, ο Κλαούζεβιτς, που είδε, πίσω από τις νίκες του Ναπολέοντα, την ισχύ των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης. Η Ρωσία έπαιξε έναν τελείως δυσανάλογο παγκόσμιο ρόλο καθιστάμενη φορέας του «σοσιαλισμού», «κοσμικής θρησκείας» του 20ού αιώνα για εκατομμύρια ανθρώπους. Η αμερικανική αυτοκρατορία στηρίχτηκε στη δύναμη του φιλελεύθερου παραδείγματος, του ιδεώδους του «ελεύθερου, αυτεξούσιου ατόμου».

Παραμένοντας εγωϊστικά και επαρχιακά κλεισμένος στο δικό του έθνος ο γερμανικός εθνικισμός απέτυχε και αυτοκαταστράφηκε όχι γιατί υπήρξε, αλλά γιατί το «σχέδιό» του παρέμεινε «μπαστούνι χωρίς καρότο» για τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, γιατί βασίστηκε στην υπερεκτίμηση της στρατιωτικής άλλοτε, της οικονομικής σήμερα ισχύος του, γιατί οι Γερμανοί νομίζουν τους άλλους Ευρωπαίους ως «αποτυχημένους ή ατελείς Γερμανούς», δεν μπορούν να αντιληφθούν την αναποτελεσματικότητα της μονομερούς έμφασης στη στρατιωτική ή την οικονομική βία για την «πειθάρχηση» της ηπείρου. Οι ηγεμονίες που διήρκεσαν και είχαν αποτελέσματα ήταν αυτές που είχαν καρότο, περιλαμβάνοντας κάποιο όφελος και για τους ηγεμονευόμενους.

Με όραμα «καταστραφείτε για να πληρώσετε τα χρέη σας», ούτε Ευρώπη θα υπάρξει και αν υπάρξει θα είναι θνησιγενής.


http://turkeymacedonia.files.wordpress.com/2010/05/eu-germany.jpg

Εφθασε η ώρα της αλήθειας για το Βερολίνο (http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=14053&subid=2&pubid=112569159)

Τώρα είτε το Βερολίνο θα αναλάβει την ιστορική ευθύνη της διάλυσης της Ευρωζώνης με ανυπολόγιστες οικονομικές και γεωπολιτικές παρενέργειες είτε θα αποδεχθεί τον ελεγχόμενο πληθωρισμό με εργαλείο την ποσοτική χαλάρωση (τύπωμα χρήματος) με την ΕΚΤ να ευθυγραμμίζεται με τις επιλογές της Fed. Τρίτη λύση δεν υπάρχει, εκτός αν αποδεχθούμε ότι στα σενάρια Β' ή Γ' που επεξεργάζονται οι μεθοδικοί σύμβουλοι του κ. Σόιμπλε περιλαμβάνεται και η διαχείριση μιας ασύντακτης διάλυσης της Ευρωζώνης.

Η πρώτη επιλογή, η διάλυση της Ευρωζώνης μοιάζει με εκλογίκευση πυρηνικής καταστροφής. Είτε μόνη της είτε με μια μικρή ομάδα πλεονασματικών χωρών η Γερμανία θα δει το νέο μάρκο να ανατιμάται εκτός ελέγχου, όπως συνέβη πρόσφατα με το ελβετικό φράγκο και να δίνει τη χαριστική βολή στις εξαγωγές της που θα έχουν εν τω μεταξύ συρρικνωθεί μετά τη χρεοκοπία συντεταγμένη ή ασύντακτη των δημοσιονομικά προβληματικών χωρών.

Όμως τέλος της Ευρωζώνης σημαίνει πολύ απλά και τέλος της Ε.Ε., άρα επιστροφή της Γηραιάς Ηπείρου στο παλαιό σκηνικό ανταγωνισμών ανάμεσα στη Γερμανία από τη μια μεριά και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές δυνάμεις από την άλλη.

Οι Γερμανοί εξαξωγείς «μπορούν να ζήσουν και χωρίς το ευρώ» (http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=12336&subid=2&pubid=112571278)

Οι Γερμανοί εξαξωγείς "μπορούν να ζήσουν και χωρίς το ευρώ", δήλωσε ο πρόεδρος της ομοσπονδίας τους, της BGA, ο Αντον Μπέρνερ, ερχόμενος σε αντίθεση με τους γερμανούς πολιτικούς, οι οποίοι παρουσιάζουν το ενιαίο νόμισμα ως ζωτικής σημασίας για την γερμανική οικονομία.

"Το σημαντικό για μας είναι η ελεύθερη αγορά, δεν έχουμε υποχρεωτικά ανάγκη από ένα κοινό νόμισμα", δήλωσε (σ.σ. το ευρώ είναι κυρίως κατασκεύασμα των τραπεζιτών, που δεν ενδιαφέρονται τόσο για την παραγωγή και το εμπόριο όσο οι βιομήχανοι)

Η διατήρηση του επιπέδου των εξαγωγών στις χώρες της ευρωζώνης δεν εξαρτάται από το ίδιο το ευρώ, αλλά από την ελεύθερη αγορά, από την απουσία τελωνειακών δασμών, για παράδειγμα, εξήγησε ο πρόεδρος της BGA.

"Ενας καλός επιχειρηματίας οφείλει να σκέπτεται το σχέδιο Β", είπε, διευκρινίζοντας ότι δεν επιθυμεί το τέλος του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος.

Εάν η νομισματική ένωση διαλυόταν, η Γερμανία θα σχημάτιζε κατά πάσα πιθανότητα "ένα μπλοκ" με τις άλλες χώρες της βόρειας Ευρώπης που διαθέτουν αντίστοιχες οικονομικές δομές, όπως η Αυστρία, η Φινλανδία, η Ολλανδία και η Δανία, πρόσθεσε.


http://img845.imageshack.us/img845/2838/phpiw6gqram.jpg

http://www.thepaincomics.com/It%20May%20Not%20Be%20a%20Perfect%20System.JPG

Η αθηναϊκή ηγεμονία (http://el.wikipedia.org/wiki/Αρχαία_Ελλάδα#.CE.97_.CE.B1.CE.B8.CE.B7.CE.BD.CE.B1.CF.8A.CE.BA.CE.AE_.CE.B7.CE.B3.CE.B5.CE.BC.CE.BF.CE.BD.C E.AF.CE.B1)

Μετά τους Περσικούς πολέμους η πόλη της Αθήνας έγινε ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης στη θάλασσα και το εμπόριο, αν και σοβαρός ανταγωνιστής της παρέμεινε η Κόρινθος με τη γεωργική παραγωγή και τα φημισμένα κεραμεικά της εργαστήρια. Ηγετική φυσιογνωμία του χρυσού αιώνα όπως αποκαλείται για την αθηναϊκή ανάπτυξη και την κυριαρχία της στις άλλες πόλεις υπήρξε ο Περικλής, για τον οποίο πληροφορίες συλλέγουμε από τον Θουκυδίδη και τον Πλούταρχο. Είναι εκείνος που χρησιμοποιεί τα χρήματα των συμμάχων του, προκειμένου να χτίσει τον Παρθενώνα άλλα λαμπρά μνημεία της κλασικής Αθήνας. Ως τα μέσα, καθοδηγούμενη από την απληστία της Αθήνας η συμμαχία της Δήλου μετατράπηκε ουσιαστικά σε αθηναϊκή αυτοκρατορία, γεγονός που επικυρώθηκε από τη μεταφορά του συμμαχικού θησαυρού από τη Δήλο στον Παρθενώνα το 454 π.Χ.
...
Οι άλλες ελληνικές πόλεις-κράτη αποδέχθηκαν αρχικά την αθηναϊκή ηγεμονία στον διαρκή πόλεμο κατά των Περσών, αλλά σταδιακά η Αθήνα εξελίχθηκε σε ιμπεριαλιστική δύναμη. Μετά την ολοκληρωτική νίκη των Ελλήνων επί των Περσών, όμως, ορισμένες πολιτείες δυσανασχέτησαν και επεχείρησαν να αποσχισθούν από τη συμμαχία, με αποτέλεσμα την πλήρη και ωμή επίδειξη πολεμικής ισχύος από μέρους της Αθήνας, όπως τουλάχιστον την καταθέτει ο Θουκυδίδης στον περίφημο διάλογο των Μηλίων, μεσούντος του Πελοποννησιακού πολέμου. Ο διάλογος, έτσι όπως κατατίθεται από τον ιστορικό, είναι επίδειξη πολιτικού ρεαλισμού, σε ό,τι αφορά στην πολεμική ισχύ. Επιβάλλεται το δίκαιο του ισχυροτέρου και η άποψη των Μηλίων πως η παράδοση είναι πράξη δειλίας, αντιμετωπίζεται περιφρονητικά από τους Αθηναίους (Θουκυδίδης 5.100). Αν οι Μήλιοι επιδείξουν σωφροσύνη -κλασική αρετή στην κοινωνία του 5ου π.Χ. αιώνα- τότε θα αναγνωρίσουν ότι δεν είναι αγών από του ίσου περί ανδραγαθίας και ότι η τιμωρία δεν είναι η αισχύνη (Θουκυδίδης 5.101). Το θέμα είναι η επιβίωση και εδώ οι ηθικοί φραγμοί δεν έχουν κανένα νόημα. Σύμφωνα με τη γλώσσα του αθηναίου ιστορικού, είναι δύσκολο να ανταγωνιστεί κανείς την φυσική πραγματικότητα –στην προκειμένη περίπτωση την πολεμική ισχύ των Αθηνών. Αυτό είναι το κομβικό σημείο με το οποίο ανοίγουν και κλείνουν οι Αθηναίοι το διάλογό τους με τους Μηλίους. Αντίθετα με τους Αθηναίους του Ηρόδοτου, που ποτέ δεν παραδίδονται στον Ξέρξη και αρνούνται να προδώσουν τους Έλληνες, οι Αθηναίοι του Θουκυδίδη αποτιμούν ψυχρά την πολεμική ισχύ τους και φυσικά ακολουθούν τη λογική αυτής της αποτίμησης με τα ανάλογα αποτελέσματα ενός εμφύλιου σπαραγμού.

siesta
10-11-11, 18:26
Δεν υπάρχει περίπτωση οι Έλληνες να γίνουν Νορβηγία ή Ελβετία και όλα τα λεφτά του κόσμου να τους δώσουν. Δεν είναι όλα οικονομία.


Οι άλλες ελληνικές πόλεις-κράτη αποδέχθηκαν αρχικά την αθηναϊκή ηγεμονία στον διαρκή πόλεμο κατά των Περσών, αλλά σταδιακά η Αθήνα εξελίχθηκε σε ιμπεριαλιστική δύναμη.
Ιμπεριαλισμός στην αρχαία Αθήνα; Εγώ νόμιζα ότι ο ιμπεριαλισμός είναι εξέλιξη του καπιταλισμού, ο οποίος εμφανίζεται με την βιομηχανική επανάσταση.

........Auto merged post: siesta πρόσθεσε 3 λεπτά και 27 δευτερόλεπτα αργότερα ........



Και γι'αυτο χρειαζεται αλλαγη.
Το φάντασμα του Αντρέα :lol:

ciaoant1
10-11-11, 18:39
Ιμπεριαλισμός στην αρχαία Αθήνα; Εγώ νόμιζα ότι ο ιμπεριαλισμός είναι εξέλιξη του καπιταλισμού, ο οποίος εμφανίζεται με την βιομηχανική επανάσταση.
Εντάξει, μην πιανόμαστε από τις λέξεις.

Η wikipedia στο άρθρο της το ονομάζει "ιμπεριαλισμό" - αν προτιμάς ονόμασε το αποικιοκρατία ή όπως αλλιώς νομίζεις.

Εγώ απλά το ανέφερα ως "ιστορική αναλογία"

Jim Slip
11-11-11, 00:34
Προφανώς ομόλογα ήθελες να γράψεις. Αυτό είναι η αγγλοσαξονική θεώρηση και ισχύει ως προς την πρακτική του FED. Οι Γερμανοί δεν το θέλουν, φοβούμενοι τον μεγάλο πληθωρισμό. Η ΕΚΤ δημιουργήθηκε με κύριο στόχο να κρατά τον πληθωρισμό κάτω του 2%, όπως ακριβώς έκανε με το μάρκο η Bundesbank. Από τότε όμως που δημιουργήθηκε η πρώτη Ομπρέλλα έχει παραβιαστεί αυτός ο ρόλος. Θα δούμε και άλλες αλλαγές, φέτος κι όλας πιστεύω.

Γιατί οι Γερμανοί να πιστεύουν κάτι τέτοιο;

Παλιότερα πίστευα οτι δεν το πιστεύουν πραγματικά, και οτι έχουν κάτι άλλο στο μυαλό τους. Δεν είναι δυνατόν όταν η ιδιωτική πιστωτική επέκταση προσθέτει ζήτηση 50% του ΑΕΠ στην οικονομία (και δεν έχουμε ιδιαίτερα μεγαλο πληθωρισμό) να μην ιδρώνει το αυτί κανενός, και όταν αυτό καταρρέει και σηκώνει το βάρος ο κρατικός προϋπολογισμός ξαφνικά να νομίζουν οτι αυτό θα είναι πληθωριστικό. Από που κι ως που;

Μετά όμως άρχισα να διαβάζω δηλώσεις του Γιούγκεν Σταρκ που αναρωτιόταν γιατί οι αγορές επιτίθενται στην Ευρωζώνη και όχι στην Αμερική, μιας και η Ευρωζώνη έχει πιο υγιή fundamentals, και άρχισα να έχω τη δυσάρεστη αίσθηση οτι αυτοί οι άνθρωποι που διοικούν το νομισματικό μας σύστημα δε γνωρίζουν τι διοικούν.

ΥΓ1 - 'Οπως βλέπουμε στο διάγραμμα, το οτι ο ιδιωτικός δανεισμός αυξάνεται σαν ποσοστό του ΑΕΠ σημαίνει οτι χρησιμοποιήθηκε για μη παραγωγικούς σκοπούς (αλλιώς θα αυξανόταν και η παραγωγή). Αυτό ως προς το οτι για τα πάντα στην Ελλάδα φταίει το κράτος. Ουσιαστικά ο κρατικός δανεισμός διατηρήθηκε σταθερός ως ποσοστό του ΑΕΠ για δύο δεκαετίες, μέχρι που ο κρατικός προϋπολογισμος χρειάστηκε να σηκώσει το βάρος της κατάρρευσης του ιδιωτικού δανεισμού.

ΥΓ2 - 'Ενα άλλο θέμα που θα πρέπει να εξετάσουμε είναι πως βρέθηκαν οι ελληνικές τράπεζες με τη δυνατότητα να δανείσουν τόσα χρήματα, αλλα είναι κάπως τεχνικό ζήτημα.

ciaoant1
11-11-11, 16:17
"Για να γελάσουμε και λίγο":

http://img804.imageshack.us/img804/9056/37691223945105951451622.jpg

trisalon
11-11-11, 17:55
Jim Slip Αυτο εγινε με την εισοδο της χωρας στο ευρω , η ρευστοτητα που παρειχε το εθνικο νομισμα , αντικατασταθηκε με ξενο δανεικο χρημα (ευρω) οποτε οι τραπεζες για να ανταποκριθουν, επρεπε να δανειζωνται απο την εκτ χαμηλοτοκα δανεια (1%) , με εγγυησεις του ελληνικου δημοσιου , με αποτελεσμα αυτα τα δανεια να μετακυλανε στον κρατικο προυπολογισμο και να λογιζωνται ως εξωτερικο χρεος , επιβαρυνωντας τους πολιτες

Με απλα λογια το κρατος στηριζει τον κρατικοδιαιτο ιδιωτικο τομεα που εχει χρεωκοπησει καιρο τωρα και ειναι απολυτως υπευθυνος για την σημερινη κριση που βιωνουμε

Just_Nikos
11-11-11, 21:52
Ακούσατε τη δήλωσή Χρυσοχοΐδη?
"Το ευρώ είναι το εθνικό μας νόμισμα":cool:

siesta
12-11-11, 01:19
Γιατί οι Γερμανοί να πιστεύουν κάτι τέτοιο;

Παλιότερα πίστευα οτι δεν το πιστεύουν πραγματικά, και οτι έχουν κάτι άλλο στο μυαλό τους. Δεν είναι δυνατόν όταν η ιδιωτική πιστωτική επέκταση προσθέτει ζήτηση 50% του ΑΕΠ στην οικονομία (και δεν έχουμε ιδιαίτερα μεγαλο πληθωρισμό) να μην ιδρώνει το αυτί κανενός, και όταν αυτό καταρρέει και σηκώνει το βάρος ο κρατικός προϋπολογισμός ξαφνικά να νομίζουν οτι αυτό θα είναι πληθωριστικό. Από που κι ως που;

Η κοινωνία δανείζεται στο 50% του ΑΕΠ. Έστω ότι το κράτος παρεμβαίνει, δανείζεται και πληρώνει τα χρέη τους. Λες ότι δεν αλλάζει τίποτε, διότι απλώς αυτό το 50% μετατοπίστηκε. Ναι, αλλά οι ιδιώτες που είναι πλέον απαλλαγμένοι από τα χρέη τι θα κάνουν; Προφανώς θα ξαναδανειστούν.

Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο δάνειο κράτους και ιδιωτών είναι ότι το πρώτο έχει απεριόριστη δυνατότητα εκδίδοντας ομολογίες προς την ΚΤ. Και οι λόγοι δανεισμού του κράτους δεν είναι οικονομικοί αλλά περισσότερο πολιτικοί. Γι αυτό η Γερμανία μεταπολεμικώς θέσπισε συνταγματικώς την ανεξαρτησία της ΚΤ, ώστε να μην μπορούν οι πολιτικοί να επεμβαίνουν κατά το δοκούν, ώστε να κάνουν κοινωνική πολιτική και να κερδίζουν σε φήμη. Οι λόγοι είναι και ιστορικοί, η δημοκρατία της Βαϊμάρης υπονομεύθηκε από τον υπερπληθωρισμό και οδήγησε στα τραγικά αποτελέσματα του ναζισμού.

MNP-10
12-11-11, 01:25
η δημοκρατία της Βαϊμάρης υπονομεύθηκε από τον υπερπληθωρισμό


Βασικα υπονομευτηκε απ'τις τεραστιες πολεμικες αποζημιωσεις οι οποιες ηταν περι ...τις 100.000 tn χρυσου (!)



http://en.wikipedia.org/wiki/World_War_I_reparations

World War I reparations refers to the payments and transfers of property and equipment that Germany was forced to make under the Treaty of Versailles (1919) following its defeat during World War I. Article 231 of the Treaty (the 'war guilt' clause) declared Germany and its allies responsible for all 'loss and damage' suffered by the Allies during the war and provided the basis for reparations.

In January 1921, the total sum due was decided by an Inter-Allied Reparations Commission and was set at 269 billion gold marks (the equivalent of around 100,000 tonnes of pure gold),. This 100,000 tonnes of gold is equivalent to more than 50% of all the gold ever mined in history (est 165000 tonnes) which was clearly not within the means of the Germans to pay. Consequently their only way of paying back the debt was in devalued Gold Marks which ultimately led to the hyperinflation


...γι'αυτο και μετα το Β'ΠΠ, προκειμενου να μην ξανατσινησει η Γερμανια οπως μετα τον Α' ΠΠ, "ανταμοιφθηκε" με σχεδον παραγραφη των αποζημιωσεων.

trisalon
12-11-11, 03:25
Να χαρω το εθνικο νομισμα :lol:, ουτε πετρελαιο δεν θα εχουμε σε λιγο
Απαντες ξερουν οτι οι πολιτικες του ευρω και των μνημονιων στην ελλαδα τελιωσαν ,γιαυτο δεν δινουν καμμια ελπιδα στην χωρα

http://greece-salonika.blogspot.com/2011/11/reuters_11.html

........Auto merged post: trisalon πρόσθεσε 48 λεπτά και 55 δευτερόλεπτα αργότερα ........

Η δεύτερη, θα λέγαμε η “κρατούσα”, θεωρεί ότι ένα κράτος έχει το δικαίωμα να αρνηθεί την πληρωμή χρέους επικαλούμενο την “κατάσταση ανάγκης” (state of necessity), η οποία υιοθετείται από την Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου του ΟΗΕ και αναφέρει ότι «ένα κράτος δεν μπορεί να κλείσει τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και τα δικαστήρια, να διαλύσει την αστυνομία, να παραμελήσει τις δημόσιες υπηρεσίες και να εκθέσει το λαό του σε συνθήκες χάους και αναρχίας, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσει τους δανειστές του, αλλοδαπούς ή ημεδαπούς».

Τέλος, η τρίτη, η πιο ριζοσπαστική, θεωρεί ότι ένας λαός δεν είναι υποχρεωμένος να πληρώσει χρέη τα οποία δεν ήταν σε όφελός του και ξεκίνησε με την άρνηση της σοβιετικής κυβέρνησης το 1921 να πληρώσει τα τσαρικά χρέη με την αιτιολογία ότι «κανένας λαός δεν είναι υποχρεωμένος να πληρώσει την αξία των αλυσίδων που ο ίδιος φορούσε στην διάρκεια των αιώνων». Η τρίτη προσέγγιση μας οδηγεί στην έννοια του “επαχθούς/απεχθούς” χρέους (odious debt). Tο “επαχθές” χρέος είναι το “βαρύ”, “ασήκωτο”, “αβάσταχτο” χρέος που συνοδεύεται και από άλλες δεσμεύσεις. Το “απεχθές” ή “επονείδιστο”, είναι εν πολλοίς και “αθέμιτο”, “μη νόμιμο”, “παράνομο”, “ανυπόφορο”, κ.ά. Για την απόδοση του όρου “odious debt” θεωρούμε ως πλέον δόκιμο όρο το “απεχθές” χρέος. Ωστόσο η χρήση του όρου “επαχθές” στον τίτλο του άρθρου έχει την έννοια να σηματοδοτήσει την “κατάσταση ανάγκης” (state of necessity) η οποία δικαιολογεί με βάση το διεθνές δίκαιο την νόμιμη άρνηση πληρωμής του χρέους, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος του πέρα από “απεχθές” είναι και “επαχθές” και δεν μπορεί να αποπληρωθεί!

Ειδικότερα όσον αφορά το “απεχθές” χρέος, στο συγκεκριμένο προσδιορισμό του δεν υπάρχει πλήρης ομοφωνία, αλλά γίνεται κατ’ αρχήν δεκτός ο ορισμός που έδωσε ο Alexander N. Shack4 ο οποίος εισήγαγε την έννοιά του στο διεθνές δίκαιο, ως εκείνο το χρέος που είναι σε βάρος του λαού μιας χώρας στο οποίο δεν υπήρξε συναίνεσή του και το οποίο γνώριζαν οι πιστωτές. Ωστόσο, η κατ’ εξοχήν έμπρακτη εφαρμογή του στις διεθνείς σχέσεις, έγινε στην περίπτωση του χρέους του Ισημερινού (2008), παρότι η ντε φάκτο εφαρμογή του είχε προηγηθεί σε διάφορες διενέξεις από το 19ο αιώνα ως το τέλος του 20ού αιώνα5. Στη διευρυμένη έννοια του “απεχθούς” χρέους εντάσσονται όλα τα δάνεια που παραβιάζουν βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου (άδικος πλουτισμός, κατάχρηση δικαιώματος, δόλος, τοκογλυφία, βλάβη, υπερβολικό κόστος δανεισμού, χρήση ή απειλή χρήσης βίας κ.ά.), οι οποίες απορρέουν από τη Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών, την Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τη Διεθνή Σύμβαση για τα Πολιτικά Δικαιώματα, τη Σύμβαση για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα, τη Διακήρυξη για το Δικαίωμα στην Ανάπτυξη, τη Συνθήκη της Βιέννης που διέ­πει το δίκαιο των διεθνών συμβάσεων, κ.ά.

http://www.marxistikiskepsi.gr/index.php/el/2ndvolume/85-tolios2

siesta
12-11-11, 11:45
Βασικα υπονομευτηκε απ'τις τεραστιες πολεμικες αποζημιωσεις οι οποιες ηταν περι ...τις 100.000 tn χρυσου (!)



...γι'αυτο και μετα το Β'ΠΠ, προκειμενου να μην ξανατσινησει η Γερμανια οπως μετα τον Α' ΠΠ, "ανταμοιφθηκε" με σχεδον παραγραφη των αποζημιωσεων.

Η Συνθήκη των Βερσαλλιών χαρακτηρίστηκε ως η πιο αποτυχημένη συνθήκη για τον λόγο που λες. Η διάλυση όμως της Γερμανίας που έφερε την άνοδο των Ναζί ολοκληρώθηκε με τον εξευτελισμό του χρήματος το 23. Στην συνέχεια ακολούθησε βαθιά ύφεση. Περιγράφονται όλα αυτά πολύ ωραία στο "Αυγό του φιδιού" του Μπέργκμαν.

Μετά τον ΒΠΠ οι σύμμαχοι ήθελαν μιαν ισχυρή Δ.Γερμανία λόγω ψυχρού πολέμου και την ενίσχυσαν με το σχέδιο Μάρσαλ (http://en.wikipedia.org/wiki/Marshall_plan#German_level_of_industry_restrictions)*. Υπήρξαν ωστόσο και σχέδια προς την αντίθετη κατεύθυνση που δεν υλοποιήθηκαν όπως το σχέδιο Μόργκενταου (http://en.wikipedia.org/wiki/Morgenthau_plan)

*προσωπική εκτίμηση ότι ήδη από το 1944 είχε αποφασισθεί η ανοικοδόμηση της Γερμανίας με αμερικανοβρεττανικά κεφάλαια, γι' αυτό και ισοπέδωσαν τις γερμανικές πόλεις, ώστε να έχουν μεγαλύτερο κέρδος. Το σενάριο το είδαμε να επαναλαμβάνεται σε Σερβία και Ιράκ.

MNP-10
12-11-11, 21:26
http://www.bbj.hu/politics/hungary-must-rethink-eurozone-accession-in-light-of-changes-says-pm_61332



Hungary must rethink eurozone accession in light of changes, says PM

MTI – Econews

Friday, November 11, 2011, 6:30 PM CET

Hungary must reconsider whether adopting the euro is still in the country’s interest in light of the changed conditions, Prime Minister Viktor Orbán said at a press conference in London on Friday.

Asked by MTI whether the eurozone debt crisis could affect the timing for Hungary’s adoption of the single currency, Orbán said the negative consequences of the crisis had pushed Hungary farther from eurozone accession, but conditions had also changed, requiring a new assessment.

"We signed a contract that we would join the eurozone, but the conditions for entry have changed since then, in fact, such decisions are being taken by eurozone members as we speak about which there was no mention when we signed the declaration of intent on joining the eurozone," he said.

Orbán said the circumstances had changed since the contract was signed, and that this had to be carefully weighed.

"On top of that, we don’t know where the eurozone’s own internal regulations will take it...when we said we would join the eurozone, there was not a word about a joint budget, but now we are very close to one," he added.

Orbán said the Hungarian parliament and Hungarian decision makers have to debate these questions again, in full view of public opinion, and determine whether it is in Hungary’s interest to join the eurozone in light of the changed conditions.

Asked whether Hungary’s government has a backup plan in case of a eurozone breakup, Orbán said the government always works with several scenarios when planning for the future. The goal right now is to keep the eurozone together, and as long as that is possible, every force has to be mobilized in this interest, he said. He added that it was important for Hungary that eurozone members find solutions to protecting the euro and reinforcing the eurozone that do not damage the market for all 27 European Union members.

Orbán was in London for two days to give a talk at the London School of Economics and meet with his British counterpart David Cameron.


Μια χωρα που λεει "ναι μαγκες, ειπαμε οτι θα μπουμε στο Ευρω, αλλα απ'τη στιγμη που τα πραγματα δεν ειναι οπως ειπαμε αλλα εχουν αλλαξει, και εμεις θα πρεπει να αναθεωρησουμε τη σταση μας για να δουμε αν τελικα μας συμφερει" :whistle:

sotos65
12-11-11, 21:54
Ναι, πάνω στην ώρα και οι Ούγγροι...

http://ca.finance.yahoo.com/news/-Junk-beckons-S-P-negative-reuters-1816142388.html?x=0


BUDAPEST (Reuters) - Standard and Poor's has placed Hungary's sovereign rating on negative credit watch, citing unpredictable policy moves and a weak growth outlook and increasing the chances of a cut to "junk" status also threatened on Friday by fellow agency Fitch.

Hungary's center-right government, which shocked markets with a string of unorthodox policy moves since deciding not to renew a funding agreement with international lenders last year, said a downgrade would not be justified.

"Just two days ago the European Commission declared that the Hungarian budget deficit will be below 3 percent, which only seven European Union member states will be able to show next year," the Prime Minister's spokesman, Peter Szijjarto said in a statement.

Analysts said the growing prospect of a downgrade to "junk" could weaken the forint currency and push government bond yields higher when markets reopen on Monday, even if investors have already factored in the possibility to some extent.

The country is rated just above "junk" debt status with a negative outlook at all the three main rating agencies and one analyst said a cut to non-investment grade by S&P now looked all but certain.

"Unless there is a drastic, unexpected turnaround in government policy or an upside surprise in economic growth, we can take this downgrade for granted," said Gergely Suppan at Takarekbank said. "This gives time for the market to prepare."

S&P placed Hungary's 'BBB-/A-3' foreign and local currency sovereign credit ratings on CreditWatch with negative implications late on Friday after a similar move by Fitch earlier in the day.

"The rating action reflects our view that a more unpredictable policy environment, stemming from a weakening of oversight institutions and some budgetary revenue decisions, will have a negative effect on economic growth and government finances," S&P said in a statement.

It said downside risks to Hungary's creditworthiness were increasing as the external financial and economic environment was weakening.

S&P added it was likely to decide on Hungary this month "pending further information from the Hungarian government regarding how it will address the ongoing economic challenges."

Earlier this week the EU Commission forecast Hungary's 2012 budget deficit at 2.8 percent of GDP but said the shortfall could again rise to 3.7 percent in 2013, undermining government efforts to keep state debt on a declining path.

Fiscal consolidation is further complicated by the prospect of near stagnation in Hungary next year as export demand from Western Europe is dampened by the euro zone debt crisis and domestic demand remains anemic despite tax cuts.

HIGHER COSTS

The forint skirted around 2009 record lows earlier this week, pressured by the euro zone debt crisis as well as a controversial foreign currency mortgage repayment scheme, which is seen weakening the banking system.

S&P said this move, which the government says is part of efforts to reduce Hungary's high external debt levels, would further dent growth prospects by reducing the supply of credit to the economy.

"These measures will constrain growth prospects and may put the government's fiscal targets in jeopardy and could prevent a sustained reduction in general government debt levels," it said.

Takarekbank's Suppan said a downgrade to junk would not cause immediate funding problems for Hungary as it already has this year's foreign currency issuance needs covered and the budget is cushioned by a one-off 2011 fiscal surplus.

However, he said a downgrade could make it more difficult and expensive for Hungary to refinance about 4.7 billion euros worth of foreign currency debt next year, when it also begins to repay a 2008 rescue loan to the International Monetary Fund.

"With a sufficiently high premium, they will be able to sell it," Suppan said.

Aegon Securities analyst Gabor Orban however was less optimistic, saying it may prove difficult to find buyers for all of the 4.7 billion euros to be rolled over if S&P cuts Hungary's rating into junk.

"No one doubts that the budget deficit will be low next year. Hungary's problem, as with Italy, is that it faces near stagnation paired with high debt and a leap in funding costs can drive both countries to the wall," Orban said.

"If the Italians can crawl out of this malaise then I do not predict a collapse in Hungary," he said.

YiannisM
14-11-11, 00:15
Κυκλοφόρησαν και τα πρώτα σχέδια του νέου πεντοχίλιαρου. :p
Έφτασεεεεεεεε!! :whistle:

flamelab
14-11-11, 00:29
Αγαπάω χιλιάρικο και πεντοχίλιαρο :lol:

YiannisM
14-11-11, 01:08
Προφανώς θα σου ξέφυγε το δεκαχίλιαρο τότε! :lol:
Παρεμπιπτόντως, αυτή είναι η μία εκδοχή.
Υπάρχει και η άλλη, σύμφωνα με την οποία θα πετύχει επιτέλους εκείνη η ρημάδα η επανάσταση :lol: και αντί για δραχμές θα έχουμε ... ρούβλια με τα πρόσωπα της Αλέκας, του Αλέξη, και του Λουκάνικου.

DreamAxe
14-11-11, 04:41
Έφτασεεεεεεεε!! :whistle:

Με τέτοιο χιλιάρικο δεν θα βγούμε ποτέ απ την ύφεση :rofl:

Πιστεύω αν δεν σταθεροποιηθεί μέσα στην μεθεπόμενη εβδομάδα το spread της Ιταλίας (απο αύριο θα ξεκινήσει ο Μόντι να ψάχνεται για την κυβέρνηση), θα ξεκινήσει συζήτηση για πλήθωρισμό του νομίσματος για κάποια χρόνια και πως θα μειωθεί κι άλλο το επιτόκιο της ευρωπαικής κεντρικής τράπεζας.

ciaoant1
14-11-11, 14:56
http://img511.imageshack.us/img511/2664/optimizedefsfbox.jpg
Το EFSF ως ένα ωραίο και γυαλιστερό κουτί, που όμως μέσα...είναι άδειο

Σε προηγούμενη ανάρτηση (http://tsak-giorgis.blogspot.com/2011/11/blog-post_9540.html) μας, είχαμε μιλήσει για τη μόχλευση, και είχαμε εξηγήσει τι σημαίνει αυτό ειδικά για την περίπτωση του EFSF, του ευρωπαϊκού ταμείου για τη σωτηρία των τραπεζών.

Όπως είχαμε εξηγήσει, τα πραγματικά κεφάλαια που υπάρχουν στο EFSF είναι πολύ λιγότερα σε σχέση με το 1 τρις ευρώ που υποτίθεται ότι πρέπει να καλύψει. Και αυτός είναι ο λόγος ('έλλειψη εμπιστοσύνης') που οι κεφαλαιοκράτες στις διεθνείς χρηματαγορές ΔΕΝ πείθονται ότι μπορούν να καλυφθούν πλήρως οι απώλειες των τραπεζών, και οι μετοχές πέφτουν, τα spreads ανεβαίνουν, κτλ.

Μάλιστα, οι τράπεζες ήδη προσπαθούν να ξεφορτωθούν τα ιταλικά ομόλογα που κατέχουν - όπως μεταδίδει το zerohedge (http://www.zerohedge.com/news/sold-you-european-banks-quietly-dumping-€300-billion-italian-debt) ήδη προγραμματίζουν να πουλήσουν ιταλικά ομόλογα ύψους 300 δις ευρώ. Οι τραπεζίτες ήδη πιέζουν δηλαδή για να "ταϊστούν" από τα κρατικά ταμεία.

Και δεν είναι μόνο η Ιταλία βέβαια, είναι πολλές άλλες χώρες, μικρές ή μεγάλες, και στο μέλλον θα γίνουν ακόμα περισσότερες, μιας και όλη η Δύση (άρα και η Γαλλία, άρα ακόμα και η ίδια η Αμερική), πλην Γερμανίας, έχει "πρόβλημα ανταγωνιστικότητας" -> "πρόβλημα χρέους" λόγω του ότι η αποσαθρωμένη παραγωγική τους βάση σημαίνει ότι δεν παράγουν τόσο πολύ πλούτο όσο χρειάζεται για να πείσουν τους επενδυτές ότι μπορούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους.

Αφού όμως τα χρέη δεν μπορούν να αποπληρωθούν, οι τράπεζες θα χρεωκοπήσουν - και αυτό δε θα το επιτρέψουν να συμβεί οι κυβερνώντες. Η σωτηρία των τραπεζών είναι "το Α και το Ω" για αυτούς, όπως ήδη έχουν αποδείξει με τα τεράστια πακέτα σωτηρίας που τους χάρισαν και συνεχίζουν να τους χαρίσουν, αφήνοντας την κοινωνία να λιμοκτονεί χωρίς πόρους.

Στην Ευρώπη, υπάρχει μια μεγάλη ιδιομορφία όμως: Η Γερμανία αντέχει την υψηλή ισοτιμία του ευρώ, και άρα δεν έχει μεγάλη ανάγκη από μια υποτίμηση του νομίσματος όπως όλες οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και οι ΗΠΑ. Επιπλέον, η Γερμανία δε θέλει να υπερπληθωρίσει το νόμισμα, έχοντας την τραυματική εμπειρία του μεσοπολέμου όπου το μάρκο έχασε εντελώς την αξία του.

Γι' αυτό και η Γερμανία διαρκώς φέρνει αντιρρήσεις στην εκτύπωση πληθωριστικού ευρώ. Οι "εταίροι" της εξωθούνται να της παραδώσουν "γη και ύδωρ", προκειμένου να δεχτεί να πληθωρίσει έστω και "λίγο" το ευρώ, κάτι που η Γερμανία κάνει, έστω και με μια σχετική "φειδώ" (σε σχέση τουλάχιστον με την Αμερική).

Θυμίζουμε πχ μια ιστορία από το 2009, όταν η ΕΚΤ αποφάσισε (http://www.independent.co.uk/news/business/news/ecb-set-to-push-ahead-with-version-of-quantitative-easing-1693952.html) για πρώτη φορά να τυπώσει ευρώ, και συγκεκριμένα 60 δις: Πριν καλά-καλά ανακοινωθεί η απόφαση, η Μέρκλε βγήκε δημοσίως και κατσάδιασε (http://www.telegraph.co.uk/finance/economics/5434508/Germanys-Angela-Merkel-attacks-Bank-of-Englands-move-to-pump-money-into-UK-economy.html) την ΕΚΤ, η οποία σταμάτησε άμεσα την εκτύπωση ευρώ.

Όμως, η ιστορία αυτή δεν τελείωσε εκεί, καθώς χωρίς την εκτύπωση ευρώ, οι τράπεζες θα χρεωκοπούσαν. Έτσι, αφού πρώτα η Γερμανία έφερε τα πράγματα "στο απροχώρητο", και οι "εταίροι" της δέχτηκαν να "προτεκτορατοποιηθούν", μετά τύπωσε χρήμα, έστω και όσο πιο "λίγο" μπορούσε. Εξ ου και τα διάφορα ευρωπαϊκά "ταμεία σταθεροποίησης", EFSF, κτλ.

Τι θα κάνει τώρα λοιπόν, που χρειάζονται εκ νέου πληθωριστικά χρήματα για να σωθούν οι τράπεζες; Θα τυπώσει; ΝΑΙ.

Δεν είναι τυχαίο που η Γερμανία προωθεί σχέδια για "ευρώ δύο ταχυτήτων" - ώστε να μπορέσει να κρατήσει το ευρώ-σύστημα με όλα του τα πλεονεκτήματα (ευρώ ως 'αντι-δολάριο', μεγάλα συνδυαστικά αποθεματικά σε χρυσό), αλλά και να τυπώσει το (δεύτερο) ευρώ, διασώζοντας έτσι και τις τράπεζες της.

Βέβαια, η Bundesbank το αρνείται (δείτε πχ ένα σημερινό άρθρο (http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=325812) όπου λένε ότι δε θέλουν να τυπωθεί τίποτα, κτλ), ωστόσο αν δεν τυπώσουν, οι τράπεζες θα χρεωκοπήσουν. Στο τέλος λοιπόν, θα τυπώσουν, και το σχέδιο για δύο διαφορετικά ευρώ τους εξυπηρετεί, ώστε να τυπώσουν το "άλλο" ευρώ, και όχι το "δικό τους" ευρώ.

Παράλληλα, όπως έχουμε δει, Ρωσία και Κίνα "παζαρεύουν" για το τι θα πάρουν ως αντάλλαγμα για να στηρίξουν και αυτές. Προς το παρόν, "επιφυλάσσονται" (http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_2_13/11/2011_462633), έως ότου καταρχήν εκτελέσει η Γερμανία το δικό της ρόλο, τυπώνοντας χρήμα.

Αυτό όμως αργά ή γρήγορα, και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θα γίνει.

«Game over: Τυπώστε χρήμα» (http://www.reporter.gr/Διεθνή/Διεθνείς-Ειδήσεις/item/190211-«Game-over-Typwste-chrhma»)
Με "απλά μαθηματικά" αυτό εξηγεί έκθεση της Barclays που θεωρεί τη δυναμική του ιταλικού χρέους, σε συνδυασμό με την ελληνική αστάθεια, μη βιώσιμη.

Όπως αναφέρει η συγκεκριμένη έκθεση η Barclays, η Ιταλία είναι και μαθηματικά σε ένα σημείο από οποίο δεν υπάρχει επιστροφή. Υπενθυμίζεται ότι το επιτόκιο των δεκαετών ομολόγων ξεπέρασε σήμερα το 7%, απόδοση η οποία ήταν αρκετή για την υπαγωγή Ιρλανδίας, Πορτογαλία και Ελλάδας στο ΔΝΤ.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Barclays η αποφάσεις της 27ης Οκτωβρίου είναι ένα βήμα μπροστά, αλλά όπως έχουν πολλάκις αναφέρει οι Ευρωπαίοι ηγέτες η δύναμη πυρός του EFSF είναι ανεπαρκής για το μέγεθος της Ιταλίας.

Τρέμει η Ευρώπη από τους τριγμούς της Ιταλίας... Πάνω από 400 δισ. ευρώ η έκθεση των γαλλικών τραπεζών (http://www.bankingnews.gr/τραπεζικά_νέα/item/28551-τρέμει-η-ευρώπη-από-τους-τρυγμούς-της-ιταλίας-πάνω-από-400-δισ-ευρώ-η-έκθεση-των-γαλλικών-τραπεζών)
Η Γαλλία, αναδεικνύεται πρωταγωνίστρια των "επικίνδυνων" χωρών, με το τραπεζικό της σύστημα να έχει την μεγαλύτερη έκθεση στην Ιταλία, ενώ η Γερμανία και η Βρετανία ακουλουθούν. Συνολικά, η έκθεση του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος στη χώρα αγγίζει τα 900 δισ. δολάρια.

Πιο συγκεκριμένα, η έκθεση των γαλλικών τραπεζών διαμορφώνεται στα 411 δισ . δολάρια, των γερμανικών στα 165 δισ. δολάρια, των βρετανικών στα 68,9 δισ. δολάρια, των ολλανδικών στα 49 δισ. , των αμερικάνικων στα 44,1 δισ., των ιαπωνικών στα 41 δισ., των ισπανικών στα 36 δισ. και των βελγικών στα 25 δισ. δολάρια.

Ρουμπινί: Μετρημένες οι μέρες της Ιταλίας στην Ευρωζώνη αν… (http://www.enet.gr/?i=news.el.oikonomia&id=324860)
Την σοβαρή πιθανότητα εξόδου της Ιταλίας από την Ευρωζώνη αναλύει σήμερα ο γνωστός για τις προβλέψεις του σχετικά με την κρίση καθηγητής Νουριέλ Ρουμπινί στους Financial Times.

Όπως εξηγεί ο Ρουμπινί, με τα επιτόκια του κρατικού της δανεισμού να ξεπερνούν το 7% υπάρχει ένας αυξανόμενος κίνδυνος πως η Ιταλία σύντομα θα χάσει την πρόσβαση της στις αγορές κεφαλαίου.

Και επειδή η χώρα είναι πολύ μεγάλη για να διασωθεί αλλά επίσης πολύ μεγάλη για να χρεοκοπήσει, μία τέτοια εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει στην υποχρεωτική αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους της των 1,9 τρις ευρώ.

Πράγμα που θα έλυνε μεν μερικώς το πρόβλημα του όγκου του χρέους της (πρόβλημα αποθέματος), αλλά όχι και το πρόβλημα της εξυπηρέτησης του (πρόβλημα ροής), ή του μεγάλου ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, της απουσίας διεθνούς ανταγωνιστικότητας της οικονομίας της και της βυθιζόμενης στην ύφεση οικονομίας της.

Η λύση στα προβλήματα αυτά για την Ιταλία και τις άλλες περιφερειακές χώρες-μέλη της Ευρωζώνης κατά τον Ρουμπινί βρίσκεται στην έξοδο τους από το ευρώ (λόγω αδυναμία εξωτερικής ή εσωτερικής υποτίμησης) και στην επιστροφή τους στα εθνικά νομίσματα, γεγονός που θα μετέτρεπε τα σε ευρώ χρέη των χωρών αυτών σε χρέη εκφρασμένα σε εθνικό νόμισμα ενώ παράλληλα θα προκαλούσε την ουσιαστική διάλυση της Ευρωζώνης.

Ο Ρουμπινί πιστεύει πως η Ευρωζώνη μπορεί να επιβιώσει με την αναδιάρθρωση των χρεών και την έξοδο 1-2 μικρών χωρών από αυτήν όπως οι Ελλάδα και Πορτογαλία. Εάν, όμως, η Ιταλία ή/και η Ισπανία υποχρεώνονταν σε αναδιάρθρωση και έξοδο, αυτό ουσιαστικά θα διέλυε την Ευρωζώνη. Δυστυχώς, λέει ο καθηγητής, προς τα εκεί οδεύουμε ολοένα και περισσότερο.

Να τυπώσει ή να μην τυπώσει;
Αυξάνονται οι πιέσεις στην ΕΚΤ να δράσει ως «πιστωτής έσχατης ανάγκης» (http://news.in.gr/economy/article/?aid=1231137123)
Ο Πορτογάλος πρόεδρος Άνιβαλ Καβάκο Σίλβα προσθέτει τη φωνή τους σε όσους ζητούν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να δράσει ως «πιστωτής έσχατης ανάγκης» και να αγοράσει σε μαζική κλίμακα ομολόγα των υπερχρεωμένων χωρών της Ευρωζώνης, προκειμένου να «φρενάρει» τη ραγδαία επιδείνωση της κρίσης χρέους και να δώσει τον απαραίτητο χρόνο στις κυβερνήσεις να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα προς την κατεύθυνση της εμβάθυνσης της πολιτικής και δημοσιονομικής ένωσης.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται οι δημόσιες παρεμβάσεις που έκαναν τις τελευταίες ημέρες ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν, ο γνωστός οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπίνι, π οικονομολόγος Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ, αλλά και ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας (από το 2007 έως το 2010) Άλιστερ Ντάρλινγκ.

Σε συνέντευξή του στο Bloomberg, ο Πορτογάλος πρόεδρος υποστηρίζει ότι η ΕΚΤ μπορεί να σταματήσει την επέκταση της χρηματοπιστωτικής κρίσης με «προβλέψιμες, απεριόριστες» αγορές ιταλικών και άλλων ευρωπαϊκών κρατικών ομολόγων.
(δηλαδή με εκτύπωση πληθωριστικού χρήματος χωρίς κανένα περιορισμό)

«Η ΕΚΤ πρέπει να πάει πέρα από μία στενή ερμηνεία της αποστολής της» και να αγοράσει (σ.σ. σε μεγαλύτερη κλίμακα απ' ότι κάνει μέχρι σήμερα) ομόλογα στη δευτερογενή αγορά», σημειώνει, καθώς, όπως εκτιμά, οι κυβερνήσεις είναι απίθανο να κινηθούν γρήγορα ώστε να βρουν λύσεις.

Ανήσυχη η Μόσχα για την κρίση στο ευρώ, ο EFSF «δεν φτάνει» φοβάται ο Πούτιν (http://news.in.gr/economy/article/?aid=1231137249)
Την έντονη ανησυχία της Μόσχας για την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη εξέφρασε ο Ρώσος πρωθυπουργός Βλαντιμίρ Πούτιν, τονίζοντας τη θέση του πως πρέπει πάση θυσία να αποτραπεί η πιθανότητα κατάρρευσης της Ιταλίας -ενδεχόμενο που χαρακτήρισε «καταστροφικό».

Ο προσωρινός μηχανισμός στήριξης για την Ευρωζώνη, ο EFSF, «δεν φτάνει, είτε μόνος του είτε σε συνεργασία με το ΔΝΤ» εκτιμά ο Ρώσος πρωθυπουργός, υποστηρίζοντας πως για να λυθεί το πρόβλημα χρειάζεται παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).

Ο EFSF, συνέχισε κατά το Reuters ο Πoύτιν, «είτε μόνος του είτε σε συνεργασία με το ΔΝΤ δεν έχει τους απαραίτητους πόρους», λέγοντας πως «η εκτίμησή μας είναι ότι για την υπέρβαση της κρίσης απαιτούνται περίπου 1,5 τρισ. ευρώ».

Σε αναζήτηση επενδυτών
Η ευρωπαϊκή κρίση και ο EFSF στο επίκεντρο της επίσκεψης της Κριστίν Λαγκάρντ στην Ιαπωνία (http://news.in.gr/economy/article/?aid=1231137104)
Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ έφτασε την Παρασκευή στην Ιαπωνία για διήμερη επίσκεψη, στη διάρκεια της οποίας για την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση και την ενίσχυση του μηχανισμού ευρωστήριξης EFSF. Το Σάββατο, θα πάει στη Χαβάη, όπου θα συμμετάσχει στη σύνοδο του Οικονομικού Φόρουμ Ασίας-Ειρηνικού (APEC).

Έπειτα από τις επισκέψεις της στη Μόσχα και το Πεκίνο, η κ. Λαγκάρντ πραγματοποιεί την πρώτη επίσκεψή της στο Τόκιο ως επικεφαλής του διεθνούς οργανισμού, στον οποίο η Ιαπωνία ελιναι ο δεύτερος μεγαλύτερος μέτοχος μετά τις ΗΠΑ.


http://www.cartoonstock.com/newscartoons/cartoonists/bro/lowres/bron2360l.jpg

Την ίδια ώρα, η Τelegraph αποκάλυψε ότι το EFSF έχει ήδη αρχίσει να τυπώνει χρήμα, αγοράζοντας το ίδιο τα ομόλογα του με λεφτά που δεν έχει, αλλά εμμέσως τα δημιούργησε από το πουθενά - αν και το EFSF επισήμως το αρνήθηκε (http://www.zerohedge.com/news/efsf-denies-it-illegal-pyramid-scheme):

European Ponzi Goes Full Retard As EFSF Found To Monetize... Itself (http://www.zerohedge.com/news/european-ponzi-goes-full-retard-efsf-found-monetize-itself)

Sources said the EFSF had spent more than € 100m buying up its own bonds to help it achieve its funding target after the banks leading the deal were only able to find about €2.7bn of outside demand for the debt.


http://vstatic.doldigital.net/vimawebstatic/7E87C664A77A386042649A07F7CCCEA7.jpg

Επιπλέον, η ολλανδική τράπεζα ING εκτιμά ότι μέσω των πακέτων σωτηρίας που τάχα "σώζουν την Ελλάδα"...η Ελλάδα έχει πληρώσει απίστευτα ποσά προς τις γερμανικές τράπεζες:

ING: Οι Ελληνες πληρώνουν τις φοροαπαλλαγές των Γερμανών
Η κρίση ωφέλησε 9 δισ. ευρώ τη Γερμανία, εκτιμά ολλανδικός τραπεζίτης (http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=429704&h1=true)

Οπως αναφέρει σε ρεπορτάζ του ο EUobserver.com (πρόκειται για μια ανεξάρτητη διαδικτυακή εφημερίδα που καλύπτει θέματα Ευρωπαϊκής Ενωσης), «με τη γερμανική οικονομία να αναπτύσσεται με ρωμαλέους ρυθμούς την χρονιά που πέρασε και με τους επενδυτές να αναζητούν ασφαλή καταφύγια για τα κεφάλαιά τους, ο Μπρζέσκι υπολόγισε ότι από τη διαφορά των αποδόσεων ομολόγων που εξέδωσε η Γερμανία συγκριτικά με τις αποδόσεις άλλων χωρών, το Βερολίνο καρπώθηκε τα τελευταία δύο χρόνια περί τα 9 δισ. ευρώ».

«περιέργως, τα κονδύλια που αυτά ξεπερνούν την φορολογική ελάφρυνση κατά 8 δισ. ευρώ την περίοδο 2013-2014 που ανακοίνωσε η γερμανική κυβέρνηση. Μοιάζει σαν οι Ελληνες να χρηματοδοτούν τη γερμανική φορολογική μεταρρύθμιση».

Μ' αυτά και μ' αυτά, η Ουγγαρία που σκεφτόταν να μπει στο ευρώ..τώρα το ξανασκέφτεται:

Δεύτερες σκέψεις από την Ουγγαρία για το ευρώ (http://www.ant1online.com/Economy/World/Pages/201111/587a0193-8aa3-4cad-8b72-9cf589d5876b.aspx)

Η Ουγγαρία ενδέχεται να επανεξετάσει τον στόχο να υιοθετήσει το ευρώ εν μέσω της εξελισσόμενης κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη, δήλωσε την Παρασκευή ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν από το Λονδίνο, όπου πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη.

«Έχουν μεταβληθεί οι συνθήκες στην Ευρωζώνη αφότου η Ουγγαρία εξέφρασε τη βούληση να υιοθετήσει μελλοντικά το ευρώ», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, σύμφωνα με το πρακτορείο MTI.

KLG
14-11-11, 17:06
Ναι, πάνω στην ώρα και οι Ούγγροι...

http://ca.finance.yahoo.com/news/-Junk-beckons-S-P-negative-reuters-1816142388.html?x=0

Aυτη η κρίση του Ουγγρικου χρέους ενδέχεται να λειτουργησει υπερ τους παντως. Μετα την αποσυνδεση απο του φιορινιου απο το ευρω, υπηρξε η αναποφευκτη υποτιμηση (που δημιουργησε όμως μεγαλο προβλημα στα στεγαστικά των Ουγγρων που ηταν σε "σκληρά" νομισματα) αλλα πλεον το νομισμα θεωρείται ανατιμημενο και δημιουργει προβλήματα στις εξαγωγές.

Παλιότερα που κουβεντιάζαμε το παράδειγμα της Ουγγαρίας και κυρίως την σχεση της με το ΔΝΤ (πριν απο 2 χρονια αν θυμάμαι καλά) ειχε αναφερθει οτι δεν θα γίνουμε εμεις financially rogue state ή pariahs όπως είναι η Ουγγαρία. Πaντως για rogue state, στο 3Β, με 2.7% ελλειμα και ανατιμημενο νόμισμα, δεν τα πάνε και ασχημα.

Ingenius
16-11-11, 23:35
Αληθινό και όχι εκβιασμός το δίλημμα παραμονής στο ευρώ, λέει ο Λ.Παπαδήμος



Αθήνα
Καθεμία από τις ψήφους στη νέα κυβέρνηση, αντιστοιχεί σε απόφαση ευθύνης για να μείνει η Ελλάδα στην Eυρωζώνη και να ανορθωθεί η ελληνική οικονομία, τόνισε ο πρωθυπουργός Λ.Παπαδήμος, στη ομιλία του πριν τη ψηφοφορία για παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στην νέα κυβέρνηση στη Βουλή.

Ο πρωθυπουργός απαντώντας σε αιτιάσεις κυρίως της αριστεράς, υποστήριξε ότι όντως διακυβεύεται η παραμονή της χώρας στο ευρώ και αυτό «δεν είναι εκβιασμός είναι η αλήθεια».

Επιρρίπτοντας ευθύνες για την κλιμάκωση και την επέκταση της κρίσης που πλέον απειλεί τον «σκληρό πυρήνα της ευρωζώνης» και στους χειρισμούς των Βρυξελλών ο κ. Παπαδήμος τόνισε ότι απαιτούνται ριζοσπαστικές κινήσεις για την ανάσχεσή της μεταξύ των οποίων η ενίσχυση των πόρων και του ρόλου του EFSF και η ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ευρώπη.

Το Σύμφωνο Σταθερότητας δεν λειτούργησε αποτελεσματικά, δεν κατάφερε να αποτρέψει την δημοσιονομική εκτροπή είπε χαρακτηριστικά σε άλλο σημείο της ομιλίας του ο κ. Παπαδήμος.

Τιτάνιο το έργο της νέας κυβέρνησης, επανέλαβε, ενώ έδωσε περισσότερη έμφαση -από ό,τι στην αρχική ομιλία του- στην ανάγκη για δίκαιη κατανομή των βαρών και των θυσιών.

«Χρειάζεται να δράσουμε γρήγορα, συστηματικά και με σχέδιο» είπε, προσθέτοντας ότι «ο δρόμος είναι μακρύς» και το κόστος προσαρμογής και οι θυσίες μεγάλες. Υπογράμμισε όμως πως τα βάρη πρέπει να επιμεριστούν δίκαια.

«Πρέπει να έχουμε τη ματιά μας προσηλωμένη στους ανέργους και ιδιαίτερα στους νέους» τόνισε ο κ. Παπαδήμος ξεκαθαρίζοντας, ωστόσο για άλλη μια φορά, ότι χωρίς δημοσιονομική προσαρμογή δεν θα μπορέσει η χώρα να έχει πρωτογενή πλεονάσματα, αναγκαία για να επιτευχθεί η αντιστροφή της δυναμικής του χρέους.

Ακόμη ο πρωθυπουργός έκανε σήμερα πιο σαφή αναφορά στο χρόνο των εκλογών. Το έργο αυτής της κυβέρνησης είναι πολύ συγκεκριμένο και η θητεία της περιορισμένη και αφορά την εφαρμογή των αποφάσεων της Συνόδου της 26-27ης Οκτωβρίου.

Αμέσως μετά θα γίνουν εκλογές, είπε ο κ. Παπαδήμος.

Μάλιστα τόνισε ότι ακριβώς λόγω των περιορισμών που έχει αυτή η κυβέρνηση δεν πρέπει να καλλιεργούνται μεγάλες προσδοκίες.

Ο κ. Παπαδήμος έκανε εκτενή αναφορά -απαντώντας εμμέσως και όσα ακούστηκαν κατά τη κοινοβουλευτική συζήτηση- στη σημασία να παραμείνει η χώρα στο ευρώ και στο τι θα σήμαινε για την οικονομία και τη ζωή των Ελλήνων η αποπομπή της Ελλάδας από την ευρωζώνη, στις αιτίες που οδήγησαν στο ξέσπασμα και την κλιμάκωση της κρίσης σε Ελλάδα, -λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «τα αίτια της κρίσης είναι μόνιμοι κάτοικοι εσωτερικού»- αλλά και στην Ευρώπη, αλλά και στο τι θα πρέπει να γίνει σε εσωτερικά, καθώς και σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να ξεπεραστεί η κρίση.

Εξέφρασε την αισιοδοξία του ότι τελικά οι ηγέτες της Ευρωζώνης, παρά τις διαφορετικές προσεγγίσεις και τις διαφωνίες, θα υπερβούν τις δυσκολίες και θα καταλήξουν στις σωστές αποφάσεις και στη λήψη των κατάλληλων μέτρων για τη διασφάλιση του ευρώ και της φερεγγυότητας του τραπεζικού συστήματος.

Όλοι έχουμε συμφέρον να διασφαλιστεί το ευρώ και να ολοκληρωθεί η ευρωπαϊκή ενοποίηση, είπε ο πρωθυπουργός.

Ειδικά για την Ελλάδα ο κ. Παπαδήμος είπε χαρακτηριστικά ότι συμφωνεί με όσους υποστηρίζουν ότι τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα παραμένουν και υφίστανται για την Ελλάδα είτε μείνει εντός είτε βγει από το ευρώ.

Όμως, πρόσθεσε ο πρωθυπουργός, σε περίπτωση εξόδου από το ευρώ είναι σίγουρο ότι τα προβλήματα αυτά θα οξυνθούν, ενώ πολύ πιο δυσχερής θα είναι και η προσπάθεια αντιμετώπισής τους.

Ενδεικτικά ανέφερε ότι σε περίπτωση εξόδου, ο πληθωρισμός θα σημειώσει ραγδαία άνοδο, που θα πλήξει κυρίως τα εισοδήματα των αδύναμων στρωμάτων, η εξυπηρέτηση του χρέους που είναι εκπεφρασμένο σε ευρώ θα γίνει δυσμενέστερη, αφού θα πρέπει να πληρωθεί από το Δημόσιου υπό τους όρους του νέου υποτιμημένου νομίσματος, τα ελληνικά περιουσιακά στοιχεία (δημόσια και ιδιωτικά) θα μπορούν να αποκτηθούν σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές από όσους διαθέτουν ευρώ ή άλλο ισχυρό νόμισμα.

«Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν» τόνισε ο πρωθυπουργός. «Πρέπει να δώσουμε μάχη με εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας, αποφασιστικότητα και ενότητα», είπε εκφράζοντας την αισιοδοξία του ότι «μπορούμε να τα καταφέρουμε».

Απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια, όπως κατέστησε σαφές κατά την ομιλία του ο πρωθυπουργός, η αλληλεγγύη και η στήριξη των Ευρωπαίων εταίρων.

Αναγκαία δε συνθήκη για την συνέχιση της χρηματοδότησης της Ελλάδας από τους Ευρωπαίους εταίρους, δεν παρέλειψε να επαναλάβει ο κ. Παπαδήμος είναι η ρητή δέσμευση των πολιτικών αρχηγών για την εφαρμογή όσων απορρέουν από την απόφαση της 26ης Οκτωβρίου.

«Δεν αρκεί η δέσμευση της κυβέρνησης -που είναι μάλιστα βραχύτατης διάρκειας-» τόνισε ο Λουκάς Παπαδήμος.

Εξήγησε μάλιστα ότι η δέσμευση αυτή απαιτείται γιατί και οι ευρωπαίοι εταίροι δίνουν από την πλευρά τους τη δέσμευση για πολυετή στήριξη της Ελλάδας.

Ζητώντας ψήφο εμπιστοσύνης, ο κ. Παπαδήμος, τόνισε ότι στην τρέχουσα συγκυρία δεν βοηθά σε τίποτα ο δρόμος της σύγκρουσης, ενώ κάλεσε και όσους δεν θα παρέχουν την εμπιστοσύνη τους στη νέα κυβέρνηση να στέκονται απέναντί της κριτικά και όχι απορριπτικά.
Newsroom ΔΟΛ


http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231137976

Nozomi
16-11-11, 23:54
Υπάρχουν και -σοβαρότατες- φωνές για επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες που εφαρμόζεται το Πρόγραμμα Στήριξης.

Διαβάστε εδώ ένα αναλυτικό άρθρο του καθηγητή (στο University of California, Irvine) κ. Σκαπέρδα.


Επτά μύθοι για την κρίση του χρέους (1)

του Στέργιου Σκαπέρδα

Καθηγητή Οικονομικών
University of California, Irvine

Αρχική έκδοση στην Αγγλική, 28 Οκτωβρίου, 2011


Στις απόψεις που παρουσιάζονται στον ευρείας κυκλοφορίας ελληνικό Τύπο υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός λαθεμένων αντιλήψεων και μύθων σχετικά με τα αίτια και τις συνέπειες της κρίσης, καθώς και με τις πολιτικές τις διαθέσιμες για την καταπολέμησή της. Μερικές από τις αντιλήψεις αυτές αναπαράγονται συνειδητά από την κυβέρνηση και τον Τύπο παρ’ότι ξέρουν πως δεν είναι σωστές. Ενώ κάποιες άλλες είναι κατά τα φαινόμενα απόψεις που συμμερίζονται τόσο κυβερνητικοί αξιωματούχοι όσο και η πλειοψηφία του Τύπου.
Πολλοί Έλληνες που δεν είναι οικονομολόγοι ή ειδικοί καταλαβαίνουν, συνειδητά ή ενστικτωδώς, ότι υπάρχει κάποιο σοβαρό πρόβλημα με την κυρίαρχη άποψη, αλλά δεν έχουν τις γνώσεις να επιχειρηματολογήσουν τεκμηριωμένα ενάντια σ’ αυτές τις αντιλήψεις.
Επιπλέον, πολλοί που έχουν τις γνώσεις και θα μπορούσαν να το κάνουν είτε αυτολογοκρίνονται είτε δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στον ευρείας κυκλοφορίας Τύπο. Ένα μέρος αυτών των αντιλήψεων επικρατεί επίσης στον διεθνή Τύπο και αναπαράγεται από Ευρωπαίους πολιτικούς, τραπεζίτες και δημοσιογράφους. Νομίζω πως, κατά περίεργο τρόπο, υπάρχει λιγότερη συζήτηση και αμφισβήτηση αυτών των λαθεμένων αντιλήψεων μέσα στις χώρες της Ευρωζώνης παρά έξω από αυτές. Ίσως αυτό συμβαίνει επειδή αυτοί που παρατηρούν τα πράγματα απ’ έξω διστάζουν λιγότερο να προβούν σε ανεξάρτητη αξιολόγηση των προβλημάτων της Ευρωζώνης και της Ελλάδας.

Θα αναλύσω τους εξής επτά μύθους;
Μύθος 1ος: Στάση πληρωμών ή «χρεοκοπία» θα ήταν καταστροφικές για την Ελλάδα.
Μύθος 2ος: Ο στόχος της τρόικας είναι να «σώσει» την Ελλάδα.
Mύθος 3ος: Η κύρια αιτία της κρίσης είναι η διαφθορά των Ελλήνων και του ελληνικού κράτους.
Μύθος 4ος: Αν η ελληνική κυβέρνηση ήταν ικανή, οι στόχοι του Μνημονίου δεν θα αποτύγχαναν.
Μύθος 5ος: Ακολουθώντας τις συνταγές της τρόικας η Ελλάδα θα επιστρέψει στον
δρόμο της ευημερίας.
Μύθος 6ος: Η έξοδος από την Ευρωζώνη θα ήταν το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα.
Μύθος 7ος: Στις διαπραγματεύσεις της με την τρόικα η ελληνική κυβέρνηση έχει πολύ μικρή διαπραγματευτική ισχύ.
Θα επιχειρηματολογήσω διαδοχικά εναντίον κάθε μύθου και στο τέλος θα εκθέσω κάποια
συμπερασματικά σχόλια.

Μύθος1ος: Στάση πληρωμών ή «χρεοκοπία» θα ήταν καταστροφικές για την Ελλάδα.

Απ’ την αρχή της κρίσης αυτός ο μύθος είναι πιθανότατα ο πιο συχνά και συστηματικά επαναλαμβανόμενος από τον κ. Παπανδρέου και άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Τον Φεβρουάριο του 2010, όταν πρωτοεμφανίστηκαν τέτοιες διατυπώσεις, θα ήταν δύσκολο να φανταστούμε ότι κυβερνητικοί παράγοντες θα συνέχιζαν να υποστηρίζουν κάτι τέτοιο χωρίς αντίλογο για τόσον καιρό. Ας σημειωθεί εξ αρχής πως η συμφωνία της 21ης Ιουλίου περιλαμβάνει μια διάταξη την οποία ο Έλληνας Υπουργός Οικονομικών έχει ήδη αποκαλέσει «επιλεκτική χρεοκοπία» και με την οποία οι κάτοχοι κρατικών ομολόγων υποτίθεται θα δέχονταν ένα «κούρεμα» 21% μέσω της επιμήκυνσης των ομολόγων τους και χαμηλότερο επιτόκιο. Εξ ου και η κινδυνολογία περί στάσης πληρωμών και «χρεοκοπίας» δεν έχει νόημα αφού ο Υπουργός Οικονομικών έχει ήδη παραδεχθεί πως η κυβέρνησή του συμφώνησε να προχωρήσει σε κάτι τέτοιο. Η συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου επιβάλλει ένα μεγαλύτερο κούρεμα 50%, αν και αυτά τα νούμερα δεν αποτελούν σοβαρή ένδειξη της πραγματικής μείωσης του χρέους (2).

Η σύγχυση αυτή μπορεί να οφείλεται και στη χρήση του όρου «χρεοκοπία», η οποία έχει άσχημες συμπαραδηλώσεις στα ελληνικά, ιδιαίτερα όσον αφορά την ατομική χρεοκοπία. Φέρνει στον νου εικόνες απόλυτης φτώχειας, ίσως ακόμη και μισθωτής δουλείας (indentured servitude). Για τον σύγχρονο καπιταλισμό, όμως, η χρεοκοπία και η στάση πληρωμών μαζί με την περιορισμένη ευθύνη είναι σημαντικά χαρακτηριστικά (3). Με την περιορισμένη ευθύνη για τον δανειολήπτη, είναι ευθύνη και του δανειστή – όχι μόνο του δανειολήπτη – να αποπληρωθούν τα δάνεια. Αυτό, κατ’ αρχήν, εξασφαλίζει πως δεν θα συναφθούν υπερβολικά πολλά «κακά» δάνεια και η οικονομική κρίση που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ δείχνει τι συμβαίνει όταν οι δανειστές δεν δείχνουν τη δέουσα υπευθυνότητα. Έτσι, στάση πληρωμών και χρεοκοπία είναι για άτομα και επιχειρήσεις κρίσιμα χαρακτηριστικά της λειτουργίας του σύγχρονου καπιταλισμού. Αν ο δανειστής δεν είναι προσεκτικός στην επιλογή των δανειοληπτών του, είναι οικονομικά ορθό αλλά και δίκαιο να ζημιωθεί. Αλλά υπάρχουν τρεις τουλάχιστον διαφορές ανάμεσα σε στάση πληρωμών και χρεοκοπία, από τη μια, ατόμων ή εταιρειών και, από την άλλη, κυρίαρχων κρατών.
Πρώτον, τα κράτη δεν χρεοκοπούν κυριολεκτικά, με την έννοια ότι δεν υπάρχει ανώτερη υπερεθνική τελική αρχή και δικαστήριο που θα αποφασίσει και θα επιβάλλει το πώς τα περιουσιακά στοιχεία της χώρας θα κατανεμηθούν ανάμεσα στους διάφορους πιστωτές και τι θα παραμείνει στην κυριότητα της χώρας. Αντί γι’ αυτό, ομόλογα και δάνεια εκδίδονται σύμφωνα με τη νομοθεσία συγκεκριμένων χωρών αλλά με την τελική εφαρμογή να είναι δύσκολη επειδή τα κράτη είναι κυρίαρχες οντότητες. Όπως είναι αναμενόμενο όμως όταν εμπλέκονται μεγάλα συμφέροντα, πόζα, διαπραγματεύσεις, ακόμη και διπλωματία κανονιοφόρων μπορούν να παίξουν τον ρόλο τους σχετικά με τι γίνεται σε περίπτωση στάσης πληρωμών. Νομικά, το μεγαλύτερο ποσοστό του ελληνικού χρέους που συνάφθηκε πριν το 2010 διέπεται από τους ελληνικούς νόμους. Στην περίπτωση στάσης πληρωμών αυτού του χρέους, τα ελληνικά δικαστήρια έχουν την τελική δικαιοδοσία. Το χρέος προς την τρόικα ΕΕ/ΕΚΤ/ΔΝΤ έχει συναφθεί σύμφωνα με τους αγγλικούς νόμους και στάση πληρωμής αυτού του χρέους θα ήταν σημαντικά δυσκολότερη εκείνου που συνάφθηκε με βάση τους ελληνικούς νόμους. Αν επικυρωθεί η συμφωνία της 21ης Ιουλίου ή της 26ης Οκτωβρίου, οι κάτοχοι ομολόγων θα πάρουν ομόλογα που θα διέπονται από τους αγγλικούς και όχι τους ελληνικούς νόμους, κάτι που θα καταστήσει περαιτέρω «κουρέματα» δυσκολότερα.
Η δεύτερη σημαντική διαφορά του κρατικού χρέους από άλλα χρέη είναι πως συνάπτεται και ελέγχεται από κυβερνητικούς αξιωματούχους εκ μέρους της χώρας και του λαού της. Μπορεί, όμως, να υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα συμφέροντα των κυβερνητικών αξιωματούχων και στα συμφέροντα της χώρας και του λαού της. Μια ακραία περίπτωση τέτοιας διαφοράς συμφερόντων ήταν αυτή του πρώην προέδρου του Ζαΐρ, Μομπούτου, όπου τα διεθνή δάνεια εκτρέπονταν κυρίως προς ιδιωτικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, με τη χώρα να μη βλέπει οφέλη και να επιβαρύνεται με την αποπληρωμή των δανείων. Αλλά ακόμη και κατ’ όνομα τουλάχιστον εκλεγμένοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι μπορούν να αναμειχθούν σε δάνεια που είναι παράνομα ή ειδεχθή και έτσι να υπάρχει νομική ή ηθική βάση για ακύρωση τέτοιων δανείων. Δεδομένων των πολυάριθμων σκανδάλων που συντάραξαν και τα δύο κόμματα που εναλλάσσονται στην κυβέρνηση, πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά όλα τα χρέη της Ελλάδας που είχαν συναφθεί τα προηγούμενα χρόνια για το αν είναι ίσως παράνομα και ειδεχθή. Για παράδειγμα, οι συμβάσεις με τις τράπεζες επενδύσεων που εγγυήθηκαν τις εκδόσεις ομολόγων και τα αρχεία όπου καταγράφτηκε η εφαρμογή τους πρέπει να ανοιχτούν ως ζήτημα στοιχειώδους διαφάνειας και δημοκρατικής ευθύνης.
Η τρίτη διαφορά είναι ότι ένα κρατικό χρέος σπάνια, αν ποτέ, χρειάζεται ρητές εγγυήσεις. (Βέβαια, μια πρόσφατη εξαίρεση είναι η απαίτηση της Φινλανδίας για εγγυήσεις από την Ελλάδα προκειμένου να συμμετάσχει στον μηχανισμό σταθερότητας EFSF.) Παρά τη συνηθισμένη απουσία εγγυήσεων, πάντως, ιστορικά έχει αποδειχτεί δύσκολη η πλήρης απαλλαγή από ένα εξωτερικό δημόσιο χρέος.

Δεδομένων λοιπόν ότι μια στάση πληρωμών είναι υπόθεση ρουτίνας σε περιπτώσεις ατομικού ή εταιρικού χρέους και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους διέπεται από τους ελληνικούς νόμους, συνολικά δεν θα έπρεπε μια στάση πληρωμών να είναι τόσο δύσκολη. Γιατί τότε να μην την πραγματοποιήσει ένα κράτος αμέσως;
Ένας λόγος ίσως είναι πως η χώρα δεν θα μπορούσε να έχει πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου ξανά. Η Ελλάδα όμως έτσι κι αλλιώς δεν έχει τώρα πρόσβαση στις διεθνείς αγορές και θα συνεχίσει να μην έχει αν ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο, ακριβώς λόγω του υψηλού επιπέδου του χρέους της και την υπονοούμενη υψηλή πιθανότητα στάσης πληρωμών. Αντίθετα, ένα γενναιόδωρο κούρεμα θα έκανε το εναπομείναν χρέος βιώσιμο και τότε οι διεθνείς πιστωτές θα ήταν πιο πιθανό να δανείσουν στη χώρα, όπως ακριβώς έχουν κάνει με άλλες χώρες που κήρυξαν στάση πληρωμών όπως η Ρωσία και η Ισλανδία. Το πόσο γρήγορα θα μπορούσε η Ελλάδα να επιστρέψει στις διεθνείς αγορές ομολόγων θα εξαρτιόταν από το μέγεθος του κουρέματος (όσο μεγαλύτερο το κούρεμα, τόσο πιο βιώσιμο γίνεται το χρέος) αλλά και από το πόσο θα διαρκούσαν τυχόν νομικές περιπλοκές. Νομικά ζητήματα που εκκρεμούν για μακρό χρονικό διάστημα κάνουν την επιστροφή πιο δύσκολη.
Επιπλέον, υπάρχουν τρόποι διεθνούς δανεισμού εκτός των αγορών ομολόγων, από άλλα κράτη ή από μεμονωμένους οικονομικούς οργανισμούς. Η Κύπρος, για παράδειγμα, πρόσφατα κανόνισε να πάρει ένα ευμέγεθες διεθνές δάνειο από τη Ρωσία.
Και τέλος, ας μην ξεχνάμε πως πριν εισέλθει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη, δανειζόταν πολύ λίγο από το εξωτερικό παρ’ όλο που η σχέση χρέους προς ΑΕΠ ήταν υψηλή, και αυτή η σχέση διατηρούταν ακριβώς επειδή έμενε στο εσωτερικό και στο δικό της νόμισμα.
Αν η Ελλάδα είχε κηρύξει στάση πληρωμών στις αρχές του 2010, το ελληνικό χρέος θα μπορούσε να είχε γίνει βιώσιμο μακροπρόθεσμα με μια λογιστική μείωση (write‐down) που θα είχε επιβληθεί στους κατόχους ομολόγων σημαντικά κάτω από 50% του συνολικού χρέους. Η χώρα θα είχε χρειαστεί να καταφύγει σε εσωτερικό δανεισμό, ίσως να εκδώσει έντυπες αναγνωρίσεις χρέους (IOUs) και να επιβάλει μερικές μετριοπαθείς περικοπές. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας πολιτικής θα ήταν μια ήπια ύφεση.
Αντίθετα η τρόικα παρείχε δάνεια στην Ελλάδα για να καλύψει το έλλειμμα του προϋπολογισμού χωρίς στάση πληρωμών, με αντάλλαγμα όλο και μεγαλύτερες δρακόντειες περικοπές στον προϋπολογισμό, αυξήσεις φόρων και θεσμικές αλλαγές αμφίβολης αξίας. Οι κάτοχοι ομολόγων συνέχισαν – και συνεχίζουν ως σήμερα – να πληρώνονται κανονικότατα τους τόκους και το ληξιπρόθεσμο κεφάλαιο. Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν μια ραγδαία επιδείνωση της οικονομίας. Από τη στιγμή που το χρέος συνεχίζει να αυξάνεται και η χώρα συνεχίζει να γίνεται φτωχότερη με γρήγορο ρυθμό, το χρέος γίνεται όλο και λιγότερο βιώσιμο. Η σχέση χρέους‐ΑΕΠ πήγε από το 115% στο 160% σε λιγότερο από δύο χρόνια. Όπως έγραφαν οι Financial Times στις 22 Οκτωβρίου 2011, υπάρχει μια εξαιρετικά ζοφερή εμπιστευτική ανάλυση της τρόικας για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, με το βασικό σενάριο να προβλέπει σχέσεις πάνω από 130% το 2030. Αλλά, όπως και με άλλα προηγούμενα βασικά σενάρια, οι υποθέσεις περιλαμβάνουν αισιόδοξα επίπεδα εσόδων από ιδιωτικοποιήσεις. Με χαμηλότερα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις, οι σχέσεις χρέους‐ΑΕΠ εξακολουθούν να προβλέπονται πάνω από 150% το 2030.
Παρά τις εξαιρετικά ζοφερές προβλέψεις για το χρέος και τα οικονομικά μεγέθη, έλληνες κυβερνητικοί αξιωματούχοι συνεχώς επιχειρηματολογούν ενάντια στη «χρεοκοπία» και τη στάση πληρωμών και συγκατατέθηκαν σε μια «επιλεκτική» μόνο αφού αυτή προσφέρθηκε από τους ευρωπαίους συναδέλφους τους. Επιπλέον, είχαν πρόσφατα διαφωνήσει για μεγαλύτερα κουρέματα που προτάθηκαν από ευρωπαίους αξιωματούχους και υιοθετήθηκαν από τη Σύνοδο Κορυφής της 26ης Οκτωβρίου.
Η ατολμία στην υπεράσπιση των ελληνικών συμφερόντων απέναντι στην τρόικα και τους βορειοευρωπαίους πολιτικούς είναι κοινός παρονομαστής στις αντιδράσεις της ελληνικής κυβέρνησης στην κρίση. Μια «χρεοκοπία» δεν θα ήταν καταστροφική τη στιγμή που το υπάρχον χρέος είναι μη βιώσιμο. Και αυτό λέγεται από όλους τους αμερόληπτους σχολιαστές. Ακόμη και από πολλά άμεσα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένου του Γερμανού Υπουργού Οικονομικών. Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν η Ελλάδα θα κηρύξει στάση πληρωμών, αλλά μάλλον σε ποιο μέγεθος του χρέους θα γίνει αυτή και αν θα είναι «εθελοντική», με τη συναίνεση της μεγάλης πλειοψηφίας των κατόχων ομολόγων, ή θα είναι μονομερής και θα αφορά μια μειοψηφία.

Μύθος 2ος: Ο στόχος της τρόικας είναι να σώσει την Ελλάδα.

Αυτός ο μύθος προέρχεται από το εξωτερικό και έχει εσωτερικοποιηθεί πλήρως από την ελληνική κυβέρνηση και, μέχρι πρόσφατα, από σχεδόν όλα τα μεγάλα ελληνικά ΜΜΕ. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, όλοι οι Έλληνες είναι ακόλαστοι «αμαρτωλοί» και η τρόικα ο ευεργέτης δικτάτορας που όχι μόνο τους σώζει υλικά αλλά επίσης τους αναγκάζει να μετασχηματίσουν τους θεσμούς τους με τρόπο που θα τους φέρει μακροχρόνια ευημερία.

Ας ξαναδούμε πρώτα‐πρώτα ποιος έχει κερδίσει και ποιος έχει χάσει από τη «διάσωση» μέχρι τώρα. Εδώ, τα δύο κύρια άμεσα εμπλεκόμενα μέρη είναι από τη μια μεριά η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων και από την άλλη οι δανειστές της χώρας. Ξεκάθαρα, μέχρι τώρα η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων έχει πληρώσει και με το παραπάνω ενώ οι προϋπάρχοντες κάτοχοι ελληνικών ομολόγων συνεχίζουν να παίρνουν πίσω στο ακέραιο τους τόκους τους και το όποιο κεφάλαιο καθίσταται ληξιπρόθεσμο, παρ’ όλο που στην αγορά η αξία των μη ληξιπρόθεσμων ομολόγων έχει καταποντιστεί(4).

Εναλλακτικές λύσεις στη «διάσωση» της τρόικας

Οι υπερασπιστές των επιλογών της κυβέρνησης λένε ομόφωνα πως η μόνη εναλλακτική λύση θα ήταν η «χρεοκοπία», η οποία βέβαια, σύμφωνα με τον (1ο) μύθο που αναπαράγουν, θα ήταν καταστροφική. Ας σκεφτούμε λοιπόν την εναλλακτική λύση της «χρεοκοπίας» στις αρχές του 2010. Η σχέση χρέους‐ΑΕΠ ήταν κοντά στο 115% τότε. Αν η χώρα είχε εφαρμόσει το κούρεμα που συμφωνήθηκε στις 21 Ιουλίου (21%, αλλά πραγματικό), η σχέση χρέους‐ΑΕΠ θα είχε κατέβει λίγο πάνω από το 90%, ποσοστό που θα έκανε το χρέος οριακά βιώσιμο. Πιθανόν να είχε απαιτηθεί ένα μεγαλύτερο κούρεμα για να γίνει το χρέος μακροπρόθεσμα βιώσιμο, αλλά σίγουρα αυτό θα ήταν κάτω από τα επίπεδα που σχεδιάζουν τώρα οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι.
Οι υπερασπιστές των επιλογών της κυβέρνησης θα απαντούσαν τότε πως, μετά από μια στάση πληρωμών στις αρχές του 2010, η Ελλάδα 1) θα είχε αποκλειστεί από τις διεθνείς αγορές ομολόγων και 2) επειδή δεν είχε πρωταρχικό πλεόνασμα στον προϋπολογισμό (πλεόνασμα χωρίς τους τόκους των δανείων), η κυβέρνηση δεν θα είχε μπορέσει να πληρώσει μισθούς, συντάξεις και τις υπόλοιπες υποχρεώσεις της.
Ενώ είναι σωστό ότι βραχυπρόθεσμα οι διεθνείς αγορές ομολόγων δεν θα είχαν δανείσει αμέσως στην Ελλάδα, όσο μεγαλύτερο το κούρεμα τόσο ευκολότερα και γρηγορότερα θα είχε επιστρέψει η Ελλάδα στις αγορές. Αλλά αυτό δεν θα είχε χρειαστεί και, έτσι κι αλλιώς, πιθανότατα δεν είναι συνετό για την Ελλάδα να επιστρέψει σ’ αυτές τόσο σύντομα. Ακόμη και αν ο εξωτερικός δανεισμός από άλλες πηγές πλην των αγορών ομολόγων δεν ήταν διαθέσιμος, οι απλοί Έλληνες πολίτες θα αγόραζαν μετά χαράς ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου στο 4,5% αντί για το 2% ή και λιγότερο που κερδίζουν από τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους (5).
Επίσης, θα μπορούσαν να έχουν γίνει γενικευμένες περικοπές, αλλά αντί γι’ αυτές θα ήταν πιθανότατα πιο αποτελεσματικές πληρωμές εν μέρει με έντυπες αναγνωρίσεις χρέους (IOUs) που θα ήταν διαπραγματεύσιμες, με κάποια έκπτωση, και να παίξουν τον ρόλο υποκατάστατου χρήματος. Μια τέτοια κίνηση θα είχε βελτιώσει και τη ρευστότητα στον ιδιωτικό τομέα και θα είχε αποτρέψει τη συνεχιζόμενη ύφεση που έχουν επιφέρει οι πολιτικές της τρόικας. Να ξαναπούμε ότι ένας όρος για να είχαν συμβεί όλα αυτά θα ήταν ένα αρκετά βαθύ κούρεμα, μια επίφοβη «χρεοκοπία», που θα είχε μειώσει το δημόσιο χρέος σε βιώσιμα επίπεδα στα μάτια όλων, συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων. Αντί γι’ αυτό είχαμε όλο και μεγαλύτερες βάναυσες περικοπές στον προϋπολογισμό των οποίων τα αποτελέσματα μεταφέρθηκαν γρήγορα από τον δημόσιο τομέα και τις τράπεζες προς την πραγματική (ιδιωτική) οικονομία όπου οι πιστώσεις έχουν περισταλεί δραστικά, δεδομένης μάλιστα της ιδιόμορφης χρηματοδότησης μέσω μεταχρονολογημένων επιταγών και άλλων θεσμικών προσαρμογών στις οποίες καταφεύγει ο ζωτικός τομέας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Καθώς η προβλέψιμη ύφεση βαθαίνει, οι απαιτήσεις όλο και μεγαλύτερων περικοπών, μη ρεαλιστικοί σχεδιασμοί ιδιωτικοποιήσεων, τυποποιημένες θεσμικές αλλαγές που δεν σέβονται το Ελληνικό Σύνταγμα ή τους ελληνικούς νόμους και δεν έχουν καμιά ελπίδα να λειτουργήσουν παρουσιάζονται ακόμη και σήμερα ως η «διάσωση» της Ελλάδας.
Η πραγματική διάσωση ήταν αυτή των κατόχων ομολόγων. Μαζί με τις ελληνικές τράπεζες και άλλους εγχώριους κατόχους, συμπεριλαμβάνουν γαλλικές, βρετανικές, γερμανικές και άλλες τράπεζες που κατείχαν ελληνικά ομόλογα που τώρα έχουν εν μέρει μεταφερθεί στην ΕΚΤ.
Η ευημερία των απλών Ελλήνων πολιτών δεν φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο στους υπολογισμούς της τρόικας, ούτε καν μέσα από τις επιπτώσεις της αρνητικής ανταπόκρισης στην πραγματοποίηση των υποτιθέμενων στόχων της τρόικας και την απειλή που θέτει για το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα μια στάση πληρωμών της Ελλάδας. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, υπήρξε μια σοβαρή διαφωνία εντός της τρόικας ανάμεσα στους αντιπροσώπους του ΔΝΤ και αυτούς της ΕΕ/ΕΚΤ. Οι πρώτοι – προφανώς έχοντας πάρει
κάποιο μάθημα από τις θλιβερές εμπειρίες τους σε άλλες χώρες που μπήκαν στο πρόγραμμα του ΔΝΤ – είχαν μεγαλύτερη επίγνωση των μακροοικονομικών συνεπειών των δραστικών περικοπών και των φορολογικών αυξήσεων και προσπάθησαν να περιορίσουν τις απαιτήσεις των δεύτερων. Το τελικό αποτέλεσμα, όμως, ήταν πως οι απόψεις της ΕΕ/ΕΚΤ στην ουσία επικράτησαν. Οι ακολουθούμενες πολιτικές εναρμονίστηκαν με τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα τραπεζών του κέντρου της Ευρωζώνης και ίσως με κάποια άλλα ιδιωτικά συμφέροντα. δεν φάνηκε να παίρνουν επαρκώς υπ’ όψιν τους το ενδεχόμενο «μολυσματικής» εξάπλωσης και τους άλλους κινδύνους στους οποίους θέτουν την Ευρωζώνη και τον υπόλοιπο κόσμο. Και σίγουρα δεν υπολόγισαν τους απλούς Έλληνες πολίτες παρά μόνο ίσως ως «αμαρτωλούς» που αξίζουν την τιμωρία.

Ο μύθος της «διάσωσης» της Ελλάδας, πάντως, ακόμη κρατάει. Επιπλέον, έχει ισχυρές
πραγματικές αρνητικές επιπτώσεις στις πολιτικές και στα οικονομικά της κρίσης, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρη την Ευρωζώνη.
Πρώτον, η διατύπωση της «διάσωσης» έχει επιτρέψει στη γερμανική και στις άλλες ευρωπαϊκές ελίτ να στρέψουν την προσοχή μακριά από τη «σωτηρία» του τραπεζικού τομέα και των κατόχων ομολόγων, παρ’ όλο που σίγουρα δεν τους έχουν ικανοποιήσει απόλυτα.
Δεύτερον, ο τρόπος παρουσίασης έχει πυροδοτήσει λαϊκιστική οργή στη Βόρεια Ευρώπη ενάντια στους «τεμπέληδες» Έλληνες, ακριβώς εκείνους που ωφελήθηκαν λιγότερο από το ελληνικό δημόσιο χρέος και τους μοναδικούς που καλούνται να πληρώνουν το κόστος της κρίσης ως τώρα. Έχει επίσης αποσπάσει την προσοχή από τα αίτια της μισθολογικής αποτελμάτωσης στη Γερμανία, η οποία, παρεμπιπτόντως, συνετέλεσε σημαντικά στην αύξηση των πλεονασμάτων των τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας και συνεισέφερε στις ανισορροπίες μέσα στην Ευρωζώνη.
Τέλος, με την εσωτερικοποίηση και την αναπαραγωγή του μύθου της «διάσωσης», η ελληνική κυβέρνηση βοήθησε να αποτραπεί οποιοσδήποτε πραγματικός διάλογος για εναλλακτικές λύσεις μέσα στο ίδιο της το κόμμα αλλά και στο συνολικό φάσμα των κομμάτων που εκπροσωπούνται στο Κοινοβούλιο, καθώς επίσης και στον Τύπο.

Μύθος 3ος: Η κύρια αιτία της κρίσης είναι η διαφθορά των Ελλήνων και του ελληνικού κράτους

«Οι οδυνηρές προσαρμοστικές πολιτικές που ακολουθούνται τώρα σε μια σειρά χώρες της
Ευρωζώνης είναι άμεσο αποτέλεσμα της υιοθέτησης από μεριάς τους του ευρώ.» (Feldstein, 2011, σελ. 5)
Είτε είπε ο κ. Παπανδρέου στον κ. Γιούνκερ ότι «η Ελλάδα είναι μια διεφθαρμένη χώρα» είτε όχι, τα λόγια αυτά πιθανόν αντανακλούν τις απόψεις που μοιράζονται κάποιοι «ευρωκράτες» με μια σημαντική μερίδα των ελληνικών ελίτ. Επιπλέον, και ξανά σύμφωνα με τις απόψεις τους, αυτό υπήρξε επίσης η αιτία της κρίσης. Εξ ου και, απο τη δικη τους σκοπιά, η «ηρωική προσπάθεια της τρόικας και της κυβέρνησης να ξεριζώσουν τη διαφθορά και να αναμορφώσουν εντελώς τη χώρα.

Δημόσιος τομέας και διαφθορά

Υπάρχουν βέβαια πολλά προβλήματα με το ελληνικό κράτος και με τον τρόπο που λειτουργεί το ελληνικό πελατειακό πολιτικό σύστημα (6). Αλλά παρόμοια προβλήματα με το κράτος υπάρχουν στην Ιταλία και αλλού. Ακόμη και στη Γερμανία μπορεί να έχει κανείς άσχημες εμπειρίες με τη «γραφειοκρατία» ‐ από τη φύση τους, ένα μεγάλο μέρος των νόμων και της δημοκρατίας πράγματι χρειάζονται λεπτομερείς κανόνες και γραφειοκρατική οργάνωση που μπορεί να φαίνονται λιγότερο αποτελεσματικά σε σχέση με τις εμπορικές συναλλαγές (που όμως είναι χρήσιμα και παραγωγικά τελικά). Σε κανέναν, βέβαια, δεν αρέσει η διαφθορά αλλά πολύ λίγα γνωρίζουμε για το πώς μπορεί να καταπολεμηθεί και δεν πρέπει να τη συγχέουμε με το μέγεθος του δημόσιου τομέα, καθώς όσο πλουσιότερη είναι μια χώρα τόσο μεγαλύτερος τείνει να είναι ο δημόσιος τομέας ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Το γράφημα 1 απεικονίζει τον συνολικό αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων ως ποσοστό της εργατικής δύναμης στις χώρες του ΟΟΣΑ για το 2000 και 2008. Οι υπάλληλοι της γενικής κυβέρνησης είναι με μπλε χρώμα ενώ στις βυσσινί στήλες συμπεριλαμβάνονται οι εργαζόμενοι στις δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς (ΔΕΚΟ: πχ, ΟΣΕ και ΔΕΗ). Η Ελλάδα έχει λίγους υπαλλήλους γενικής κυβέρνησης – λιγότερους από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα του ΟΟΣΑ στο δείγμα – αλλά περισσότερους εργαζόμενους στις ΔΕΚΟ από όσους στη γενική κυβέρνηση, καθώς και υψηλότερο ποσοστό εργαζομένων στις ΔΕΚΟ από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Και πάλι όμως το συνολικό ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων ήταν σημαντικά χαμηλότερο από εκείνα χωρών όπως η Φινλανδία, η Σλοβενία και η Εσθονία και συγκρίσιμο με εκείνα της Ουγγαρίας, της Σλοβακίας και της Τσεχίας.

Μια και σε άλλες χώρες πολλές από τις υπηρεσίες που στην Ελλάδα προσφέρονται από δημόσιες επιχειρήσεις είναι ιδιωτικοποιημένες, δεν είναι δυνατόν να συνάγουμε από αυτήν και μόνο την πληροφορία πως οι δημόσιες επιχειρήσεις στην Ελλάδα απασχολούν υπερβολικά πολλούς εργαζόμενους συγκριτικά με άλλες χώρες. Όμως, άλλα στοιχεία δείχνουν πως πολλές δημόσιες επιχειρήσεις είναι χώροι πελατειακών διορισμών και υπερβολικά υψηλών μισθών και συντάξεων. Δηλαδή, οι παχυλοί μισθοί και τα υπερβολικά προνόμια στις ΔΕΚΟ μάλλον έχουν μεγάλη δόση αλήθειας. Οπότε, μια βασική διάκριση ανάμεσα στις ΔΕΚΟ και τον στενό δημόσιο τομέα είναι δικαιολογημένη. Οποιαδήποτε μέτρα κατά της διαφθοράς όπως και περικοπές σε μισθούς και συντάξεις θα έπρεπε να είχαν πρώτα‐πρώτα ως στόχο αυτές.

Ο ελληνικός στενός δημόσιος τομέας μπορεί να έχει τα σοβαρά προβλήματά του όσον αφορά την εσωτερική οργάνωση και την ευθύνη προς τους πολίτες αλλά αυτό είναι ένα τυπικό παράπονο σε όλες τις πλούσιες χώρες. Η παραπληροφόρηση και η γενικευτική δαιμονοποίηση των δημοσίων υπαλλήλων είναι δυσανάλογες προς την πραγματικότητα και, σε τελική ανάλυση, αυτοκαταστροφικές για τη χώρα. Δικαστές, δάσκαλοι, εφοριακοί, αστυνομικοί, πυροσβέστες κι ένα πλήθος άλλων επαγγελμάτων είναι χρήσιμα και αναγκαία για να λειτουργήσει η οικονομία. Όταν πληρώνεις δικαστές, αστυνομικούς και εφοριακούς πολύ λιγότερο και το κάνεις με έναν τρόπο που μπορεί να θεωρηθεί άδικος ακόμη και παράτυπος, δεν είναι και πολύ πιθανό ότι θα βελτιώσεις την αποδοτικότητά τους και είναι πολύ πιθανό να κάνεις τα προβλήματα της ιδιωτικής χρήσης των δημόσιων αξιωμάτων ακόμη σοβαρότερα από όσο ήταν πριν αρχίσει η κρίση.

Είσοδος του ευρώ

Θα περνούσε η Ελλάδα όλα αυτά που βιώνει τα δυο τελευταία χρόνια (και τις ακόμη χειρότερες συνθήκες που αναμένονται στο μέλλον) χωρίς το ευρώ; Η απάντηση είναι ένα ξεκάθαρο «Όχι». Το ευρώ επέτρεψε φτηνότερη χρηματοδότηση από όση ήταν προηγουμένως διαθέσιμη για τις ελληνικές κυβερνήσεις και πολλή από αυτήν αποκτήθηκε από το εξωτερικό αντί, όπως γινόταν πριν, αποκλειστικά από εγχώριες πηγές. Αυτή η φτηνότερη χρηματοδότηση και ο δανεισμός από το εξωτερικό είχαν ως άδηλο αποτέλεσμα να γίνουν οι ελληνικές κυβερνήσεις λιγότερο υπεύθυνες απ’ ό,τι πριν την εισαγωγή του ευρώ. Καθόλου παράξενο ‐ αν κρίνουμε από την αποτελεσματική αποδιάρθρωση της επίλεκτης ΣΔΟΕ και άλλα πιο τολμηρά μέτρα με προσλήψεις σε ΔΕΚΟ ‐ που η διαφθορά αυξήθηκε και η κρατική αποτελεσματικότητα μειώθηκε από τότε που εισήχθη το ευρώ. Η πρόθεση του κ. Σημίτη και των άλλων αρχιτεκτόνων της ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωζώνη ήταν βέβαια τελείως διαφορετική. Ήλπιζαν πως το ελληνικό κράτος θα γινόταν πιο υπεύθυνο και πιο συγκρατημένο στις δημοσιονομικές του επιλογές, αν και οι δικές τους ενέργειες με την ανταλλαγή (swap) της Goldman Sachs που βοήθησε να μειωθούν κάποια προηγούμενα ελλείμματα του προϋπολογισμού έδωσαν μια γεύση του τι θα ακολουθούσε. Υπήρχε επίσης η ελπίδα πως το ευρώ θα σταθεροποιούσε τον πληθωρισμό και θα ελάττωνε την αβεβαιότητα που γεννούσαν οι διακυμάνσεις των τιμών συναλλάγματος. Αντί γι’ αυτά, έφερε τα καταστροφικά αποτελέσματα της παρούσας κρίσης.

Αν η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που αντιμετώπιζε δυσκολίες, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το πρόβλημα ήταν αποκλειστικά δικό της και όχι του ευρώ (7). Αλλά η μία χώρα μετά την άλλη εμφανίζονται να έχουν δυσκολίες. Τα προβλήματα παραμόνευαν και βγήκαν στην επιφάνεια με την χρηματοοικονομική κρίση και με την ύφεση που ακολούθησε. Το πρόβλημα της Ελλάδας ήταν η δημοσιονομική της πολιτική και το εξωτερικό δημόσιο χρέος μαζί με τη συνεχώς μειούμενη διεθνή ανταγωνιστικότητα. Η Ιρλανδία, αν κρίνουμε από τη σχέση χρέους‐ΑΕΠ πριν την κρίση, ήταν η πιο υπεύθυνη δημοσιονομικά χώρα της Ευρωζώνης. Εκεί οι ένοχοι κατά πως φαίνεται ήταν η ιδιωτική υπερχρέωση και η φούσκα στα ακίνητα που δημιούργησαν προβλήματα στις τράπεζες, στις οποίες η κυβέρνηση ακολούθως έδωσε εγγυήσεις. Η Πορτογαλία είχε μέτρια αναλογία χρέους προς ΑΕΠ αλλά λόγω «μόλυνσης» θεωρήθηκε από τις αγορές ομολόγων η πιο αδύναμη από τις υπόλοιπες από άποψη μεγέθους, χαμηλής ανάπτυξης και δημοσιονομικών παθογενειών. Η Ισπανία ήταν σχεδόν τόσο υπεύθυνη δημοσιονομικά όσο και η Ιρλανδία και επίσης υπέφερε από τη φούσκα στα ακίνητα και υψηλό ιδιωτικό χρέος. Η Ιταλία υποφέρει από υψηλό δημόσιο χρέος και σταθερά χαμηλή ανάπτυξη τα τελευταία δέκα χρόνια.

Η Ελλάδα διέπραττε τις μεγαλύτερες παραβάσεις στα όρια των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού που προβλέπονταν από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και είχε το υψηλότερο δημόσιο χρέος. Η ιρλανδική και ισπανική κρίση μπορούν κατά κύριο λόγο να θεωρηθούν αποτέλεσμα μη ξεκάθαρης εποπτείας των τραπεζών και κενών στις ευθύνες γι’ αυτές. Η Πορτογαλία έπεσε θύμα της γενικής οικονομικής «αδιαθεσίας» που αισθανόταν από τότε που υιοθέτησε το ευρώ και της δύναμης των «εκδικητών» των ομολόγων, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε από τις άλλες χώρες μια και δεν υπήρξε κάτι συγκεκριμένο που να έγινε λάθος. Αλλά όλες οι χώρες που βρίσκονται σε κρίση είχαν, από την εισαγωγή του ευρώ ως νομίσματος, μια αύξηση του συνολικού τους χρέους, είτε πρωταρχικά δημόσιο είτε ιδιωτικό, που συνοδεύτηκε από μια αύξηση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. Κατά την ίδια χρονική περίοδο, αυτά τα ελλείμματα συνδυάστηκαν με μια αύξηση του πλεονάσματος τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας (8).

Το πρόβλημα για την Ευρωζώνη δεν είναι η διαφθορά της ελληνικής κυβέρνησης ούτε η ιρλανδική αμέλεια. Αν η Ιρλανδία ή η Ελλάδα δεν ήταν μέλη της Ευρωζώνης, μια άλλη περιφερειακή χώρα θα αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα και πολύ γρήγορα μάλιστα. Το πρόβλημα είναι δομικό: η αδυναμία των θεσμών για μια νομισματική ένωση που απαρτίζεται από τόσο διαφορετικές και ετερογενείς χώρες οι οποίες δεν έχουν άλλα οικονομικά εργαλεία από τις προσαρμογές τιμών και αποδοχών που ιστορικά θεωρούνται χονδροειδή όργανα άσκησης οικονομικής πολιτικής (9). Οι δημιουργοί του ευρώ το είδαν πρώτα και κύρια ως ένα πολιτικό σχέδιο, ως μια προσπάθεια εφαρμογής της πολιτικής ενοποίησης από την πίσω πόρτα. Η πολιτική ενοποίηση όμως ποτέ δεν κατάφερε να πάρει τον δρόμο της και έχουμε τώρα τα γνωστά, προβλέψιμα αποτελέσματα.

Για να ανακεφαλαιώσουμε, χωρίς το ευρώ είναι δύσκολο να φανταστούμε πώς θα είχε επέλθει μια τόσο βαθιά κρίση. Αν η Ελλάδα είχε κρατήσει το νόμισμά της, με μικρότερο δανεισμό από το εξωτερικό θα είχε πιθανόν μικρότερη ανάπτυξη από όση είχε μέχρι το 2007 αλλά θα είχε τα εργαλεία – την υποτίμηση του νομίσματός της – για να ανταπεξέλθει στην ύφεση πολύ καλύτερα, χωρίς να βρίσκεται στα πρόθυρα της στάσης πληρωμών και χωρίς να παραδίδει κάθε ίχνος εθνικής κυριαρχίας. Με πιο ακριβό και εγχώριο ‐ στο μεγαλύτερο μέρος του – δανεισμό, οι κυβερνήσεις της θα είχαν ισχυρότερα κίνητρα να είναι δημοσιονομικά πιο υπεύθυνες και δεν θα είχαν διαβρώσει ούτε τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό ούτε γενικά την ισχύ του κράτους όσο το κατάφεραν από την εισαγωγή του ευρώ και μετά.

Μύθος 4ος: Αν η ελληνική κυβέρνηση ήταν ικανή, οι στόχοι του Μνημονίου δεν θα αποτύγχαναν.

Αυτός είναι ο μόνος μύθος που δεν αναπαράγεται από την ελληνική κυβέρνηση. Είναι όμως
κάτι που θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε οι άλλοι εγχώριοι και ξένοι υποστηρικτές της πολιτικής του Μνημονίου. Οι στόχοι του Μνημονίου, πάντως, δεν θα μπορούσαν έτσι κι αλλιώς να είχαν υλοποιηθεί γιατί οι εκτιμήσεις της τρόικας μονίμως υποτιμούσαν τις επιπτώσεις των περικοπών του προϋπολογισμού. Για παράδειγμα, τον Μάρτιο του 2011 η εκτίμηση του ΔΝΤ για την αύξηση του ΑΕΠ το 2011 ήταν ‐3,0% και για το 2012 η εκτίμηση ήταν θετική 1% ανάπτυξη (Βλ. IMF, 2011, Πίνακας 8). Τον περασμένο μήνα, όμως, οι προκαταρκτικοί αριθμοί για την ετήσια ανάπτυξη [Σεπτέμβριος 2010 – Σεπτέμβριος 2011] έδειχναν ‐7,0% ενώ οι εκτιμήσεις για το 2012 έχουν γίνει αρνητικές. Όπως αναφέρουν οι Financial Times στις 22 Οκτωβρίου 2011, οι πιο πρόσφατες εμπιστευτικές εκτιμήσεις της τρόικας είναι ακόμη χειρότερες. Αφού η οικονομία συρρικνώνεται πολύ ταχύτερα από ό,τι αρχικά είχε προβλέψει η τρόικα, η είσπραξη φόρων ήταν αναπόφευκτα χαμηλότερη από τα προβλεπόμενα και οι δαπάνες ήταν υψηλότερες εξαιτίας των αυξημένων εξόδων σε τομείς όπως των επιδομάτων ανεργίας. Αναπόφευκτα, λοιπόν, το έλλειμμα του προϋπολογισμού γίνεται πολύ μεγαλύτερο από τις αρχικές εκτιμήσεις, επισπεύδοντας φοβέρες και εκκλήσεις για πρόσθετες περικοπές στον προϋπολογισμό και φόρους ώστε η κυβέρνηση να πάρει την επόμενη δόση.

Δεν υπάρχει τέλος εν όψει για αυτόν τον αέναο κύκλο περικοπών, νέων φόρων, περαιτέρω ύφεσης, μεγαλύτερων ελλειμμάτων από τα αρχικά προβλεπόμενα, με νέες περικοπές και φόρους που αρχινάν τον κύκλο εκ νέου. Ακόμη κι αν η ελληνική κυβέρνηση ήταν εξαιρετικά ικανή, οι στόχοι θα αποτυχαίνανε. Δεν είναι εξαιρετικά ικανή, αλλά και πάλι έχει εφαρμόσει ένα μεγάλο αριθμό μέτρων που δεν ήταν καθόλου δημοφιλή και αντιμετώπισαν ισχυρή αντίθεση. Τέτοια μέτρα ήταν:

- Αύξησε τον ΦΠΑ στο 23%, από το αρχικό 19% ή 13%, παρά τις εκκλήσεις πως αυτό θα μείωνε την ανταγωνιστικότητα και πιθανόν τις εισπράξεις από τον ΦΠΑ.
- Κατήργησε τους δύο επιπλέον μισθούς (Χριστούγεννα, Πάσχα και επίδομα αδείας) και τους αντικατέστησε με ένα ελάχιστο μέρος του αρχικού ποσού.
- Κατήργησε το χρονοεπίδομα (την πολυετία) στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων.
- Εκτός των παραπάνω, περιέκοψε ένα 10% των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων (με πρόσθετες μειώσεις να βρίσκονται καθ’ οδόν).
- Παρόμοιες – σε ορισμένες περιπτώσεις μεγαλύτερες – περικοπές εφαρμόστηκαν και στις συντάξεις.
- Εξίσωσε τις συνταξιοδοτικές προϋποθέσεις ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες.
- Μείωσε το αφορολόγητο όριο από τα 12.000 στα 5.000 ευρώ.
- Μείωσε την έκπτωση φόρου λόγω ιατρικών δαπανών στο 20% (από το 40%) ακόμη και για εισοδήματα που αποκτήθηκαν το 2010.
- Αύξησε σημαντικά τα τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων από το 2010 και μετά.
- Εφήρμοσε μία καινούργια ειδική εισφορά «αλληλεγγύης» που κυμαίνεται από το 1 ως το 6% του εισοδήματος.
- Αύξησε τις τιμές των εισιτηρίων κατά 20% για τα λεωφορεία και 40% για τον υπόγειο σιδηρόδρομο.
- Μείωσε τις αποζημιώσεις απόλυσης που πληρώνουν οι εργοδότες του ιδιωτικού τομέα μέχρι και 50% (ανάλογα με τον χρόνο προειδοποίησης).
- Εισήγαγε νέους φόρους πάνω στην ακίνητη περιουσία.

Είναι δύσκολο να φανταστούμε οποιαδήποτε κυβέρνηση σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου να εφαρμόζει τόσα πολλά μέτρα μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Και αυτό είναι ένα δείγμα μόνο των μέτρων που πάρθηκαν. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός πρόσθετων μέτρων που είτε δεν έχουν εφαρμοστεί ακόμη είτε πρόκειται να ψηφιστούν από το Κοινοβούλιο. Κι όμως η τρόικα και οι υπερασπιστές της εξακολουθούν να διαμαρτύρονται πως η κυβέρνηση «δεν έχει κάνει αρκετά» ή «ολιγωρεί» και απαιτούν
περισσότερα. Οι επικριτές ανησυχούν ιδιαίτερα για τον αργό ρυθμό των νομικών και θεσμικών αλλαγών που αφορούν τις «απελευθερώσεις» είτε επειδή παίρνει πολύ χρόνο να έρθουν τα νομοσχέδια στη Βουλή είτε επειδή καθυστερεί η εφαρμογή των νόμων όταν έχουν ήδη ψηφιστεί. Εκτός από τις επί της ουσίας ενστάσεις που μπορεί να προβάλει κανείς ενάντια στις μαζικές «απελευθερώσεις», προκαλεί έκπληξη και το ότι αυτοί οι επικριτές αναμένουν από μια καθόλου δημοφιλή κυβέρνηση να περάσει απλώς από την πίσω πόρτα τέτοιες μεταρρυθμίσεις χωρίς σοβαρή κόντρα, ιδιαίτερα από μια κοινωνία – πολλών συντηρητικών ψηφοφόρων μη εξαιρουμένων ‐ που διαφωνεί με τις περισσότερες από αυτές.

Τα οικονομικά αποτελέσματα των πολιτικών της τρόικας ήταν σε μεγάλο βαθμό προβλέψιμα και η κριτική ότι η κυβέρνηση δεν επιδεικνύει τον απαιτούμενο ζήλο στην προώθησή τους αποκαλύπτει, στην καλύτερη περίπτωση, μια στοιχειώδη άγνοια των ορίων μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης, η οποία προφανώς δεν μπορεί να έρθει σε πλήρη αντίθεση με τις επιθυμίες του εκλογικού σώματος. Και πάλι είναι δύσκολο να αποκρυπτογραφηθεί η συμπεριφορά της τρόικας και το πώς εξυπηρέτησε τον μακροπρόθεσμο στόχο της επιβίωσης της Ευρωζώνης ως έχει σήμερα ή οτιδήποτε παραπλήσιο. Θα μπορούσε να ήταν απλώς ένας συνδυασμός γραφειοκρατικής αδράνειας, παραδειγματικής «τιμωρίας» υποτιθέμενων «αμαρτωλών» και παροχής δικαιώματος σε κάποια καλά δικτυωμένα συμφέροντα να κερδοσκοπήσουν εκμεταλλευόμενα τη δύσκολη θέση της Ελλάδας. Η τακτική τού να ρίχνουν την ευθύνη για όλα τα προβλήματα στην ελληνική κυβέρνηση, πάντως, πρόσφατα φαίνεται να έχει αλλάξει αισθητά καθώς βαθμιαία οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι συνειδητοποίησαν πως το πρόβλημα είναι πράγματι δομικό και οι φοβέρες και απειλές προς τον Έλληνα Υπουργό Οικονομικών δεν θα σώσoυν την Ευρωζώνη.

Μύθος 5ος: Ακολουθώντας τις συνταγές της τρόικας η Ελλάδα θα επιστρέψει στον δρόμο της ευημερίας.

Εκτός από τις πιο άμεσες περικοπές στον προϋπολογισμό και τις αυξήσεις φόρων, οι πολιτικές της τρόικας περιλαμβάνουν 1) μειώσεις μισθών και τιμών. 2) νομικές και θεσμικές αλλαγές που στοχεύουν στην «απελευθέρωση» της αγοράς εργασίας και άλλων αγορών παραγωγικών συντελεστών. και 3) ιδιωτικοποίηση δημόσιας περιουσίας. Θα συζητήσω εν συντομία κάθε μία από αυτές τις πολιτικές, τους φαινομενικούς τους στόχους και τις ενδεχόμενες επιπλοκές. Ύστερα θα συνοψίσω τις πιθανές μακροπρόθεσμες συνέπειές τους.

Συνέπειες των μειώσεων μισθών και τιμών

Ο βασικός στόχος της μείωσης μισθών και τιμών είναι να γίνει η οικονομία διεθνώς ανταγωνιστική. Αυτή είναι η αποκαλούμενη πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης, σε αντιδιαστολή με την εξωτερική υποτίμηση, όπου μια χώρα γίνεται ανταγωνιστική μέσω της υποτίμησης του νομίσματός της, κάτι το οποίο προφανώς η Ελλάδα δεν μπορεί να κάνει μέσα στην Ευρωζώνη. Όπως είναι ήδη φανερό, η συμπίεση αποδοχών με τέτοιο τρόπο είναι οδυνηρή, υπόκειται σε σημαντική αντίσταση και απαιτεί την ανατροπή μεγάλου μέρους της υπάρχουσας εργατικής νομοθεσίας. Ωστόσο, η ήδη μεγάλη μείωση αποδοχών δεν έχει μεταφραστεί σε μια μείωση τιμών. Μετά από περισσότερους από δεκαοχτώ μήνες λιτότητας, ο πληθωρισμός είναι ακόμη στο 2,5%.

Είναι γνωστό πως οι προσπάθειες εσωτερικής υποτίμησης οδηγούν σε υφεσιακές καταστάσεις με υψηλή ανεργία που κρατάει χρόνια. Η παρούσα εμπειρία της Ελλάδας στην Ευρωζώνη είναι παρόμοια με αυτήν της Μεγάλης Βρετανίας μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο όταν η στερλίνα επέστρεψε με βάναυσο τρόπο στην προ του πολέμου ισοτιμία του Χρυσού Κανόνα. Κι όμως όλοι οι κόποι, όπως είχε προειδοποιήσει ο Κέινς, πήγαν χαμένοι καθώς η χώρα χρειάστηκε να εγκαταλείψει ξανά τον Χρυσό Κανόνα μετά το Κραχ (Βλ. πχ, Ahamed, 2009). Ένα βασικό στοιχείο που κάνει την εσωτερική υποτίμηση πολύ δύσκολη είναι πως, καθώς μισθοί και τιμές πέφτουν, η αξία των χρεών δεν προσαρμόζεται. Αυτό κάνει τα χρέη ακόμη πιο δυσβάσταχτα, οδηγώντας σε μεγαλύτερες μειώσεις στην κατανάλωση και σε στάσεις πληρωμών, τα οποία με τη σειρά τους οδηγούν σε περιστολή των πιστώσεων, περαιτέρω συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας και αύξηση της ανεργίας. Έπειτα, ο κύκλος επαναλαμβάνεται χωρίς ορατό τέλος.

Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα θα βοηθούσε να καταλάβουμε. Σκεφτείτε έναν εργαζόμενο με εισόδημα πριν την κρίση 1000 ευρώ που έχει ένα δάνειο με δόσεις 300 ευρώ τον μήνα και άλλα πάγια έξοδα για οικιακές ανάγκες 100 ευρώ τον μήνα. Αυτό θα του άφηνε 600 ευρώ τον μήνα για τα υπόλοιπα έξοδα. Τώρα λογαριάστε μία μείωση 20% ‐ 200 ευρώ ‐ στο μηνιαίο του εισόδημα. Αυτό του αφήνει 400 ευρώ τον μήνα για όλα τα υπόλοιπα έξοδα, το οποίο σημαίνει 33% μείωση σε πραγματική κατανάλωση και άλλα έξοδα. Δηλαδή, η ποσοστιαία μείωση της κατανάλωσης πιθανότατα θα είναι υψηλότερη από την ποσοστιαία
μείωση των μισθών και τέτοιες μειώσεις είναι αναμενόμενο να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία.

Επιπλέον, μερικοί από τους εργαζόμενους σαν αυτόν του παραδείγματός μας θα βρεθούν άνεργοι και είναι αυτοί που πιθανόν να σταματήσουν να πληρώνουν τα δάνειά τους και να χάσουν τα σπίτια τους, προξενώντας μ’ αυτόν τον τρόπο περαιτέρω περιστολή των πιστώσεων με πρόσθετο αντίκτυπο στην οικονομία. Αυτή η διαδικασία αποπληθωρισμού χρέους (debt deflation) είναι ένα αναπόσπαστο μέρος των εσωτερικών υποτιμήσεων που τις καθιστά θεμελιωδώς διαφορετικές από τις εξωτερικές υποτιμήσεις και τελικά σχεδόν ποτέ δεν λειτουργούν.

Ένας άλλος παράγοντας που συνήθως δεν λαμβάνεται υπόψη στις οικονομικές αναλύσεις αλλά συχνά έχει επιπρόσθετες αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις είναι η τα αυξημένα επίπεδα κοινωνικών συγκρούσεων. Αυτός ο παράγοντας εκδηλώνεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους: αύξηση του κοινού και του οργανωμένου εγκλήματος, απεργίες, στάσεις εργασίας, παθητική αντίσταση. Τέτοιες δραστηριότητες έχουν ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής αλλά ταυτόχρονα επιφέρουν μια δική τους αρνητική
δυναμική στην οικονομία. Μπορεί ήδη κανείς να δει σε κεντρικές περιοχές της Αθήνας τέτοια φαινόμενα ως αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης εγκληματικότητας.

Απελευθέρωση και φιλελευθεροποίηση

Οι νομικές και θεσμικές αλλαγές που επιβάλλει η τρόικα έχουν ως σκοπό να διευκολύνουν την εσωτερική υποτίμηση μέσω της κατάργησης πολλών εργατικών νόμων και ταυτόχρονα να επιφέρουν δομικές αλλαγές στην οικονομία που υποτίθεται θα συμβάλουν στην ανάπτυξη. Παραδείγματα δομικών αλλαγών που προωθήθηκαν περιλαμβάνουν την «απελευθέρωση» των ταξί και των φορτηγών με την κατάργηση στην ουσία της άδειας που απαιτούνταν για αυτά τα επαγγέλματα. Παρ’ όλο που οι ταξιτζήδες δεν είναι οι πιο αγαπητοί επαγγελματίες στην Ελλάδα και τυχόν βελτιώσεις στις υπηρεσίες που παρέχουν θα ήταν καλοδεχούμενες, δυσκολεύεται κανείς να δει με ποιον τρόπο οι σχεδιαζόμενες μεταρρυθμίσεις θα οδηγούσαν σε ουσιαστικά καλύτερη παροχή υπηρεσιών ενώ υπάρχει ο κίνδυνος να υπάρξει οπισθοδρόμηση αντί για βελτίωση. Όσο για τις μαζικές αλλαγές στην εργατική νομοθεσία, ανεξάρτητα από την άποψη που έχει κανείς για το πόσο αποτελεσματικές ή δίκαιες είναι, ούτε έχουν καμιά λαϊκή υποστήριξη ούτε καμιά από αυτές ήταν μέρος του εκλογικού προγράμματος της κυβέρνησης. Ως εκ τούτου, δύσκολα θα εντάσσονταν σε μια πολιτική που σέβεται τα στοιχειώδη δημοκρατικά δικαιώματα των πολιτών.

Ποτέ, όμως, δεν προωθήθηκε μια μεταρρύθμιση της λιανικής αγοράς και του χονδρεμπορίου των βασικών καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών, η δομή των οποίων είναι σε μεγάλο βαθμό ολιγοπωλιακή. Και σ’ αυτό το πρόβλημα πιθανόν οφείλεται η εμμονή του πληθωρισμού.

Ιδιωτικοποιήσεις

Υπάρχει η ελπίδα ότι η ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περιουσίας θα φέρει 50 δισεκατομμύρια ευρώ και μάλιστα σε πολύ λίγα χρόνια. Το ερώτημα όμως είναι ποιος θα αγοράσει δημόσιες επιχειρήσεις με υψηλό χρέος και δύσκολες εργασιακές σχέσεις ή ακίνητα του δημοσίου με περιοριστικές ρήτρες που ενδεχομένως να εγείρουν νομικές αγωγές; Οτιδήποτε πουλιέται τα επόμενα χρόνια θα είναι με καθαρούς τίτλους και υψηλής αξίας αλλά σε συμπιεσμένες τιμές. Αυτό με τη σειρά του πιθανόν να εγείρει μελλοντικές αγωγές από τη μεριά των διευθυντών της εταιρείας ιδιωτικοποιήσεων και άλλων.

Συνολικά αποτελέσματα

Τελικά τι μπορούμε να περιμένουμε συνεχίζοντας στον δρόμο που υπαγορεύει η τρόικα;

- Συνεχιζόμενη πτώση εισοδημάτων, ανεργία, με κάποια μείωση των τιμών των εγχώριων αγαθών και υπηρεσιών. Η πτώση πιθανότατα θα συνεχιστεί στο εγγύς μέλλον, ιδιαίτερα λόγω και της αναμενόμενης δημογραφικής μείωσης. Οι νέοι και όσοι μπορέσουν να βρουν εργασία στο εξωτερικό θα εγκαταλείψουν τη χώρα. Έτσι, τα πιο παραγωγικά τμήματα της κοινωνίας θα σταματήσουν να συνεισφέρουν, μειώνοντας κι άλλο τους φόρους και ασκώντας πρόσθετη πίεση στα δημόσια οικονομικά, στις συντάξεις και στις κοινωνικές υπηρεσίες.
- Ακόμη και με ένα γενναιόδωρο κούρεμα του υφιστάμενου δημόσιου χρέους, η συνεχιζόμενη μείωση του εισοδήματος της χώρας δεν θα ελαφρύνει το βάρος του δημόσιου χρέους. Για να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα αναλάβουν τις θέσεις κλειδιά στον δημοσιονομικό μηχανισμό της χώρας.
- Είτε λόγω των κουρεμάτων που επιβάλλονται στο δημόσιο χρέος ή λόγω των πάρα πολλών επισφαλών δανείων σε ιδιώτες (εξ αιτίας της διαδικασίας του αποπληθωρισμού χρέους που περιγράψαμε παραπάνω), οι ελληνικές τράπεζες πρώτα θα εθνικοποιηθούν και ύστερα θα πουληθούν σε ιδιώτες. Αυτοί οι ιδιώτες πιθανότατα θα είναι ξένοι, χωρίς τους δεσμούς εκείνους που κάνουν τις τράπεζες να ανταποκρίνονται στις τοπικές ανάγκες.
- Όλες οι σημαντικές αποφάσεις που αφορούν τον ελληνικό λαό θα παίρνονται εκτός Ελλάδας. Στη χώρα θα υπάρχει μόνο μια επίφαση δημοκρατίας, αυτοδιακυβέρνησης και εθνικής κυριαρχίας, όπως συμβαίνει τους τελευταίους δεκαοχτώ μήνες. Αυτό, πάντως είναι το ειρηνικό σενάριο, που αγνοεί τις συνέπειες που συνήθως έχει μια παρατεταμένη έλλειψη κυβερνητικής νομιμοποίησης: κοινωνικό χάος αλλά και κινήματα αντίστασης.

Η πρώην ανατολική Γερμανία έχει χάσει τους νέους της και τους πιο παραγωγικούς κατοίκους της προς όφελος της πρώην Δυτικής Γερμανίας και του Βερολίνου. Αυτοί που μείνανε πίσω είναι κυρίως οι γέροι, οι ανήμποροι και εκείνοι που απασχολούνται σε
κυβερνητικές θέσεις. Σήμερα, είκοσι χρόνια και πλέον από τη γερμανική επανένωση, μια κυρία από την Ανατολική Γερμανία ισχυρίζεται πως μπορεί να ξεχωρίσει τους Ανατολικούς από τους Δυτικούς, ιδίως τους άντρες: «Οι Δυτικογερμανοί είναι πολύ πιο περήφανοι. Περπατάν καμαρωτά. Οι Ανατολικογερμανοί συνήθως καμπουριάζουν. Οι Δυτικοί πιστεύουν πως οι Ανατολικογερμανοί είναι τεμπέληδες.» (Lewis, 2011)
Ακολουθώντας τον σημερινό δρόμο, το μέλλον της Ελλάδας είναι παρόμοιο με το παρόν της Ανατολικής Γερμανίας, μείον τις επιδοτήσεις από το Βερολίνο, μείον το δικαίωμα ψήφου στις γερμανικές εκλογές και όλα τα άλλα πλεονεκτήματα της γερμανικής υπηκοότητας, αλλά με την προσθήκη ενός εξοντωτικού δημόσιου χρέους.

Μύθος 6ος: Η έξοδος από την Ευρωζώνη θα ήταν το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα.

Το να έχεις το δικό σου νόμισμα συγκεντρώνει αρκετά πλεονεκτήματα που είχαν υποτιμηθεί κατά τα χρόνια της μεγάλης ανάπτυξης της Ευρωζώνης.
Πρώτα απ’ όλα, οι οικονομολόγοι συμφωνούν πως ο ευκολότερος μηχανισμός για να αποκτήσει μια χώρα διεθνή ανταγωνιστικότητα είναι η υποτίμηση του νομίσματός της. Με έξοδο από την Ευρωζώνη, αυτοκίνητα και i‐phones θα ακριβύνουν αλλά τα τρόφιμα θα μπορούσαν και να φθηνύνουν. Για την ακρίβεια, η εισαγωγή του ευρώ έφερε στρεβλώσεις στις σχετικές τιμές που οι οικονομολόγοι ακόμη και σήμερα δυσκολεύονται να κατανοήσουν και η εισαγωγή μιας νέας δραχμής ίσως εν μέρει βοηθήσει στη διόρθωση αυτών των στρεβλώσεων. Ανεξάρτητα από αυτό, πάντως, τα οφέλη από το να έχεις δικό σου νόμισμα ως έναν τρόπο προσαρμογής στους διεθνείς κραδασμούς και τον διεθνή ανταγωνισμό είναι πολύ γνωστά και ποσοτικά καθόλου ευκαταφρόνητα.
Δεύτερον, η ύπαρξη δικού σου νομίσματος υποδηλώνει ότι εναρμονίζεις τη νομισματική σου πολιτική με τις άμεσες ανάγκες της χώρας, αντί να αποφασίζεται σύμφωνα με τις ανάγκες της πιο ισχυρής χώρας της νομισματικής ένωσης οι οποίες είναι μάλλον απίθανο να ευθυγραμμίζονται με τις δικές σου. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε περιόδους ύφεσης και κρίσης σαν αυτή που βιώνει σήμερα η Ελλάδα.
Τρίτον, η εμπειρία των δεκαοχτώ τελευταίων μηνών έδειξε με σαφήνεια πως το να είσαι στην Ευρωζώνη δεν είναι απαραίτητα συμβατό με τη δημοκρατία στην Ελλάδα και με την εθνική κυριαρχία (10). Όπως συζητήσαμε και παραπάνω (Μύθος 5ος), αν ακολουθηθεί ο σημερινός δρόμος, δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα. Η μόνη περίπτωση να παραμείνει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη και οι Έλληνες να έχουν κάποιον λόγο στα τεκταινόμενα είναι να έχουμε πολιτική ενοποίηση ολόκληρης της Ευρωζώνης με πλήρη δημοκρατικά δικαιώματα για όλους τους πολίτες των συμμετεχόντων χωρών. Κάτι τέτοιο θα έδινε δημοκρατική νομιμοποίηση στην Ευρωζώνη, αν και θα σήμαινε το τέλος όλων των εθνικά κυρίαρχων κρατών. Ωστόσο, ούτε καν απλή πολιτική ενοποίηση δεν είναι πιθανή, πόσω μάλλον πολιτική ενοποίηση με δημοκρατία σε ολόκληρη την Ευρωζώνη.
Η δημοκρατική νομιμοποίηση και η εθνική αυτοδιάθεση δεν είναι απλώς κάποιες αφηρημένες έννοιες που δεν σχετίζονται με την καθημερινότητα των ανθρώπων και την εργασία τους. Για τον έμπορο υποδηλώνουν πως η κυβερνητική πολιτική για τις τράπεζες και τη ρευστότητα γενικά παίρνει υπόψη της τα συμφέροντά του. Για τον εργαζόμενο ότι η ανησυχία του για την ανεργία και τον πληθωρισμό θα γίνει ακουστή στην Αθήνα αντί (να μην ακουστεί) στο Βερολίνο, στη Φρανκφούρτη ή στις Βρυξέλες. Οι βιομήχανοι θα έχουν επίσης την ευκαιρία να γίνουν ακουστοί και να επηρεάσουν τα πολιτικά πράγματα.
Έτσι, οικονομικοί λόγοι, δημοκρατική νομιμοποίηση, εθνική αυτοδιάθεση, ακόμη και
στοιχειώδης αξιοπρέπεια, όλα σχετίζονται μεταξύ τους και δείχνουν προς ένα εθνικό
νόμισμα.

Οι περισσότεροι από όσους εναντιώνονται στην έξοδο από την Ευρωζώνη ανησυχούν κυρίως για το κόστος της μετάβασης. Δεν θα γίνει ακόμη πιο βαρύ το εξωτερικό χρέος λόγω υποτίμησης; Πώς θα προσαρμοστούν οι τράπεζες στη νομισματική αλλαγή; Πώς θα εισάγει η χώρα είδη πρώτης ανάγκης όπως πετρέλαιο και φαρμακευτικά προϊόντα; Τι θα συμβεί με τις τραπεζικές καταθέσεις; Δεν θα δημιουργήσουν όλα αυτά ένα απόλυτο χάος;
Οι παραπάνω, και πολλές άλλες, είναι όλες δικαιολογημένες ερωτήσεις. Το σημαντικό είναι τώρα να δούμε πόσο ικανοί, έντιμοι και έτοιμοι να υπερασπιστούν τα ελληνικά συμφέροντα θα είναι εκείνοι που θα χειριστούν τη μετάβαση. Πόσο γρήγορα και ευέλικτα θα προσαρμόζονται στα απρόβλεπτα προβλήματα που θα ανακύπτουν. Κατά πόσο θα μπορούν να εξηγήσουν στον ελληνικό λαό της πράξεις τους έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές αντιδράσεις. Μια εντελώς ανεξέλεγκτη και απρογραμμάτιστη έξοδος από την Ευρωζώνη θα είναι χαοτική και πολύ πιο οδυνηρή από μια ελεγχόμενη και προγραμματισμένη αποχώρηση.

Ας επιστρέψουμε στις ερωτήσεις για τη μεταβατική περίοδο, αρχίζοντας από το ζήτημα του βάρους του χρέους. Όπως προαναφέρθηκε, σχεδόν όλο το εκτός τρόικας χρέος διέπεται από τους ελληνικούς νόμους και συνάφθηκε στο εθνικό νόμισμα της χώρας το οποίο ήταν το ευρώ πριν τη μετάβαση αλλά, μετά την μετάβαση, όλα τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία και χρέη θα εκφραστούν στο νέο νόμισμα στην ισοτιμία που θα θεσπιστεί την πρώτη μέρα της μετάβασης. Θα υπάρξουν επιχειρήματα υπέρ και κατά της έκφρασης των παλιών χρεών σε «νέες δραχμές» αλλά η τελική διευθέτηση της διαφωνίας θα είναι στην αρμοδιότητα των ελληνικών δικαστηρίων. Αφού τα άλλα χρέη και τα τραπεζικά διαθέσιμα θα εκφραστούν επίσης σε νέες δραχμές, θα είναι δύσκολο να βρει κανείς επιχειρήματα για να μη γίνει το ίδιο με το δημόσιο χρέος. Αυτή η μετονομασία των χρεών θα είναι ένα κίνητρο για τις άλλες χώρες να μην ενθαρρύνουν μιαν άκαιρη και αδικαιολόγητη υποτίμηση της νέας δραχμής.

Η προσαρμογή του τραπεζικού συστήματος θα πάρει κάποιον χρόνο με πολλές περιπλοκές που δεν μπορούν να προβλεφθούν προκαταβολικά, αλλά τίποτα δεν θα είναι αξεπέραστο.
Όπως ανέφερε ο πρώην πρόεδρος της Τσεχίας Βάκλαβ Κλάους, με βάση την εμπειρία του από τη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας και τη νομισματική μετάβαση εκεί, η έξοδος από την Ευρωζώνη δεν θα παρουσιάσει ανυπέρβλητα τεχνικά προβλήματα.
Φυσικά, θα πρέπει να επιβληθούν κεφαλαιακοί έλεγχοι και να παρθούν άλλα μέτρα ώστε να καταμεριστεί ξένο συνάλλαγμα για την εισαγωγή ειδών πρώτης ανάγκης. Οι τραπεζικές καταθέσεις θα προσαρμοστούν αυτόματα στο νέο νόμισμα όπως θα γίνει και με όλα τα εγχώρια χρέη. Αναπόφευκτα, οι καθαροί πιστωτές [net creditors] θα χάσουν λίγο και οι καθαροί οφειλέτες [net debtors] θα κερδίσουν βραχυπρόθεσμα αλλά ακόμη και οι καθαροί πιστωτές ίσως αποκομίσουν κέρδη μακροπρόθεσμα καθώς η οικονομία θα αναπτυχθεί ταχύτερα παρά αν παρέμενε η χώρα στην Ευρωζώνη.
Η μετάβαση θα είναι δύσκολη και οδυνηρή αλλά, αν γίνουν σωστοί χειρισμοί, η οδύνη θα είναι βραχυπρόθεσμη. Με το δικό τους νόμισμα η Τράπεζα της Ελλάδος και η κυβέρνηση θα μπορέσουν να χορηγήσουν την απόλυτα αναγκαία ρευστότητα σε μια εγχώρια αγορά που αυτή τη στιγμή πεθαίνει εξ αιτίας της σοβαρότατης έλλειψης πιστώσεων και ρευστότητας. Η αυξημένη ρευστότητα μαζί με τα ευεργετικά αποτελέσματα της υποτίμησης
μέσω της υποκατάστασης των εισαγωγών, της μείωσης των εισαγωγών και της αύξησης των εξαγωγών θα ξαναζωντανέψουν την οικονομία και θα αυξήσουν την απασχόληση. Βέβαια, η κυβέρνηση θα πρέπει να διαπραγματευτεί μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην αυξημένη ρευστότητα και τη συγκράτηση του πληθωρισμού σε λογικά επίπεδα.

Ενώ πολλοί οικονομολόγοι που βρίσκονται εκτός της Ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένων προσωπικοτήτων όπως ο Πολ Κρούγκμαν και ο Μάρτιν Φέλντσταϊν, αναγνωρίζουν τα οφέλη ή ακόμη και την αναγκαιότητα εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, οι περισσότεροι οικονομολόγοι εντός αυτής αποφεύγουν επιμελώς ακόμη και να αναφερθούν στο ζήτημα.
Μερικές μελέτες τραπεζών παρουσιάζουν μάλλον ζοφερά σενάρια. Η UBS (2011), παραδείγματος χάρη, υποστηρίζει ότι το ελληνικό ΑΕΠ θα μειωθεί στο μισό αν βγει από την ευρωζώνη. Αφήνοντας κατά μέρος το γεγονός πως το ελληνικό ΑΕΠ θα μπορούσε να πάει στο μισό αυτού που ήταν το 2009 ακολουθώντας τον δρόμο που συνιστά η τρόικα, η υπόθεση που κάνει η μελέτη είναι πως οποιαδήποτε υποτίμηση της νέας δραχμής θα συνοδευτεί αμέσως από αυξημένους δασμούς εκ μέρους των χωρών της ΕΕ. Τέτοια απειλή αντεκδίκησης αναφέρεται και από άλλους.

Το ερώτημα είναι ποιος θα είχε συμφέρον να εφαρμόσει μια τέτοια αντεκδικητική τακτική, να τη συντονίσει σε όλη την ΕΕ και τι θα υποδήλωνε κάτι τέτοιο για το σημερινό διεθνές εμπορικό σύστημα; Για να εμπλακούν σε μια τέτοια διαδικασία αντεκδίκησης, θα έπρεπε να συμφωνήσουν όλες οι χώρες της ΕΕ, τη στιγμή που κάποιες από αυτές σκέπτονται σοβαρά να βγουν από την Ευρωζώνη οι ίδιες. Γιατί να θέλουν στην ουσία να αποκλείσουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο για τους εαυτούς τους; Επιπλέον, τέτοιοι αντεκδικητικοί δασμοί θα είχαν σοβαρές επιπλοκές όχι μόνο για το μέλλον της ΕΕ αλλά για το σημερινό παγκοσμιοποιημένο διεθνές σύστημα εμπορίου. Θα ήταν η αρχή του τέλους για τον κόσμο όπως τον ξέρουμε σήμερα και κάθε χώρα θα ήθελε να προστατεύσει τον εαυτό της και τον λαό της από το επερχόμενο τσουνάμι. Αυτό στην πραγματικότητα θα μπορούσε να είναι ένα πρόσθετο επιχείρημα στο να έχει η Ελλάδα το δικό της νόμισμα, έτσι ώστε να διατηρήσει τη μέγιστη δυνατή ευελιξία στην οικονομική της πολιτική, σε έναν πολύ λιγότερο παγκοσμιοποιημένο και πιθανόν φτωχότερο κόσμο.

Τελικά, θα πρέπει να σημειωθεί πως η Ευρωζώνη μπορεί να διαλυθεί ανεξάρτητα από το τι θα κάνει η Ελλάδα Οι πραγματικές εναλλακτικές λύσεις είναι είτε η πολιτική ενοποίηση ή η διάλυση. Οτιδήποτε ανάμεσο δεν θα είναι βιώσιμο, ούτε πολιτικά ούτε οικονομικά. Εφ’ όσον η ενοποίηση δεν φαίνεται στον ορίζοντα, το ζήτημα είναι κατά κύριο λόγο πότε και πώς θα συμβεί η διάλυση. Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από το ποιος έχει την κυβέρνηση, είναι επιτακτική ανάγκη η Τράπεζα της Ελλάδος και το Υπουργείο Οικονομικών να έχουν ομάδες που να επεξεργάζονται ένα σενάριο εξόδου από την Ευρωζώνη, Αυτό θα μπορούσε πραγματικά να κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε μια χαοτική και μια οργανωμένη έξοδο.
Τέλος, μια στάση πληρωμών και έξοδος από την Ευρωζώνη δεν θα έπρεπε να γίνει με ανοιχτή αντιπαράθεση απέναντι στη Γερμανία και τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Άπαξ και μια τέτοια κίνηση γίνει ξεκάθαρη ή αναπόφευκτη από τις περιστάσεις όπως πολύ πιθανά θα συμβεί, θα είναι προς το συμφέρον όλων των εμπλεκομένων μερών οι εξελίξεις να είναι όσο πιο ομαλές γίνεται. Υπάρχουν πολλοί οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες στη Γερμανία που θα εύρισκαν μια τέτοια πιθανότητα ευπρόσδεκτη και αμοιβαία επωφελή για την Ελλάδα, τη Γερμανία και για το μέλλον μιας πιο συνεκτικής και βιώσιμης Ευρωζώνης.
Επίσης, δεν θα υπήρχε λόγος να εγκαταλείψει η Ελλάδα την ΕΕ ή κάποια άλλα μέλη να απαιτήσουν την αποπομπή της. Τα σενάρια Αποκάλυψης που κυκλοφορούν κάποιοι είναι κάποιες φορές απλώς μέρος μιας διαπραγματευτικής τακτικής ορισμένων για να εμποδίσουν μία πλευρά να κάνει αυτό που δεν θέλει να κάνει, αλλά δεν έχουν απαραίτητα
και πολλή σχέση με την πραγματικότητα.

Μύθος 7ος: Στις διαπραγματεύσεις της με την τρόικα η ελληνική κυβέρνηση έχει πολύ μικρή διαπραγματευτική ισχύ.

«Αν χρωστάς στην τράπεζα εκατό χιλιάδες δολάρια, ανήκεις στην τράπεζα. Αν χρωστάς στην τράπεζα εκατό εκατομμύρια δολάρια, η τράπεζα σού ανήκει.» (Αμερικάνικη παροιμία)

Η Ελλάδα χρωστάει αρκετά χρήματα σε ξένους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς ώστε κι αν ακόμη δεν της «ανήκουν», τουλάχιστον έχει αρκετή διαπραγματευτική ισχύ για να διαπραγματευτεί καλύτερους όρους στην πληρωμή των ομολόγων και να κάνει ηπιότερες τις απαιτήσεις λιτότητας της τρόικας. Βέβαια, οι γαλλικές και η γερμανικές τράπεζες όπως και η ΕΚΤ έχουν την υποστήριξη του γαλλικού και του γερμανικού κράτους. Αλλά, τότε, εκτός από τις τραπεζικές απώλειες έχει και την απειλή μιας «μολυσματικής» εξάπλωσης στα ομόλογα των άλλων κρατών καθώς και μιας αβεβαιότητας που θα προέκυπτε μετά από μια ελληνική στάση πληρωμών και θα αφορούσε όσους έχουν υποχρεώσεις σε συμβόλαια αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου (Credit Default Swaps : CDS). Ο φόβος «μολυσματικής» εξάπλωσης μαζί με τα προβλήματα από CDS θα πάγωναν τις διατραπεζικές αγορές του Βορείου Ημισφαιρίου.
Πέρα από την απειλή που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει η Ελλάδα για στάση πληρωμών και έξοδο από την Ευρωζώνη, υπάρχουν άλλοι δύο σημαντικοί όροι που βελτιώνουν τη διαπραγματευτική θέση και καθιστούν μία απειλή αξιόπιστη.
Πρώτον, πρέπει να έχεις την πίστη πως τα συμφέροντά σου διαφέρουν από του αντιπάλου σου, και ο αντίπαλός σου το ξέρει αυτό.
Αν εσύ προσωπικά πιστεύεις ότι οι αντιπρόσωποι της τράπεζας θα σε «σώσουν» επειδή είναι καλόκαρδοι, ακόμη και να χρωστάς στην τράπεζα εκατό εκατομμύρια δολάρια, είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο πως ποτέ δεν θα σου ανήκει. Πάλι εσύ θα ανήκεις στην τράπεζα.
Δεύτερον, πρέπει να προετοιμάσεις τη δική σου πλευρά για την έσχατη απειλή που διαθέτεις, ώστε η άλλη πλευρά να έχει τον δικαιολογημένο φόβο ότι θα πραγματοποιήσεις την απειλή σου. Αν δεν φέρεις τον δικηγόρο σου κι όποιους άλλους ειδικούς όταν διαπραγματεύεσαι με την τράπεζα και δεν είσαι έτοιμος να σηματοδοτήσεις ότι είσαι αποφασισμένος για χρεοκοπία, πώς περιμένεις να σε πάρει η τράπεζα στα σοβαρά;

Όπως αναλύσαμε παραπάνω, η Ελλάδα θα μπορούσε να είχε κηρύξει στάση πληρωμών οποιαδήποτε στιγμή μέσα στα δύο τελευταία χρόνια και θα μπορούσε αυτό να το είχε χρησιμοποιήσει ως αξιόπιστη απειλή στις διαπραγματεύσεις της με την τρόικα. Αλλά η ελληνική κυβέρνηση προφανώς δεν εκπλήρωσε κανέναν από τους δύο σημαντικούς
αναγκαίους όρους για πετυχημένη διαπραγμάτευση.
Πρώτον, υιοθέτησε το πλαίσιο και ίσως τους στόχους της τρόικας και ακόμη και της λαϊκίστικης Bild για τη χώρα και τους Έλληνες. Τα κυβερνητικά στελέχη εμφανίστηκαν να αγνοούν τη διαφορά ανάμεσα στους στόχους των τραπεζών, της τρόικας και του λαού που υποτίθεται εκπροσωπούσαν αυτά τα τελευταία δύο χρόνια. Ίσως να παρασύρθηκαν από τη ρητορική περί «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» και «είμαστε όλοι μαζί σ’ αυτή την προσπάθεια». Τέτοιες διακηρύξεις μπορεί να είναι χρήσιμες αλλά δεν μπορεί να τις πάρει κανείς σοβαρά όταν προετοιμάζει τη διαπραγματευτική του θέση.
Χωρίς συνειδητοποίηση των διαφορετικών στόχων, δεν μπορούν να γίνουν βήματα για τη δημιουργία μιας ισχυρής ελληνικής διαπραγματευτικής θέσης. Αντί να δρα κανείς ανεξάρτητα, γίνεται διανοητικός αιχμάλωτος της άλλης πλευράς. Χωρίς συνειδητοποίηση των διιστάμενων στόχων, ο γραφειοκρατικός μηχανισμός δεν μπορούσε να κατευθυνθεί στην παραγωγή στοιχείων και επιχειρημάτων που θα διευκόλυναν τα ελληνικά συμφέροντα. Αν οι ειδικοί του ΔΝΤ ήθελαν να εφαρμόσουν την τυποποιημένη συνταγή που χρησιμοποίησαν σε άλλες χώρες, η κυβέρνηση θα έπρεπε να είχε βρει επιχειρήματα για τη ζημιά που οι συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις θα προξενούσαν στην Ελλάδα. Παραδείγματα γι’ αυτό θα αποτελούσαν η ζημιά που θα προκαλούσαν κάποιες αλλαγές στην αγορά εργασίας του ιδιωτικού τομέα και τα υποτιθέμενα 50 δισεκατομμύρια ευρώ που θα απέφεραν οι ιδιωτικοποιήσεις.

Στην προετοιμασία για την έσχατη απειλή της στάσης πληρωμών και της εξόδου από την
Ευρωζώνη απαιτείται ο σχηματισμός μιας ομάδας ειδικών μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και με απόλυτη μυστικότητα. Τέτοια προετοιμασία επιβάλλει να αναπτυχθούν διάφορα σενάρια, να «παιχτούν» και να δοκιμαστεί η ευρωστία των διαφορετικών προσεγγίσεων. Παραδείγματα των μυριάδων ζητημάτων που θα πρέπει να
μελετηθούν συμπεριλαμβάνουν το πώς θα εφαρμοστούν αποτελεσματικοί κεφαλαιακοί έλεγχοι σε περίπτωση εξόδου από την Ευρωζώνη, το πώς θα γίνουν μετατροπές των τραπεζικών συστημάτων πληρωμών, το πώς θα χορηγηθεί ρευστότητα στην οικονομία. Βέβαια, πρέπει να πιστεύεις και ο ίδιος πως είσαι διατεθειμένος να πραγματοποιήσεις την απειλή σου αν η άλλη πλευρά είναι διατεθειμένη να φθάσει στα άκρα και να δώσεις με τρόπο στην άλλη πλευρά να καταλάβει πως έχει προετοιμαστεί και είσαι διατεθειμένος να πας κι εσύ μέχρι το τέλος.
Δεν υπάρχουν στοιχεία ή άλλες έμμεσες ενδείξεις ότι τα μέλη της κυβέρνησης που κατείχαν τις πιο καίριες θέσεις είτε πιστεύανε στη διαπραγμάτευση ή είχαν κάνει τις απαραίτητες προετοιμασίες για να βελτιώσουν τη διαπραγματευτική τους θέση απέναντι στην τρόικα. Δεν πρέπει λοιπόν να μας προκαλεί καμιά έκπληξη που ο τωρινός Υπουργός Οικονομικών προκάλεσε δυο φορές το γέλιο – τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο – όταν προσπάθησε να «διαπραγματευτεί» με την τρόικα. Πώς μπορούσε να γίνει αλλιώς όταν αυτός και η κυβέρνησή του δεν ήταν πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν απειλές, πόσω μάλλον να πιστέψουν σ’ αυτές;
Εκφράζονται απόψεις πως η κυβέρνηση χρειάζεται τεχνοκράτες που θα πάρουν το τιμόνι της χώρας και θα τη βγάλουν απ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Ενώ οι ομάδες ειδικών
που προαναφέρθηκαν χρειάζονται τεχνοκράτες, χρειάζονται επίσης να καθοδηγηθούν από εκείνους που πιστεύουν πως τα συμφέροντα των Ελλήνων δεν συμπίπτουν με εκείνα της τρόικας και είναι διατεθειμένοι να τα υπερασπιστούν.

Μερικοί επιφυλακτικοί παρατηρητές καθώς και κάποιοι υποστηρικτές της ατολμίας της
κυβέρνησης θέτουν το ζήτημα των πιθανών απειλών στην εθνική ασφάλεια που ίσως προέλθουν από κάποιες ξένες κυβερνήσεις αν η ελληνική κυβέρνηση ήταν να ακολουθήσει
μια σκληρή γραμμή στις διαπραγματεύσεις.
Ας επισημάνουμε πρώτα απ’ όλα πως πολύ πρόσφατα χώρες όπως η Ισλανδία και η Ουγγαρία τήρησαν σκληρή στάση απέναντι στις επιθυμίες της Μεγάλης Βρετανίας και της Ολλανδίας (στην περίπτωση της Ισλανδίας) και ενάντια στο ΔΝΤ στην περίπτωση της Ουγγαρίας. Η Μεγάλη Βρετανία και η Αγγλία μάλιστα προχώρησαν σε ανοιχτές απειλές αν η Ισλανδία δεν πλήρωνε για τις ζημιές που υπέστησαν τράπεζες συγγενείς των ισλανδικών τραπεζών σ’ αυτές τις δύο χώρες. Ο λαός της Ισλανδίας, λοιπόν, αντίθετα προς τις συστάσεις της τρομοκρατημένης πολιτικής τους ηγεσίας, ψήφισαν να μην πτοηθούν από τις απειλές. Κι όμως. Τίποτα δεν συνέβη στην Ισλανδία. Ίσα‐ίσα, προετοιμάζεται να ενταχθεί στην ΕΕ. Και ούτε στην Ουγγαρία συνέβη τίποτα κακό.
Οι απειλές στην εθνική ασφάλεια της Ελλάδας θα προέρχονταν προφανώς από την Τουρκία. Δεν είναι σαφές αν η Γερμανία ή κάποια άλλη χώρα θα είχε συμφέρον να δαπανήσει τεράστιους διπλωματικούς και άλλους πόρους να πείσει μιαν άλλη χώρα – την Τουρκία – να επιτεθεί στην Ελλάδα, αν η Ελλάδα ήταν να κηρύξει στάση πληρωμών και να βγει από την ευρωζώνη. Τι θα κέρδιζε από κάτι τέτοιο κατόπιν εορτής, δηλαδή αφού έχει ήδη συμβεί ένα ανεπιθύμητο γεγονός; Επιπλέον, η Τουρκία παραείναι απασχολημένη αυτόν τον καιρό και είναι εξαιρετικά ασαφές το πώς θα βελτίωνε τη δική της θέση επιτιθέμενη σε έναν υποτιθέμενο σύμμαχό της.

Συμπερασματικά σχόλια

Είτε εν γνώσει τους είτε αγνοώντας το, η ελληνική κυβέρνηση και ο ευρείας κυκλοφορίας
Τύπος επαναλαμβάνουν τους περισσότερους από τους μύθους που διατυπώθηκαν και συζητήθηκαν παραπάνω. Τους χρησιμοποιούν για να δικαιολογήσουν την πολιτική που έχουν ακολουθήσει μέχρι τώρα και τα μέτρα που σκοπεύουν να ψηφίσουν και να εφαρμόσουν στο μέλλον.
Οι μύθοι διευκολύνουν επίσης την σχεδόν ολοκληρωτική απουσία διαλόγου για εναλλακτικές προτάσεις στο δρόμο της τρόικας. Οι βουλευτές που ψηφίζουν οτιδήποτε τούς ζητάει η τρόικα χρησιμοποιούν ως φύλο συκής ένα συνδυασμό μύθων και απουσίας καλοεπεξεργασμένων εναλλακτικών προτάσεων.
Όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο είναι επίσης κατά ένα μέρος υπεύθυνα για αυτή την κατάσταση. Διαμαρτύρονται και αντιτίθενται στις σημερινές πολιτικές αλλά σπάνια αμφισβητούν τους μύθους με συνεπή, οργανωμένο και διανοητικά έντιμο τρόπο. Επιπλέον, δεν έχουν παρουσιάσει πειστικές εναλλακτικές λύσεις που θα μπορούσαν να πείσουν βουλευτές του ΠΑΣΟΚ να αποσχιστούν ή να δημιουργήσουν τις συνθήκες για μια συμμαχική κυβέρνηση που θα ακολουθούσε ένα γνήσια διαφορετικό δρόμο.
Δεν είναι σαφές το γιατί οι παρανοήσεις για εξαιρετικά σημαντικές αποφάσεις πολιτικής μπορούν και διατηρούνται μέσα σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία με αρκετά ελεύθερο Τύπο. Δεν μπορώ να εξηγήσω πλήρως ικανοποιητικά αυτό το φαινόμενο εδώ, αλλά
ορισμένες μικρές παρατηρήσεις ίσως βοηθήσουν σε μια αρχική κατανόηση του προβλήματος.
Από την έναρξη της κρίσης, οι Έλληνες κυβερνητικοί αξιωματούχοι και το μεγαλύτερο μέρος του Τύπου υιοθέτησε τις παρανοήσεις. Στη συνέχεια, ο καθένας που επιχειρηματολογούσε εναντίον μιας συγκεκριμένης παρανόησης είχε συνήθως να αντιμετωπίσει μια σειρά ερωτήσεων οι οποίες βασίζονταν σε άλλες παρανοήσεις, πράγμα που εξασθένιζε το αρχικό επιχείρημα. Για παράδειγμα, όταν κάποιος υποστηρίζει ότι η χρεοκοπία δεν θα ήταν κάτι κακό, αντιμετωπίζει μια σειρά ερωτήσεων για το πόσο αχάριστοι θα ήμασταν απέναντι στους Ευρωπαίους εταίρους μας οι οποίοι προσπαθούν να μας «σώσουν»· για το πώς η τρόικα έχει ένα καλό σχέδιο το οποίο θα απαλλάξει τη χώρα από τη διαφθορά και θα την οδηγήσει πάλι στην ευημερία· για το πώς η χρεοκοπία οδηγεί έξω από την ευρωζώνη, κάτι που είναι, ασφαλώς, ό, τι χειρότερο μπορεί να συμβεί· και ούτω καθεξής. Δηλαδή, οι μύθοι εναντίον των οποίων επιχειρηματολόγησα δουλεύουν συνεργικά, αλληλοτροφοδοτούμενοι, συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλον. Όταν πιστεύει κάποιος τον ένα τείνει να πιστεύει και τους άλλους. Όταν, λοιπόν, η κυρίαρχη αφήγηση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης προωθεί τους περισσότερους από αυτούς τους μύθους, είναι δύσκολο για ένα πρόσωπο ή ακόμη και για μια οργάνωση να επιχειρηματολογήσει αποτελεσματικά εναντίον τους χωρίς να αναπτύξει τη δική του ολοκληρωμένη αφήγηση ή αντιπροτάσεις, κάτι που απαιτεί χρόνο.
Επιπλέον, ακόμη και όταν η κυβέρνηση βρίσκεται υπό ισχυρή πίεση στο εξωτερικό και στο
εσωτερικό συνεχίζει να διατηρεί τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού. Τότε είναι που έχει λόγους να ασκήσει αυτή την εξουσία με τρόπο που δεν θα ασκούσε υπό ομαλές συνθήκες. Μπορεί να επηρεάσει τους φύλακες των ευρείας κυκλοφορίας μέσων ενημέρωσης, και αυτοί με τη σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν ποιος θα εμφανιστεί και με ποιον τρόπο θα εμφανιστεί στην τηλεόραση και στις μεγάλες εφημερίδες. Αυτοί που εμφανίζονται τελικά στα μέσα ενημέρωσης και που θα ήταν κανονικά επικριτικοί πρέπει να σκεφτούν περισσότερο από το κανονικό για το τι θα πουν και πώς θα το πουν, με τρόπο που δεν θα προσβάλει τον τηλεοπτικό οικοδεσπότη τους. Κάποιοι δημοσιογράφοι, ειδικοί και πανεπιστημιακοί μπορεί να αυτολογοκριθούν ή και να μην εκφράσουν γνώμη φοβούμενοι ότι θα γίνουν αμφιλεγόμενοι ή θα προσβάλλουν κάποιους συναδέλφους τους.
Υπάρχουν ενδείξεις, πάντως, πιθανόν κατά ένα μέρος ως αποτέλεσμα της λαϊκής πίεσης και του βάρους της πραγματικότητας, ότι έχει αρχίσει να χαλαρώνει η κυριαρχία των
περισσότερων μύθων στα ευρείας κυκλοφορίας μέσα ενημέρωσης. Αυτό δίνει τη δυνατότητα σε παραγκωνισμένους πολιτικούς ή σε αυτούς που βρίσκονται σε δυσμένεια ή εκτός Βουλής, σε πανεπιστημιακούς, και σε άλλους με επιρροή να σταματήσουν να συναινούν στην επανάληψη των μύθων και να μιλήσουν όταν έχουν μια γνήσια διαφορετικά άποψη.

Ολοκληρώνω με ορισμένες βασικές συνέπειες για το μέλλον των επιχειρημάτων που
αναπτύχθηκαν κατά των επτά μύθων:
- Η σημερινή πορεία του χρέους δεν είναι βιώσιμη και έτσι η χρεοκοπία είναι αναπόφευκτη. Θα αποτελούσε έκπληξη αν η προσωρινή συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου για το διαφημιζόμενο κούρεμα 50% φέρει σημαντική μείωση στο δημόσιο χρέος (βλέπε υποσημ. 2 για τους λόγους). Επιπλέον, όπως ακριβώς συνέβη με τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου, δεν είναι πιθανό ότι τελικά θα συμφωνήσει η μεγάλη πλειοψηφία των κατόχων ομολόγων. Είτε συμφωνήσουν είτε όχι, η επίπτωση στο ελληνικό δημόσιο χρέος και στη βιωσιμότητά του θα είναι μικρή. Συνεπώς, η χώρα θα χρειαστεί μια πολύ μεγαλύτερη μείωση στο χρέος και αυτό είναι απίθανο να γίνει «εθελοντικά» δεκτό από τους κατόχους ομολόγων.
- Η συνέχιση της παρούσας πορείας θα απαιτήσει αδιάκοπη λιτότητα στο ορατό μέλλον χωρίς τη δυνατότητα να φανεί κάποιο «φως στο βάθος του τούνελ». Όλες οι σημαντικές δημοσιονομικές αποφάσεις θα ληφθούν έξω από τη χώρα. Οι νέοι και οι προσοντούχοι που μπορούν να βρουν δουλειά στο εξωτερικό θα μεταναστεύσουν, αφήνοντας πίσω έναν γερασμένο, λιγότερο παραγωγικό, με μεγαλύτερες ανάγκες, συρρικνούμενο πληθυσμό ο οποίος θα πρέπει να αντέξει ένα συντριπτικό βάρος από το χρέος
- Επομένως, η υποχρεωτική στάση πληρωμών με πρωτοβουλία της Ελλάδας είναι η πιο ρεαλιστική εναλλακτική λύση στις «εθελοντικές» αλλά αναποτελεσματικές χρεοκοπίες που κατά καιρούς συμφωνούνται σε συνόδους κορυφής της ευρωζώνης. Μια τέτοια στάση πληρωμών δεν θα είχε σχέση με τις πλασματικές εκατοστιαίες περικοπές οι οποίες μοιάζουν να είναι κυρίως πρωτοβουλίες Δημοσίων Σχέσεων από μια ηγεσία της ευρωζώνης που δεν έχει να προσφέρει τίποτα άλλο. Θα επιτρέψει την άμεση παύση πληρωμών τόκων και έτσι θα αποφύγει κάποιες περικοπές στον προϋπολογισμό και θα περιορίσει τη συνεχιζόμενη υποχώρηση του εισοδήματος. Θα μετατρέψει επίσης την Ελλάδα σε έναν δραστήριο, κεντρικό συμμέτοχο στις διαπραγματεύσεις για το χρέος της, αντί να αποτελεί η χρεοκοπία ένα θέμα ιδιωτικής συζήτησης μεταξύ της Γερμανίδας Καγκελαρίου και του Γάλλου Προέδρου.
- Μια τέτοια στάση πληρωμών θα ήταν πολύ δύσκολο να στηριχθεί εντός της ευρωζώνης καθώς η Ελλάδα θα έπρεπε να εξαρτιέται από τη συνεχιζόμενη χρηματοδότηση από την ΕΚΤ για την υποστήριξη των ελληνικών τραπεζών και ασφαλιστικών ταμείων. Αυτό και άλλοι παράγοντες θα περιόριζαν πολύ τη διαπραγματευτική δύναμη της Ελλάδας να μειώσει το χρέος της, κι έτσι πιθανόν να αναιρούσαν τα οφέλη από την υποχρεωτική στάση πληρωμών. Αντίθετα, έχοντας το δικό της νόμισμα, η χώρα θα έχει τη δυνατότητα να στηρίξει καλύτερα τις τράπεζές της και τα ταμεία, καθώς και να έχει τα άλλα πλεονεκτήματα τα οποία συζήτησα.
- Η στάση πληρωμών με πρωτοβουλία της Ελλάδας και η έξοδος από την ευρωζώνη θα απαιτήσει γρήγορο και εκτενή προγραμματισμό για την αποτελεσματική εφαρμογή τους και επίσης πίστη εκ μέρους της κυβέρνησης ότι πρόκειται για τη σωστή πολιτική που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα. Η παρούσα κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει τέτοια πολιτική, αφού είναι ξεκάθαρο ότι τα μέλη της δεν έχουν τέτοια πεποίθηση ή τέτοιο προσανατολισμό. Μια συμμαχική κυβέρνηση που διαθέτει πλατειά υποστήριξη και περιλαμβάνει πολιτικές προσωπικότητες από τη δεξιά έως την αριστερά, καθώς και προσωπικότητες ευρείας αποδοχής, θα ήταν η καταλληλότερη για να ξετυλίξει το νήμα μέσα στο δύσκολο μονοπάτι που βρίσκεται εμπρός. Μια τέτοια κυβέρνηση θα μπορούσε να κινητοποιήσει τον πληθυσμό ώστε να δεχτεί τις θυσίες που είναι απαραίτητες βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, μια και θα ήταν σε θέση να προσφέρει μια εναλλακτική πορεία στην οποία η κυβέρνηση και ο λαός θα είχαν τουλάχιστον ένα λέγειν για το
αποτέλεσμα. Ως δώρο, θα μπορούσε ακόμη και να επιφέρει τις θεμελιώδεις αλλαγές στη διακυβέρνηση τις οποίες όλοι σχεδόν ζητούν στην Ελλάδα, αλλά τις οποίες δεν μπορεί να προσφέρει το υπάρχον, καταρρέον πολιτικό σύστημα.

Το σημαντικότερο πρόβλημα ΔΕΝ είναι το νόμισμα, αλλά η -διαχρονικώς- ανεπαρκέστατη ηγεσία που έχουμε.

Οι ανταγωνιστικές οικονομίες πάνε καλά εντός και εκτός €.

Το ευρώ ήταν μια ευκαιρία που εμείς απλώς ΔΕΝ αξιοποιήσαμε και απλώς δανειστήκαμε υπέρμετρα με αποτέλεσμα να φτάσουμε εδώ που είμαστε σήμερα.

trisalon
17-11-11, 01:10
Υπάρχουν και -σοβαρότατες- φωνές για επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες που εφαρμόζεται το Πρόγραμμα Στήριξης.

Διαβάστε εδώ ένα αναλυτικό άρθρο του καθηγητή (στο University of California, Irvine) κ. Σκαπέρδα.


Επτά μύθοι για την κρίση του χρέους (1)

του Στέργιου Σκαπέρδα

Καθηγητή Οικονομικών
University of California, Irvine

Αρχική έκδοση στην Αγγλική, 28 Οκτωβρίου, 2011


Στις απόψεις που παρουσιάζονται στον ευρείας κυκλοφορίας ελληνικό Τύπο υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός λαθεμένων αντιλήψεων και μύθων σχετικά με τα αίτια και τις συνέπειες της κρίσης, καθώς και με τις πολιτικές τις διαθέσιμες για την καταπολέμησή της. Μερικές από τις αντιλήψεις αυτές αναπαράγονται συνειδητά από την κυβέρνηση και τον Τύπο παρ’ότι ξέρουν πως δεν είναι σωστές. Ενώ κάποιες άλλες είναι κατά τα φαινόμενα απόψεις που συμμερίζονται τόσο κυβερνητικοί αξιωματούχοι όσο και η πλειοψηφία του Τύπου.
Πολλοί Έλληνες που δεν είναι οικονομολόγοι ή ειδικοί καταλαβαίνουν, συνειδητά ή ενστικτωδώς, ότι υπάρχει κάποιο σοβαρό πρόβλημα με την κυρίαρχη άποψη, αλλά δεν έχουν τις γνώσεις να επιχειρηματολογήσουν τεκμηριωμένα ενάντια σ’ αυτές τις αντιλήψεις.
Επιπλέον, πολλοί που έχουν τις γνώσεις και θα μπορούσαν να το κάνουν είτε αυτολογοκρίνονται είτε δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στον ευρείας κυκλοφορίας Τύπο. Ένα μέρος αυτών των αντιλήψεων επικρατεί επίσης στον διεθνή Τύπο και αναπαράγεται από Ευρωπαίους πολιτικούς, τραπεζίτες και δημοσιογράφους. Νομίζω πως, κατά περίεργο τρόπο, υπάρχει λιγότερη συζήτηση και αμφισβήτηση αυτών των λαθεμένων αντιλήψεων μέσα στις χώρες της Ευρωζώνης παρά έξω από αυτές. Ίσως αυτό συμβαίνει επειδή αυτοί που παρατηρούν τα πράγματα απ’ έξω διστάζουν λιγότερο να προβούν σε ανεξάρτητη αξιολόγηση των προβλημάτων της Ευρωζώνης και της Ελλάδας.

Θα αναλύσω τους εξής επτά μύθους;
Μύθος 1ος: Στάση πληρωμών ή «χρεοκοπία» θα ήταν καταστροφικές για την Ελλάδα.
Μύθος 2ος: Ο στόχος της τρόικας είναι να «σώσει» την Ελλάδα.
Mύθος 3ος: Η κύρια αιτία της κρίσης είναι η διαφθορά των Ελλήνων και του ελληνικού κράτους.
Μύθος 4ος: Αν η ελληνική κυβέρνηση ήταν ικανή, οι στόχοι του Μνημονίου δεν θα αποτύγχαναν.
Μύθος 5ος: Ακολουθώντας τις συνταγές της τρόικας η Ελλάδα θα επιστρέψει στον
δρόμο της ευημερίας.
Μύθος 6ος: Η έξοδος από την Ευρωζώνη θα ήταν το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα.
Μύθος 7ος: Στις διαπραγματεύσεις της με την τρόικα η ελληνική κυβέρνηση έχει πολύ μικρή διαπραγματευτική ισχύ.
Θα επιχειρηματολογήσω διαδοχικά εναντίον κάθε μύθου και στο τέλος θα εκθέσω κάποια
συμπερασματικά σχόλια.

Μύθος1ος: Στάση πληρωμών ή «χρεοκοπία» θα ήταν καταστροφικές για την Ελλάδα.

Απ’ την αρχή της κρίσης αυτός ο μύθος είναι πιθανότατα ο πιο συχνά και συστηματικά επαναλαμβανόμενος από τον κ. Παπανδρέου και άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Τον Φεβρουάριο του 2010, όταν πρωτοεμφανίστηκαν τέτοιες διατυπώσεις, θα ήταν δύσκολο να φανταστούμε ότι κυβερνητικοί παράγοντες θα συνέχιζαν να υποστηρίζουν κάτι τέτοιο χωρίς αντίλογο για τόσον καιρό. Ας σημειωθεί εξ αρχής πως η συμφωνία της 21ης Ιουλίου περιλαμβάνει μια διάταξη την οποία ο Έλληνας Υπουργός Οικονομικών έχει ήδη αποκαλέσει «επιλεκτική χρεοκοπία» και με την οποία οι κάτοχοι κρατικών ομολόγων υποτίθεται θα δέχονταν ένα «κούρεμα» 21% μέσω της επιμήκυνσης των ομολόγων τους και χαμηλότερο επιτόκιο. Εξ ου και η κινδυνολογία περί στάσης πληρωμών και «χρεοκοπίας» δεν έχει νόημα αφού ο Υπουργός Οικονομικών έχει ήδη παραδεχθεί πως η κυβέρνησή του συμφώνησε να προχωρήσει σε κάτι τέτοιο. Η συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου επιβάλλει ένα μεγαλύτερο κούρεμα 50%, αν και αυτά τα νούμερα δεν αποτελούν σοβαρή ένδειξη της πραγματικής μείωσης του χρέους (2).

Η σύγχυση αυτή μπορεί να οφείλεται και στη χρήση του όρου «χρεοκοπία», η οποία έχει άσχημες συμπαραδηλώσεις στα ελληνικά, ιδιαίτερα όσον αφορά την ατομική χρεοκοπία. Φέρνει στον νου εικόνες απόλυτης φτώχειας, ίσως ακόμη και μισθωτής δουλείας (indentured servitude). Για τον σύγχρονο καπιταλισμό, όμως, η χρεοκοπία και η στάση πληρωμών μαζί με την περιορισμένη ευθύνη είναι σημαντικά χαρακτηριστικά (3). Με την περιορισμένη ευθύνη για τον δανειολήπτη, είναι ευθύνη και του δανειστή – όχι μόνο του δανειολήπτη – να αποπληρωθούν τα δάνεια. Αυτό, κατ’ αρχήν, εξασφαλίζει πως δεν θα συναφθούν υπερβολικά πολλά «κακά» δάνεια και η οικονομική κρίση που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ δείχνει τι συμβαίνει όταν οι δανειστές δεν δείχνουν τη δέουσα υπευθυνότητα. Έτσι, στάση πληρωμών και χρεοκοπία είναι για άτομα και επιχειρήσεις κρίσιμα χαρακτηριστικά της λειτουργίας του σύγχρονου καπιταλισμού. Αν ο δανειστής δεν είναι προσεκτικός στην επιλογή των δανειοληπτών του, είναι οικονομικά ορθό αλλά και δίκαιο να ζημιωθεί. Αλλά υπάρχουν τρεις τουλάχιστον διαφορές ανάμεσα σε στάση πληρωμών και χρεοκοπία, από τη μια, ατόμων ή εταιρειών και, από την άλλη, κυρίαρχων κρατών.
Πρώτον, τα κράτη δεν χρεοκοπούν κυριολεκτικά, με την έννοια ότι δεν υπάρχει ανώτερη υπερεθνική τελική αρχή και δικαστήριο που θα αποφασίσει και θα επιβάλλει το πώς τα περιουσιακά στοιχεία της χώρας θα κατανεμηθούν ανάμεσα στους διάφορους πιστωτές και τι θα παραμείνει στην κυριότητα της χώρας. Αντί γι’ αυτό, ομόλογα και δάνεια εκδίδονται σύμφωνα με τη νομοθεσία συγκεκριμένων χωρών αλλά με την τελική εφαρμογή να είναι δύσκολη επειδή τα κράτη είναι κυρίαρχες οντότητες. Όπως είναι αναμενόμενο όμως όταν εμπλέκονται μεγάλα συμφέροντα, πόζα, διαπραγματεύσεις, ακόμη και διπλωματία κανονιοφόρων μπορούν να παίξουν τον ρόλο τους σχετικά με τι γίνεται σε περίπτωση στάσης πληρωμών. Νομικά, το μεγαλύτερο ποσοστό του ελληνικού χρέους που συνάφθηκε πριν το 2010 διέπεται από τους ελληνικούς νόμους. Στην περίπτωση στάσης πληρωμών αυτού του χρέους, τα ελληνικά δικαστήρια έχουν την τελική δικαιοδοσία. Το χρέος προς την τρόικα ΕΕ/ΕΚΤ/ΔΝΤ έχει συναφθεί σύμφωνα με τους αγγλικούς νόμους και στάση πληρωμής αυτού του χρέους θα ήταν σημαντικά δυσκολότερη εκείνου που συνάφθηκε με βάση τους ελληνικούς νόμους. Αν επικυρωθεί η συμφωνία της 21ης Ιουλίου ή της 26ης Οκτωβρίου, οι κάτοχοι ομολόγων θα πάρουν ομόλογα που θα διέπονται από τους αγγλικούς και όχι τους ελληνικούς νόμους, κάτι που θα καταστήσει περαιτέρω «κουρέματα» δυσκολότερα.
Η δεύτερη σημαντική διαφορά του κρατικού χρέους από άλλα χρέη είναι πως συνάπτεται και ελέγχεται από κυβερνητικούς αξιωματούχους εκ μέρους της χώρας και του λαού της. Μπορεί, όμως, να υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα συμφέροντα των κυβερνητικών αξιωματούχων και στα συμφέροντα της χώρας και του λαού της. Μια ακραία περίπτωση τέτοιας διαφοράς συμφερόντων ήταν αυτή του πρώην προέδρου του Ζαΐρ, Μομπούτου, όπου τα διεθνή δάνεια εκτρέπονταν κυρίως προς ιδιωτικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, με τη χώρα να μη βλέπει οφέλη και να επιβαρύνεται με την αποπληρωμή των δανείων. Αλλά ακόμη και κατ’ όνομα τουλάχιστον εκλεγμένοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι μπορούν να αναμειχθούν σε δάνεια που είναι παράνομα ή ειδεχθή και έτσι να υπάρχει νομική ή ηθική βάση για ακύρωση τέτοιων δανείων. Δεδομένων των πολυάριθμων σκανδάλων που συντάραξαν και τα δύο κόμματα που εναλλάσσονται στην κυβέρνηση, πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά όλα τα χρέη της Ελλάδας που είχαν συναφθεί τα προηγούμενα χρόνια για το αν είναι ίσως παράνομα και ειδεχθή. Για παράδειγμα, οι συμβάσεις με τις τράπεζες επενδύσεων που εγγυήθηκαν τις εκδόσεις ομολόγων και τα αρχεία όπου καταγράφτηκε η εφαρμογή τους πρέπει να ανοιχτούν ως ζήτημα στοιχειώδους διαφάνειας και δημοκρατικής ευθύνης.
Η τρίτη διαφορά είναι ότι ένα κρατικό χρέος σπάνια, αν ποτέ, χρειάζεται ρητές εγγυήσεις. (Βέβαια, μια πρόσφατη εξαίρεση είναι η απαίτηση της Φινλανδίας για εγγυήσεις από την Ελλάδα προκειμένου να συμμετάσχει στον μηχανισμό σταθερότητας EFSF.) Παρά τη συνηθισμένη απουσία εγγυήσεων, πάντως, ιστορικά έχει αποδειχτεί δύσκολη η πλήρης απαλλαγή από ένα εξωτερικό δημόσιο χρέος.

Δεδομένων λοιπόν ότι μια στάση πληρωμών είναι υπόθεση ρουτίνας σε περιπτώσεις ατομικού ή εταιρικού χρέους και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους διέπεται από τους ελληνικούς νόμους, συνολικά δεν θα έπρεπε μια στάση πληρωμών να είναι τόσο δύσκολη. Γιατί τότε να μην την πραγματοποιήσει ένα κράτος αμέσως;
Ένας λόγος ίσως είναι πως η χώρα δεν θα μπορούσε να έχει πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου ξανά. Η Ελλάδα όμως έτσι κι αλλιώς δεν έχει τώρα πρόσβαση στις διεθνείς αγορές και θα συνεχίσει να μην έχει αν ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο, ακριβώς λόγω του υψηλού επιπέδου του χρέους της και την υπονοούμενη υψηλή πιθανότητα στάσης πληρωμών. Αντίθετα, ένα γενναιόδωρο κούρεμα θα έκανε το εναπομείναν χρέος βιώσιμο και τότε οι διεθνείς πιστωτές θα ήταν πιο πιθανό να δανείσουν στη χώρα, όπως ακριβώς έχουν κάνει με άλλες χώρες που κήρυξαν στάση πληρωμών όπως η Ρωσία και η Ισλανδία. Το πόσο γρήγορα θα μπορούσε η Ελλάδα να επιστρέψει στις διεθνείς αγορές ομολόγων θα εξαρτιόταν από το μέγεθος του κουρέματος (όσο μεγαλύτερο το κούρεμα, τόσο πιο βιώσιμο γίνεται το χρέος) αλλά και από το πόσο θα διαρκούσαν τυχόν νομικές περιπλοκές. Νομικά ζητήματα που εκκρεμούν για μακρό χρονικό διάστημα κάνουν την επιστροφή πιο δύσκολη.
Επιπλέον, υπάρχουν τρόποι διεθνούς δανεισμού εκτός των αγορών ομολόγων, από άλλα κράτη ή από μεμονωμένους οικονομικούς οργανισμούς. Η Κύπρος, για παράδειγμα, πρόσφατα κανόνισε να πάρει ένα ευμέγεθες διεθνές δάνειο από τη Ρωσία.
Και τέλος, ας μην ξεχνάμε πως πριν εισέλθει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη, δανειζόταν πολύ λίγο από το εξωτερικό παρ’ όλο που η σχέση χρέους προς ΑΕΠ ήταν υψηλή, και αυτή η σχέση διατηρούταν ακριβώς επειδή έμενε στο εσωτερικό και στο δικό της νόμισμα.
Αν η Ελλάδα είχε κηρύξει στάση πληρωμών στις αρχές του 2010, το ελληνικό χρέος θα μπορούσε να είχε γίνει βιώσιμο μακροπρόθεσμα με μια λογιστική μείωση (write‐down) που θα είχε επιβληθεί στους κατόχους ομολόγων σημαντικά κάτω από 50% του συνολικού χρέους. Η χώρα θα είχε χρειαστεί να καταφύγει σε εσωτερικό δανεισμό, ίσως να εκδώσει έντυπες αναγνωρίσεις χρέους (IOUs) και να επιβάλει μερικές μετριοπαθείς περικοπές. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας πολιτικής θα ήταν μια ήπια ύφεση.
Αντίθετα η τρόικα παρείχε δάνεια στην Ελλάδα για να καλύψει το έλλειμμα του προϋπολογισμού χωρίς στάση πληρωμών, με αντάλλαγμα όλο και μεγαλύτερες δρακόντειες περικοπές στον προϋπολογισμό, αυξήσεις φόρων και θεσμικές αλλαγές αμφίβολης αξίας. Οι κάτοχοι ομολόγων συνέχισαν – και συνεχίζουν ως σήμερα – να πληρώνονται κανονικότατα τους τόκους και το ληξιπρόθεσμο κεφάλαιο. Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν μια ραγδαία επιδείνωση της οικονομίας. Από τη στιγμή που το χρέος συνεχίζει να αυξάνεται και η χώρα συνεχίζει να γίνεται φτωχότερη με γρήγορο ρυθμό, το χρέος γίνεται όλο και λιγότερο βιώσιμο. Η σχέση χρέους‐ΑΕΠ πήγε από το 115% στο 160% σε λιγότερο από δύο χρόνια. Όπως έγραφαν οι Financial Times στις 22 Οκτωβρίου 2011, υπάρχει μια εξαιρετικά ζοφερή εμπιστευτική ανάλυση της τρόικας για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, με το βασικό σενάριο να προβλέπει σχέσεις πάνω από 130% το 2030. Αλλά, όπως και με άλλα προηγούμενα βασικά σενάρια, οι υποθέσεις περιλαμβάνουν αισιόδοξα επίπεδα εσόδων από ιδιωτικοποιήσεις. Με χαμηλότερα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις, οι σχέσεις χρέους‐ΑΕΠ εξακολουθούν να προβλέπονται πάνω από 150% το 2030.
Παρά τις εξαιρετικά ζοφερές προβλέψεις για το χρέος και τα οικονομικά μεγέθη, έλληνες κυβερνητικοί αξιωματούχοι συνεχώς επιχειρηματολογούν ενάντια στη «χρεοκοπία» και τη στάση πληρωμών και συγκατατέθηκαν σε μια «επιλεκτική» μόνο αφού αυτή προσφέρθηκε από τους ευρωπαίους συναδέλφους τους. Επιπλέον, είχαν πρόσφατα διαφωνήσει για μεγαλύτερα κουρέματα που προτάθηκαν από ευρωπαίους αξιωματούχους και υιοθετήθηκαν από τη Σύνοδο Κορυφής της 26ης Οκτωβρίου.
Η ατολμία στην υπεράσπιση των ελληνικών συμφερόντων απέναντι στην τρόικα και τους βορειοευρωπαίους πολιτικούς είναι κοινός παρονομαστής στις αντιδράσεις της ελληνικής κυβέρνησης στην κρίση. Μια «χρεοκοπία» δεν θα ήταν καταστροφική τη στιγμή που το υπάρχον χρέος είναι μη βιώσιμο. Και αυτό λέγεται από όλους τους αμερόληπτους σχολιαστές. Ακόμη και από πολλά άμεσα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένου του Γερμανού Υπουργού Οικονομικών. Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν η Ελλάδα θα κηρύξει στάση πληρωμών, αλλά μάλλον σε ποιο μέγεθος του χρέους θα γίνει αυτή και αν θα είναι «εθελοντική», με τη συναίνεση της μεγάλης πλειοψηφίας των κατόχων ομολόγων, ή θα είναι μονομερής και θα αφορά μια μειοψηφία.

Μύθος 2ος: Ο στόχος της τρόικας είναι να σώσει την Ελλάδα.

Αυτός ο μύθος προέρχεται από το εξωτερικό και έχει εσωτερικοποιηθεί πλήρως από την ελληνική κυβέρνηση και, μέχρι πρόσφατα, από σχεδόν όλα τα μεγάλα ελληνικά ΜΜΕ. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, όλοι οι Έλληνες είναι ακόλαστοι «αμαρτωλοί» και η τρόικα ο ευεργέτης δικτάτορας που όχι μόνο τους σώζει υλικά αλλά επίσης τους αναγκάζει να μετασχηματίσουν τους θεσμούς τους με τρόπο που θα τους φέρει μακροχρόνια ευημερία.

Ας ξαναδούμε πρώτα‐πρώτα ποιος έχει κερδίσει και ποιος έχει χάσει από τη «διάσωση» μέχρι τώρα. Εδώ, τα δύο κύρια άμεσα εμπλεκόμενα μέρη είναι από τη μια μεριά η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων και από την άλλη οι δανειστές της χώρας. Ξεκάθαρα, μέχρι τώρα η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων έχει πληρώσει και με το παραπάνω ενώ οι προϋπάρχοντες κάτοχοι ελληνικών ομολόγων συνεχίζουν να παίρνουν πίσω στο ακέραιο τους τόκους τους και το όποιο κεφάλαιο καθίσταται ληξιπρόθεσμο, παρ’ όλο που στην αγορά η αξία των μη ληξιπρόθεσμων ομολόγων έχει καταποντιστεί(4).

Εναλλακτικές λύσεις στη «διάσωση» της τρόικας

Οι υπερασπιστές των επιλογών της κυβέρνησης λένε ομόφωνα πως η μόνη εναλλακτική λύση θα ήταν η «χρεοκοπία», η οποία βέβαια, σύμφωνα με τον (1ο) μύθο που αναπαράγουν, θα ήταν καταστροφική. Ας σκεφτούμε λοιπόν την εναλλακτική λύση της «χρεοκοπίας» στις αρχές του 2010. Η σχέση χρέους‐ΑΕΠ ήταν κοντά στο 115% τότε. Αν η χώρα είχε εφαρμόσει το κούρεμα που συμφωνήθηκε στις 21 Ιουλίου (21%, αλλά πραγματικό), η σχέση χρέους‐ΑΕΠ θα είχε κατέβει λίγο πάνω από το 90%, ποσοστό που θα έκανε το χρέος οριακά βιώσιμο. Πιθανόν να είχε απαιτηθεί ένα μεγαλύτερο κούρεμα για να γίνει το χρέος μακροπρόθεσμα βιώσιμο, αλλά σίγουρα αυτό θα ήταν κάτω από τα επίπεδα που σχεδιάζουν τώρα οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι.
Οι υπερασπιστές των επιλογών της κυβέρνησης θα απαντούσαν τότε πως, μετά από μια στάση πληρωμών στις αρχές του 2010, η Ελλάδα 1) θα είχε αποκλειστεί από τις διεθνείς αγορές ομολόγων και 2) επειδή δεν είχε πρωταρχικό πλεόνασμα στον προϋπολογισμό (πλεόνασμα χωρίς τους τόκους των δανείων), η κυβέρνηση δεν θα είχε μπορέσει να πληρώσει μισθούς, συντάξεις και τις υπόλοιπες υποχρεώσεις της.
Ενώ είναι σωστό ότι βραχυπρόθεσμα οι διεθνείς αγορές ομολόγων δεν θα είχαν δανείσει αμέσως στην Ελλάδα, όσο μεγαλύτερο το κούρεμα τόσο ευκολότερα και γρηγορότερα θα είχε επιστρέψει η Ελλάδα στις αγορές. Αλλά αυτό δεν θα είχε χρειαστεί και, έτσι κι αλλιώς, πιθανότατα δεν είναι συνετό για την Ελλάδα να επιστρέψει σ’ αυτές τόσο σύντομα. Ακόμη και αν ο εξωτερικός δανεισμός από άλλες πηγές πλην των αγορών ομολόγων δεν ήταν διαθέσιμος, οι απλοί Έλληνες πολίτες θα αγόραζαν μετά χαράς ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου στο 4,5% αντί για το 2% ή και λιγότερο που κερδίζουν από τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους (5).
Επίσης, θα μπορούσαν να έχουν γίνει γενικευμένες περικοπές, αλλά αντί γι’ αυτές θα ήταν πιθανότατα πιο αποτελεσματικές πληρωμές εν μέρει με έντυπες αναγνωρίσεις χρέους (IOUs) που θα ήταν διαπραγματεύσιμες, με κάποια έκπτωση, και να παίξουν τον ρόλο υποκατάστατου χρήματος. Μια τέτοια κίνηση θα είχε βελτιώσει και τη ρευστότητα στον ιδιωτικό τομέα και θα είχε αποτρέψει τη συνεχιζόμενη ύφεση που έχουν επιφέρει οι πολιτικές της τρόικας. Να ξαναπούμε ότι ένας όρος για να είχαν συμβεί όλα αυτά θα ήταν ένα αρκετά βαθύ κούρεμα, μια επίφοβη «χρεοκοπία», που θα είχε μειώσει το δημόσιο χρέος σε βιώσιμα επίπεδα στα μάτια όλων, συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων. Αντί γι’ αυτό είχαμε όλο και μεγαλύτερες βάναυσες περικοπές στον προϋπολογισμό των οποίων τα αποτελέσματα μεταφέρθηκαν γρήγορα από τον δημόσιο τομέα και τις τράπεζες προς την πραγματική (ιδιωτική) οικονομία όπου οι πιστώσεις έχουν περισταλεί δραστικά, δεδομένης μάλιστα της ιδιόμορφης χρηματοδότησης μέσω μεταχρονολογημένων επιταγών και άλλων θεσμικών προσαρμογών στις οποίες καταφεύγει ο ζωτικός τομέας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Καθώς η προβλέψιμη ύφεση βαθαίνει, οι απαιτήσεις όλο και μεγαλύτερων περικοπών, μη ρεαλιστικοί σχεδιασμοί ιδιωτικοποιήσεων, τυποποιημένες θεσμικές αλλαγές που δεν σέβονται το Ελληνικό Σύνταγμα ή τους ελληνικούς νόμους και δεν έχουν καμιά ελπίδα να λειτουργήσουν παρουσιάζονται ακόμη και σήμερα ως η «διάσωση» της Ελλάδας.
Η πραγματική διάσωση ήταν αυτή των κατόχων ομολόγων. Μαζί με τις ελληνικές τράπεζες και άλλους εγχώριους κατόχους, συμπεριλαμβάνουν γαλλικές, βρετανικές, γερμανικές και άλλες τράπεζες που κατείχαν ελληνικά ομόλογα που τώρα έχουν εν μέρει μεταφερθεί στην ΕΚΤ.
Η ευημερία των απλών Ελλήνων πολιτών δεν φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο στους υπολογισμούς της τρόικας, ούτε καν μέσα από τις επιπτώσεις της αρνητικής ανταπόκρισης στην πραγματοποίηση των υποτιθέμενων στόχων της τρόικας και την απειλή που θέτει για το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα μια στάση πληρωμών της Ελλάδας. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, υπήρξε μια σοβαρή διαφωνία εντός της τρόικας ανάμεσα στους αντιπροσώπους του ΔΝΤ και αυτούς της ΕΕ/ΕΚΤ. Οι πρώτοι – προφανώς έχοντας πάρει
κάποιο μάθημα από τις θλιβερές εμπειρίες τους σε άλλες χώρες που μπήκαν στο πρόγραμμα του ΔΝΤ – είχαν μεγαλύτερη επίγνωση των μακροοικονομικών συνεπειών των δραστικών περικοπών και των φορολογικών αυξήσεων και προσπάθησαν να περιορίσουν τις απαιτήσεις των δεύτερων. Το τελικό αποτέλεσμα, όμως, ήταν πως οι απόψεις της ΕΕ/ΕΚΤ στην ουσία επικράτησαν. Οι ακολουθούμενες πολιτικές εναρμονίστηκαν με τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα τραπεζών του κέντρου της Ευρωζώνης και ίσως με κάποια άλλα ιδιωτικά συμφέροντα. δεν φάνηκε να παίρνουν επαρκώς υπ’ όψιν τους το ενδεχόμενο «μολυσματικής» εξάπλωσης και τους άλλους κινδύνους στους οποίους θέτουν την Ευρωζώνη και τον υπόλοιπο κόσμο. Και σίγουρα δεν υπολόγισαν τους απλούς Έλληνες πολίτες παρά μόνο ίσως ως «αμαρτωλούς» που αξίζουν την τιμωρία.

Ο μύθος της «διάσωσης» της Ελλάδας, πάντως, ακόμη κρατάει. Επιπλέον, έχει ισχυρές
πραγματικές αρνητικές επιπτώσεις στις πολιτικές και στα οικονομικά της κρίσης, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρη την Ευρωζώνη.
Πρώτον, η διατύπωση της «διάσωσης» έχει επιτρέψει στη γερμανική και στις άλλες ευρωπαϊκές ελίτ να στρέψουν την προσοχή μακριά από τη «σωτηρία» του τραπεζικού τομέα και των κατόχων ομολόγων, παρ’ όλο που σίγουρα δεν τους έχουν ικανοποιήσει απόλυτα.
Δεύτερον, ο τρόπος παρουσίασης έχει πυροδοτήσει λαϊκιστική οργή στη Βόρεια Ευρώπη ενάντια στους «τεμπέληδες» Έλληνες, ακριβώς εκείνους που ωφελήθηκαν λιγότερο από το ελληνικό δημόσιο χρέος και τους μοναδικούς που καλούνται να πληρώνουν το κόστος της κρίσης ως τώρα. Έχει επίσης αποσπάσει την προσοχή από τα αίτια της μισθολογικής αποτελμάτωσης στη Γερμανία, η οποία, παρεμπιπτόντως, συνετέλεσε σημαντικά στην αύξηση των πλεονασμάτων των τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας και συνεισέφερε στις ανισορροπίες μέσα στην Ευρωζώνη.
Τέλος, με την εσωτερικοποίηση και την αναπαραγωγή του μύθου της «διάσωσης», η ελληνική κυβέρνηση βοήθησε να αποτραπεί οποιοσδήποτε πραγματικός διάλογος για εναλλακτικές λύσεις μέσα στο ίδιο της το κόμμα αλλά και στο συνολικό φάσμα των κομμάτων που εκπροσωπούνται στο Κοινοβούλιο, καθώς επίσης και στον Τύπο.

Μύθος 3ος: Η κύρια αιτία της κρίσης είναι η διαφθορά των Ελλήνων και του ελληνικού κράτους

«Οι οδυνηρές προσαρμοστικές πολιτικές που ακολουθούνται τώρα σε μια σειρά χώρες της
Ευρωζώνης είναι άμεσο αποτέλεσμα της υιοθέτησης από μεριάς τους του ευρώ.» (Feldstein, 2011, σελ. 5)
Είτε είπε ο κ. Παπανδρέου στον κ. Γιούνκερ ότι «η Ελλάδα είναι μια διεφθαρμένη χώρα» είτε όχι, τα λόγια αυτά πιθανόν αντανακλούν τις απόψεις που μοιράζονται κάποιοι «ευρωκράτες» με μια σημαντική μερίδα των ελληνικών ελίτ. Επιπλέον, και ξανά σύμφωνα με τις απόψεις τους, αυτό υπήρξε επίσης η αιτία της κρίσης. Εξ ου και, απο τη δικη τους σκοπιά, η «ηρωική προσπάθεια της τρόικας και της κυβέρνησης να ξεριζώσουν τη διαφθορά και να αναμορφώσουν εντελώς τη χώρα.

Δημόσιος τομέας και διαφθορά

Υπάρχουν βέβαια πολλά προβλήματα με το ελληνικό κράτος και με τον τρόπο που λειτουργεί το ελληνικό πελατειακό πολιτικό σύστημα (6). Αλλά παρόμοια προβλήματα με το κράτος υπάρχουν στην Ιταλία και αλλού. Ακόμη και στη Γερμανία μπορεί να έχει κανείς άσχημες εμπειρίες με τη «γραφειοκρατία» ‐ από τη φύση τους, ένα μεγάλο μέρος των νόμων και της δημοκρατίας πράγματι χρειάζονται λεπτομερείς κανόνες και γραφειοκρατική οργάνωση που μπορεί να φαίνονται λιγότερο αποτελεσματικά σε σχέση με τις εμπορικές συναλλαγές (που όμως είναι χρήσιμα και παραγωγικά τελικά). Σε κανέναν, βέβαια, δεν αρέσει η διαφθορά αλλά πολύ λίγα γνωρίζουμε για το πώς μπορεί να καταπολεμηθεί και δεν πρέπει να τη συγχέουμε με το μέγεθος του δημόσιου τομέα, καθώς όσο πλουσιότερη είναι μια χώρα τόσο μεγαλύτερος τείνει να είναι ο δημόσιος τομέας ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Το γράφημα 1 απεικονίζει τον συνολικό αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων ως ποσοστό της εργατικής δύναμης στις χώρες του ΟΟΣΑ για το 2000 και 2008. Οι υπάλληλοι της γενικής κυβέρνησης είναι με μπλε χρώμα ενώ στις βυσσινί στήλες συμπεριλαμβάνονται οι εργαζόμενοι στις δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς (ΔΕΚΟ: πχ, ΟΣΕ και ΔΕΗ). Η Ελλάδα έχει λίγους υπαλλήλους γενικής κυβέρνησης – λιγότερους από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα του ΟΟΣΑ στο δείγμα – αλλά περισσότερους εργαζόμενους στις ΔΕΚΟ από όσους στη γενική κυβέρνηση, καθώς και υψηλότερο ποσοστό εργαζομένων στις ΔΕΚΟ από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Και πάλι όμως το συνολικό ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων ήταν σημαντικά χαμηλότερο από εκείνα χωρών όπως η Φινλανδία, η Σλοβενία και η Εσθονία και συγκρίσιμο με εκείνα της Ουγγαρίας, της Σλοβακίας και της Τσεχίας.

Μια και σε άλλες χώρες πολλές από τις υπηρεσίες που στην Ελλάδα προσφέρονται από δημόσιες επιχειρήσεις είναι ιδιωτικοποιημένες, δεν είναι δυνατόν να συνάγουμε από αυτήν και μόνο την πληροφορία πως οι δημόσιες επιχειρήσεις στην Ελλάδα απασχολούν υπερβολικά πολλούς εργαζόμενους συγκριτικά με άλλες χώρες. Όμως, άλλα στοιχεία δείχνουν πως πολλές δημόσιες επιχειρήσεις είναι χώροι πελατειακών διορισμών και υπερβολικά υψηλών μισθών και συντάξεων. Δηλαδή, οι παχυλοί μισθοί και τα υπερβολικά προνόμια στις ΔΕΚΟ μάλλον έχουν μεγάλη δόση αλήθειας. Οπότε, μια βασική διάκριση ανάμεσα στις ΔΕΚΟ και τον στενό δημόσιο τομέα είναι δικαιολογημένη. Οποιαδήποτε μέτρα κατά της διαφθοράς όπως και περικοπές σε μισθούς και συντάξεις θα έπρεπε να είχαν πρώτα‐πρώτα ως στόχο αυτές.

Ο ελληνικός στενός δημόσιος τομέας μπορεί να έχει τα σοβαρά προβλήματά του όσον αφορά την εσωτερική οργάνωση και την ευθύνη προς τους πολίτες αλλά αυτό είναι ένα τυπικό παράπονο σε όλες τις πλούσιες χώρες. Η παραπληροφόρηση και η γενικευτική δαιμονοποίηση των δημοσίων υπαλλήλων είναι δυσανάλογες προς την πραγματικότητα και, σε τελική ανάλυση, αυτοκαταστροφικές για τη χώρα. Δικαστές, δάσκαλοι, εφοριακοί, αστυνομικοί, πυροσβέστες κι ένα πλήθος άλλων επαγγελμάτων είναι χρήσιμα και αναγκαία για να λειτουργήσει η οικονομία. Όταν πληρώνεις δικαστές, αστυνομικούς και εφοριακούς πολύ λιγότερο και το κάνεις με έναν τρόπο που μπορεί να θεωρηθεί άδικος ακόμη και παράτυπος, δεν είναι και πολύ πιθανό ότι θα βελτιώσεις την αποδοτικότητά τους και είναι πολύ πιθανό να κάνεις τα προβλήματα της ιδιωτικής χρήσης των δημόσιων αξιωμάτων ακόμη σοβαρότερα από όσο ήταν πριν αρχίσει η κρίση.

Είσοδος του ευρώ

Θα περνούσε η Ελλάδα όλα αυτά που βιώνει τα δυο τελευταία χρόνια (και τις ακόμη χειρότερες συνθήκες που αναμένονται στο μέλλον) χωρίς το ευρώ; Η απάντηση είναι ένα ξεκάθαρο «Όχι». Το ευρώ επέτρεψε φτηνότερη χρηματοδότηση από όση ήταν προηγουμένως διαθέσιμη για τις ελληνικές κυβερνήσεις και πολλή από αυτήν αποκτήθηκε από το εξωτερικό αντί, όπως γινόταν πριν, αποκλειστικά από εγχώριες πηγές. Αυτή η φτηνότερη χρηματοδότηση και ο δανεισμός από το εξωτερικό είχαν ως άδηλο αποτέλεσμα να γίνουν οι ελληνικές κυβερνήσεις λιγότερο υπεύθυνες απ’ ό,τι πριν την εισαγωγή του ευρώ. Καθόλου παράξενο ‐ αν κρίνουμε από την αποτελεσματική αποδιάρθρωση της επίλεκτης ΣΔΟΕ και άλλα πιο τολμηρά μέτρα με προσλήψεις σε ΔΕΚΟ ‐ που η διαφθορά αυξήθηκε και η κρατική αποτελεσματικότητα μειώθηκε από τότε που εισήχθη το ευρώ. Η πρόθεση του κ. Σημίτη και των άλλων αρχιτεκτόνων της ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωζώνη ήταν βέβαια τελείως διαφορετική. Ήλπιζαν πως το ελληνικό κράτος θα γινόταν πιο υπεύθυνο και πιο συγκρατημένο στις δημοσιονομικές του επιλογές, αν και οι δικές τους ενέργειες με την ανταλλαγή (swap) της Goldman Sachs που βοήθησε να μειωθούν κάποια προηγούμενα ελλείμματα του προϋπολογισμού έδωσαν μια γεύση του τι θα ακολουθούσε. Υπήρχε επίσης η ελπίδα πως το ευρώ θα σταθεροποιούσε τον πληθωρισμό και θα ελάττωνε την αβεβαιότητα που γεννούσαν οι διακυμάνσεις των τιμών συναλλάγματος. Αντί γι’ αυτά, έφερε τα καταστροφικά αποτελέσματα της παρούσας κρίσης.

Αν η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που αντιμετώπιζε δυσκολίες, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το πρόβλημα ήταν αποκλειστικά δικό της και όχι του ευρώ (7). Αλλά η μία χώρα μετά την άλλη εμφανίζονται να έχουν δυσκολίες. Τα προβλήματα παραμόνευαν και βγήκαν στην επιφάνεια με την χρηματοοικονομική κρίση και με την ύφεση που ακολούθησε. Το πρόβλημα της Ελλάδας ήταν η δημοσιονομική της πολιτική και το εξωτερικό δημόσιο χρέος μαζί με τη συνεχώς μειούμενη διεθνή ανταγωνιστικότητα. Η Ιρλανδία, αν κρίνουμε από τη σχέση χρέους‐ΑΕΠ πριν την κρίση, ήταν η πιο υπεύθυνη δημοσιονομικά χώρα της Ευρωζώνης. Εκεί οι ένοχοι κατά πως φαίνεται ήταν η ιδιωτική υπερχρέωση και η φούσκα στα ακίνητα που δημιούργησαν προβλήματα στις τράπεζες, στις οποίες η κυβέρνηση ακολούθως έδωσε εγγυήσεις. Η Πορτογαλία είχε μέτρια αναλογία χρέους προς ΑΕΠ αλλά λόγω «μόλυνσης» θεωρήθηκε από τις αγορές ομολόγων η πιο αδύναμη από τις υπόλοιπες από άποψη μεγέθους, χαμηλής ανάπτυξης και δημοσιονομικών παθογενειών. Η Ισπανία ήταν σχεδόν τόσο υπεύθυνη δημοσιονομικά όσο και η Ιρλανδία και επίσης υπέφερε από τη φούσκα στα ακίνητα και υψηλό ιδιωτικό χρέος. Η Ιταλία υποφέρει από υψηλό δημόσιο χρέος και σταθερά χαμηλή ανάπτυξη τα τελευταία δέκα χρόνια.

Η Ελλάδα διέπραττε τις μεγαλύτερες παραβάσεις στα όρια των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού που προβλέπονταν από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και είχε το υψηλότερο δημόσιο χρέος. Η ιρλανδική και ισπανική κρίση μπορούν κατά κύριο λόγο να θεωρηθούν αποτέλεσμα μη ξεκάθαρης εποπτείας των τραπεζών και κενών στις ευθύνες γι’ αυτές. Η Πορτογαλία έπεσε θύμα της γενικής οικονομικής «αδιαθεσίας» που αισθανόταν από τότε που υιοθέτησε το ευρώ και της δύναμης των «εκδικητών» των ομολόγων, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε από τις άλλες χώρες μια και δεν υπήρξε κάτι συγκεκριμένο που να έγινε λάθος. Αλλά όλες οι χώρες που βρίσκονται σε κρίση είχαν, από την εισαγωγή του ευρώ ως νομίσματος, μια αύξηση του συνολικού τους χρέους, είτε πρωταρχικά δημόσιο είτε ιδιωτικό, που συνοδεύτηκε από μια αύξηση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. Κατά την ίδια χρονική περίοδο, αυτά τα ελλείμματα συνδυάστηκαν με μια αύξηση του πλεονάσματος τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας (8).

Το πρόβλημα για την Ευρωζώνη δεν είναι η διαφθορά της ελληνικής κυβέρνησης ούτε η ιρλανδική αμέλεια. Αν η Ιρλανδία ή η Ελλάδα δεν ήταν μέλη της Ευρωζώνης, μια άλλη περιφερειακή χώρα θα αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα και πολύ γρήγορα μάλιστα. Το πρόβλημα είναι δομικό: η αδυναμία των θεσμών για μια νομισματική ένωση που απαρτίζεται από τόσο διαφορετικές και ετερογενείς χώρες οι οποίες δεν έχουν άλλα οικονομικά εργαλεία από τις προσαρμογές τιμών και αποδοχών που ιστορικά θεωρούνται χονδροειδή όργανα άσκησης οικονομικής πολιτικής (9). Οι δημιουργοί του ευρώ το είδαν πρώτα και κύρια ως ένα πολιτικό σχέδιο, ως μια προσπάθεια εφαρμογής της πολιτικής ενοποίησης από την πίσω πόρτα. Η πολιτική ενοποίηση όμως ποτέ δεν κατάφερε να πάρει τον δρόμο της και έχουμε τώρα τα γνωστά, προβλέψιμα αποτελέσματα.

Για να ανακεφαλαιώσουμε, χωρίς το ευρώ είναι δύσκολο να φανταστούμε πώς θα είχε επέλθει μια τόσο βαθιά κρίση. Αν η Ελλάδα είχε κρατήσει το νόμισμά της, με μικρότερο δανεισμό από το εξωτερικό θα είχε πιθανόν μικρότερη ανάπτυξη από όση είχε μέχρι το 2007 αλλά θα είχε τα εργαλεία – την υποτίμηση του νομίσματός της – για να ανταπεξέλθει στην ύφεση πολύ καλύτερα, χωρίς να βρίσκεται στα πρόθυρα της στάσης πληρωμών και χωρίς να παραδίδει κάθε ίχνος εθνικής κυριαρχίας. Με πιο ακριβό και εγχώριο ‐ στο μεγαλύτερο μέρος του – δανεισμό, οι κυβερνήσεις της θα είχαν ισχυρότερα κίνητρα να είναι δημοσιονομικά πιο υπεύθυνες και δεν θα είχαν διαβρώσει ούτε τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό ούτε γενικά την ισχύ του κράτους όσο το κατάφεραν από την εισαγωγή του ευρώ και μετά.

Μύθος 4ος: Αν η ελληνική κυβέρνηση ήταν ικανή, οι στόχοι του Μνημονίου δεν θα αποτύγχαναν.

Αυτός είναι ο μόνος μύθος που δεν αναπαράγεται από την ελληνική κυβέρνηση. Είναι όμως
κάτι που θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε οι άλλοι εγχώριοι και ξένοι υποστηρικτές της πολιτικής του Μνημονίου. Οι στόχοι του Μνημονίου, πάντως, δεν θα μπορούσαν έτσι κι αλλιώς να είχαν υλοποιηθεί γιατί οι εκτιμήσεις της τρόικας μονίμως υποτιμούσαν τις επιπτώσεις των περικοπών του προϋπολογισμού. Για παράδειγμα, τον Μάρτιο του 2011 η εκτίμηση του ΔΝΤ για την αύξηση του ΑΕΠ το 2011 ήταν ‐3,0% και για το 2012 η εκτίμηση ήταν θετική 1% ανάπτυξη (Βλ. IMF, 2011, Πίνακας 8). Τον περασμένο μήνα, όμως, οι προκαταρκτικοί αριθμοί για την ετήσια ανάπτυξη [Σεπτέμβριος 2010 – Σεπτέμβριος 2011] έδειχναν ‐7,0% ενώ οι εκτιμήσεις για το 2012 έχουν γίνει αρνητικές. Όπως αναφέρουν οι Financial Times στις 22 Οκτωβρίου 2011, οι πιο πρόσφατες εμπιστευτικές εκτιμήσεις της τρόικας είναι ακόμη χειρότερες. Αφού η οικονομία συρρικνώνεται πολύ ταχύτερα από ό,τι αρχικά είχε προβλέψει η τρόικα, η είσπραξη φόρων ήταν αναπόφευκτα χαμηλότερη από τα προβλεπόμενα και οι δαπάνες ήταν υψηλότερες εξαιτίας των αυξημένων εξόδων σε τομείς όπως των επιδομάτων ανεργίας. Αναπόφευκτα, λοιπόν, το έλλειμμα του προϋπολογισμού γίνεται πολύ μεγαλύτερο από τις αρχικές εκτιμήσεις, επισπεύδοντας φοβέρες και εκκλήσεις για πρόσθετες περικοπές στον προϋπολογισμό και φόρους ώστε η κυβέρνηση να πάρει την επόμενη δόση.

Δεν υπάρχει τέλος εν όψει για αυτόν τον αέναο κύκλο περικοπών, νέων φόρων, περαιτέρω ύφεσης, μεγαλύτερων ελλειμμάτων από τα αρχικά προβλεπόμενα, με νέες περικοπές και φόρους που αρχινάν τον κύκλο εκ νέου. Ακόμη κι αν η ελληνική κυβέρνηση ήταν εξαιρετικά ικανή, οι στόχοι θα αποτυχαίνανε. Δεν είναι εξαιρετικά ικανή, αλλά και πάλι έχει εφαρμόσει ένα μεγάλο αριθμό μέτρων που δεν ήταν καθόλου δημοφιλή και αντιμετώπισαν ισχυρή αντίθεση. Τέτοια μέτρα ήταν:

- Αύξησε τον ΦΠΑ στο 23%, από το αρχικό 19% ή 13%, παρά τις εκκλήσεις πως αυτό θα μείωνε την ανταγωνιστικότητα και πιθανόν τις εισπράξεις από τον ΦΠΑ.
- Κατήργησε τους δύο επιπλέον μισθούς (Χριστούγεννα, Πάσχα και επίδομα αδείας) και τους αντικατέστησε με ένα ελάχιστο μέρος του αρχικού ποσού.
- Κατήργησε το χρονοεπίδομα (την πολυετία) στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων.
- Εκτός των παραπάνω, περιέκοψε ένα 10% των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων (με πρόσθετες μειώσεις να βρίσκονται καθ’ οδόν).
- Παρόμοιες – σε ορισμένες περιπτώσεις μεγαλύτερες – περικοπές εφαρμόστηκαν και στις συντάξεις.
- Εξίσωσε τις συνταξιοδοτικές προϋποθέσεις ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες.
- Μείωσε το αφορολόγητο όριο από τα 12.000 στα 5.000 ευρώ.
- Μείωσε την έκπτωση φόρου λόγω ιατρικών δαπανών στο 20% (από το 40%) ακόμη και για εισοδήματα που αποκτήθηκαν το 2010.
- Αύξησε σημαντικά τα τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων από το 2010 και μετά.
- Εφήρμοσε μία καινούργια ειδική εισφορά «αλληλεγγύης» που κυμαίνεται από το 1 ως το 6% του εισοδήματος.
- Αύξησε τις τιμές των εισιτηρίων κατά 20% για τα λεωφορεία και 40% για τον υπόγειο σιδηρόδρομο.
- Μείωσε τις αποζημιώσεις απόλυσης που πληρώνουν οι εργοδότες του ιδιωτικού τομέα μέχρι και 50% (ανάλογα με τον χρόνο προειδοποίησης).
- Εισήγαγε νέους φόρους πάνω στην ακίνητη περιουσία.

Είναι δύσκολο να φανταστούμε οποιαδήποτε κυβέρνηση σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου να εφαρμόζει τόσα πολλά μέτρα μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Και αυτό είναι ένα δείγμα μόνο των μέτρων που πάρθηκαν. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός πρόσθετων μέτρων που είτε δεν έχουν εφαρμοστεί ακόμη είτε πρόκειται να ψηφιστούν από το Κοινοβούλιο. Κι όμως η τρόικα και οι υπερασπιστές της εξακολουθούν να διαμαρτύρονται πως η κυβέρνηση «δεν έχει κάνει αρκετά» ή «ολιγωρεί» και απαιτούν
περισσότερα. Οι επικριτές ανησυχούν ιδιαίτερα για τον αργό ρυθμό των νομικών και θεσμικών αλλαγών που αφορούν τις «απελευθερώσεις» είτε επειδή παίρνει πολύ χρόνο να έρθουν τα νομοσχέδια στη Βουλή είτε επειδή καθυστερεί η εφαρμογή των νόμων όταν έχουν ήδη ψηφιστεί. Εκτός από τις επί της ουσίας ενστάσεις που μπορεί να προβάλει κανείς ενάντια στις μαζικές «απελευθερώσεις», προκαλεί έκπληξη και το ότι αυτοί οι επικριτές αναμένουν από μια καθόλου δημοφιλή κυβέρνηση να περάσει απλώς από την πίσω πόρτα τέτοιες μεταρρυθμίσεις χωρίς σοβαρή κόντρα, ιδιαίτερα από μια κοινωνία – πολλών συντηρητικών ψηφοφόρων μη εξαιρουμένων ‐ που διαφωνεί με τις περισσότερες από αυτές.

Τα οικονομικά αποτελέσματα των πολιτικών της τρόικας ήταν σε μεγάλο βαθμό προβλέψιμα και η κριτική ότι η κυβέρνηση δεν επιδεικνύει τον απαιτούμενο ζήλο στην προώθησή τους αποκαλύπτει, στην καλύτερη περίπτωση, μια στοιχειώδη άγνοια των ορίων μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης, η οποία προφανώς δεν μπορεί να έρθει σε πλήρη αντίθεση με τις επιθυμίες του εκλογικού σώματος. Και πάλι είναι δύσκολο να αποκρυπτογραφηθεί η συμπεριφορά της τρόικας και το πώς εξυπηρέτησε τον μακροπρόθεσμο στόχο της επιβίωσης της Ευρωζώνης ως έχει σήμερα ή οτιδήποτε παραπλήσιο. Θα μπορούσε να ήταν απλώς ένας συνδυασμός γραφειοκρατικής αδράνειας, παραδειγματικής «τιμωρίας» υποτιθέμενων «αμαρτωλών» και παροχής δικαιώματος σε κάποια καλά δικτυωμένα συμφέροντα να κερδοσκοπήσουν εκμεταλλευόμενα τη δύσκολη θέση της Ελλάδας. Η τακτική τού να ρίχνουν την ευθύνη για όλα τα προβλήματα στην ελληνική κυβέρνηση, πάντως, πρόσφατα φαίνεται να έχει αλλάξει αισθητά καθώς βαθμιαία οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι συνειδητοποίησαν πως το πρόβλημα είναι πράγματι δομικό και οι φοβέρες και απειλές προς τον Έλληνα Υπουργό Οικονομικών δεν θα σώσoυν την Ευρωζώνη.

Μύθος 5ος: Ακολουθώντας τις συνταγές της τρόικας η Ελλάδα θα επιστρέψει στον δρόμο της ευημερίας.

Εκτός από τις πιο άμεσες περικοπές στον προϋπολογισμό και τις αυξήσεις φόρων, οι πολιτικές της τρόικας περιλαμβάνουν 1) μειώσεις μισθών και τιμών. 2) νομικές και θεσμικές αλλαγές που στοχεύουν στην «απελευθέρωση» της αγοράς εργασίας και άλλων αγορών παραγωγικών συντελεστών. και 3) ιδιωτικοποίηση δημόσιας περιουσίας. Θα συζητήσω εν συντομία κάθε μία από αυτές τις πολιτικές, τους φαινομενικούς τους στόχους και τις ενδεχόμενες επιπλοκές. Ύστερα θα συνοψίσω τις πιθανές μακροπρόθεσμες συνέπειές τους.

Συνέπειες των μειώσεων μισθών και τιμών

Ο βασικός στόχος της μείωσης μισθών και τιμών είναι να γίνει η οικονομία διεθνώς ανταγωνιστική. Αυτή είναι η αποκαλούμενη πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης, σε αντιδιαστολή με την εξωτερική υποτίμηση, όπου μια χώρα γίνεται ανταγωνιστική μέσω της υποτίμησης του νομίσματός της, κάτι το οποίο προφανώς η Ελλάδα δεν μπορεί να κάνει μέσα στην Ευρωζώνη. Όπως είναι ήδη φανερό, η συμπίεση αποδοχών με τέτοιο τρόπο είναι οδυνηρή, υπόκειται σε σημαντική αντίσταση και απαιτεί την ανατροπή μεγάλου μέρους της υπάρχουσας εργατικής νομοθεσίας. Ωστόσο, η ήδη μεγάλη μείωση αποδοχών δεν έχει μεταφραστεί σε μια μείωση τιμών. Μετά από περισσότερους από δεκαοχτώ μήνες λιτότητας, ο πληθωρισμός είναι ακόμη στο 2,5%.

Είναι γνωστό πως οι προσπάθειες εσωτερικής υποτίμησης οδηγούν σε υφεσιακές καταστάσεις με υψηλή ανεργία που κρατάει χρόνια. Η παρούσα εμπειρία της Ελλάδας στην Ευρωζώνη είναι παρόμοια με αυτήν της Μεγάλης Βρετανίας μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο όταν η στερλίνα επέστρεψε με βάναυσο τρόπο στην προ του πολέμου ισοτιμία του Χρυσού Κανόνα. Κι όμως όλοι οι κόποι, όπως είχε προειδοποιήσει ο Κέινς, πήγαν χαμένοι καθώς η χώρα χρειάστηκε να εγκαταλείψει ξανά τον Χρυσό Κανόνα μετά το Κραχ (Βλ. πχ, Ahamed, 2009). Ένα βασικό στοιχείο που κάνει την εσωτερική υποτίμηση πολύ δύσκολη είναι πως, καθώς μισθοί και τιμές πέφτουν, η αξία των χρεών δεν προσαρμόζεται. Αυτό κάνει τα χρέη ακόμη πιο δυσβάσταχτα, οδηγώντας σε μεγαλύτερες μειώσεις στην κατανάλωση και σε στάσεις πληρωμών, τα οποία με τη σειρά τους οδηγούν σε περιστολή των πιστώσεων, περαιτέρω συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας και αύξηση της ανεργίας. Έπειτα, ο κύκλος επαναλαμβάνεται χωρίς ορατό τέλος.

Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα θα βοηθούσε να καταλάβουμε. Σκεφτείτε έναν εργαζόμενο με εισόδημα πριν την κρίση 1000 ευρώ που έχει ένα δάνειο με δόσεις 300 ευρώ τον μήνα και άλλα πάγια έξοδα για οικιακές ανάγκες 100 ευρώ τον μήνα. Αυτό θα του άφηνε 600 ευρώ τον μήνα για τα υπόλοιπα έξοδα. Τώρα λογαριάστε μία μείωση 20% ‐ 200 ευρώ ‐ στο μηνιαίο του εισόδημα. Αυτό του αφήνει 400 ευρώ τον μήνα για όλα τα υπόλοιπα έξοδα, το οποίο σημαίνει 33% μείωση σε πραγματική κατανάλωση και άλλα έξοδα. Δηλαδή, η ποσοστιαία μείωση της κατανάλωσης πιθανότατα θα είναι υψηλότερη από την ποσοστιαία
μείωση των μισθών και τέτοιες μειώσεις είναι αναμενόμενο να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία.

Επιπλέον, μερικοί από τους εργαζόμενους σαν αυτόν του παραδείγματός μας θα βρεθούν άνεργοι και είναι αυτοί που πιθανόν να σταματήσουν να πληρώνουν τα δάνειά τους και να χάσουν τα σπίτια τους, προξενώντας μ’ αυτόν τον τρόπο περαιτέρω περιστολή των πιστώσεων με πρόσθετο αντίκτυπο στην οικονομία. Αυτή η διαδικασία αποπληθωρισμού χρέους (debt deflation) είναι ένα αναπόσπαστο μέρος των εσωτερικών υποτιμήσεων που τις καθιστά θεμελιωδώς διαφορετικές από τις εξωτερικές υποτιμήσεις και τελικά σχεδόν ποτέ δεν λειτουργούν.

Ένας άλλος παράγοντας που συνήθως δεν λαμβάνεται υπόψη στις οικονομικές αναλύσεις αλλά συχνά έχει επιπρόσθετες αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις είναι η τα αυξημένα επίπεδα κοινωνικών συγκρούσεων. Αυτός ο παράγοντας εκδηλώνεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους: αύξηση του κοινού και του οργανωμένου εγκλήματος, απεργίες, στάσεις εργασίας, παθητική αντίσταση. Τέτοιες δραστηριότητες έχουν ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής αλλά ταυτόχρονα επιφέρουν μια δική τους αρνητική
δυναμική στην οικονομία. Μπορεί ήδη κανείς να δει σε κεντρικές περιοχές της Αθήνας τέτοια φαινόμενα ως αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης εγκληματικότητας.

Απελευθέρωση και φιλελευθεροποίηση

Οι νομικές και θεσμικές αλλαγές που επιβάλλει η τρόικα έχουν ως σκοπό να διευκολύνουν την εσωτερική υποτίμηση μέσω της κατάργησης πολλών εργατικών νόμων και ταυτόχρονα να επιφέρουν δομικές αλλαγές στην οικονομία που υποτίθεται θα συμβάλουν στην ανάπτυξη. Παραδείγματα δομικών αλλαγών που προωθήθηκαν περιλαμβάνουν την «απελευθέρωση» των ταξί και των φορτηγών με την κατάργηση στην ουσία της άδειας που απαιτούνταν για αυτά τα επαγγέλματα. Παρ’ όλο που οι ταξιτζήδες δεν είναι οι πιο αγαπητοί επαγγελματίες στην Ελλάδα και τυχόν βελτιώσεις στις υπηρεσίες που παρέχουν θα ήταν καλοδεχούμενες, δυσκολεύεται κανείς να δει με ποιον τρόπο οι σχεδιαζόμενες μεταρρυθμίσεις θα οδηγούσαν σε ουσιαστικά καλύτερη παροχή υπηρεσιών ενώ υπάρχει ο κίνδυνος να υπάρξει οπισθοδρόμηση αντί για βελτίωση. Όσο για τις μαζικές αλλαγές στην εργατική νομοθεσία, ανεξάρτητα από την άποψη που έχει κανείς για το πόσο αποτελεσματικές ή δίκαιες είναι, ούτε έχουν καμιά λαϊκή υποστήριξη ούτε καμιά από αυτές ήταν μέρος του εκλογικού προγράμματος της κυβέρνησης. Ως εκ τούτου, δύσκολα θα εντάσσονταν σε μια πολιτική που σέβεται τα στοιχειώδη δημοκρατικά δικαιώματα των πολιτών.

Ποτέ, όμως, δεν προωθήθηκε μια μεταρρύθμιση της λιανικής αγοράς και του χονδρεμπορίου των βασικών καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών, η δομή των οποίων είναι σε μεγάλο βαθμό ολιγοπωλιακή. Και σ’ αυτό το πρόβλημα πιθανόν οφείλεται η εμμονή του πληθωρισμού.

Ιδιωτικοποιήσεις

Υπάρχει η ελπίδα ότι η ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περιουσίας θα φέρει 50 δισεκατομμύρια ευρώ και μάλιστα σε πολύ λίγα χρόνια. Το ερώτημα όμως είναι ποιος θα αγοράσει δημόσιες επιχειρήσεις με υψηλό χρέος και δύσκολες εργασιακές σχέσεις ή ακίνητα του δημοσίου με περιοριστικές ρήτρες που ενδεχομένως να εγείρουν νομικές αγωγές; Οτιδήποτε πουλιέται τα επόμενα χρόνια θα είναι με καθαρούς τίτλους και υψηλής αξίας αλλά σε συμπιεσμένες τιμές. Αυτό με τη σειρά του πιθανόν να εγείρει μελλοντικές αγωγές από τη μεριά των διευθυντών της εταιρείας ιδιωτικοποιήσεων και άλλων.

Συνολικά αποτελέσματα

Τελικά τι μπορούμε να περιμένουμε συνεχίζοντας στον δρόμο που υπαγορεύει η τρόικα;

- Συνεχιζόμενη πτώση εισοδημάτων, ανεργία, με κάποια μείωση των τιμών των εγχώριων αγαθών και υπηρεσιών. Η πτώση πιθανότατα θα συνεχιστεί στο εγγύς μέλλον, ιδιαίτερα λόγω και της αναμενόμενης δημογραφικής μείωσης. Οι νέοι και όσοι μπορέσουν να βρουν εργασία στο εξωτερικό θα εγκαταλείψουν τη χώρα. Έτσι, τα πιο παραγωγικά τμήματα της κοινωνίας θα σταματήσουν να συνεισφέρουν, μειώνοντας κι άλλο τους φόρους και ασκώντας πρόσθετη πίεση στα δημόσια οικονομικά, στις συντάξεις και στις κοινωνικές υπηρεσίες.
- Ακόμη και με ένα γενναιόδωρο κούρεμα του υφιστάμενου δημόσιου χρέους, η συνεχιζόμενη μείωση του εισοδήματος της χώρας δεν θα ελαφρύνει το βάρος του δημόσιου χρέους. Για να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα αναλάβουν τις θέσεις κλειδιά στον δημοσιονομικό μηχανισμό της χώρας.
- Είτε λόγω των κουρεμάτων που επιβάλλονται στο δημόσιο χρέος ή λόγω των πάρα πολλών επισφαλών δανείων σε ιδιώτες (εξ αιτίας της διαδικασίας του αποπληθωρισμού χρέους που περιγράψαμε παραπάνω), οι ελληνικές τράπεζες πρώτα θα εθνικοποιηθούν και ύστερα θα πουληθούν σε ιδιώτες. Αυτοί οι ιδιώτες πιθανότατα θα είναι ξένοι, χωρίς τους δεσμούς εκείνους που κάνουν τις τράπεζες να ανταποκρίνονται στις τοπικές ανάγκες.
- Όλες οι σημαντικές αποφάσεις που αφορούν τον ελληνικό λαό θα παίρνονται εκτός Ελλάδας. Στη χώρα θα υπάρχει μόνο μια επίφαση δημοκρατίας, αυτοδιακυβέρνησης και εθνικής κυριαρχίας, όπως συμβαίνει τους τελευταίους δεκαοχτώ μήνες. Αυτό, πάντως είναι το ειρηνικό σενάριο, που αγνοεί τις συνέπειες που συνήθως έχει μια παρατεταμένη έλλειψη κυβερνητικής νομιμοποίησης: κοινωνικό χάος αλλά και κινήματα αντίστασης.

Η πρώην ανατολική Γερμανία έχει χάσει τους νέους της και τους πιο παραγωγικούς κατοίκους της προς όφελος της πρώην Δυτικής Γερμανίας και του Βερολίνου. Αυτοί που μείνανε πίσω είναι κυρίως οι γέροι, οι ανήμποροι και εκείνοι που απασχολούνται σε
κυβερνητικές θέσεις. Σήμερα, είκοσι χρόνια και πλέον από τη γερμανική επανένωση, μια κυρία από την Ανατολική Γερμανία ισχυρίζεται πως μπορεί να ξεχωρίσει τους Ανατολικούς από τους Δυτικούς, ιδίως τους άντρες: «Οι Δυτικογερμανοί είναι πολύ πιο περήφανοι. Περπατάν καμαρωτά. Οι Ανατολικογερμανοί συνήθως καμπουριάζουν. Οι Δυτικοί πιστεύουν πως οι Ανατολικογερμανοί είναι τεμπέληδες.» (Lewis, 2011)
Ακολουθώντας τον σημερινό δρόμο, το μέλλον της Ελλάδας είναι παρόμοιο με το παρόν της Ανατολικής Γερμανίας, μείον τις επιδοτήσεις από το Βερολίνο, μείον το δικαίωμα ψήφου στις γερμανικές εκλογές και όλα τα άλλα πλεονεκτήματα της γερμανικής υπηκοότητας, αλλά με την προσθήκη ενός εξοντωτικού δημόσιου χρέους.

Μύθος 6ος: Η έξοδος από την Ευρωζώνη θα ήταν το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα.

Το να έχεις το δικό σου νόμισμα συγκεντρώνει αρκετά πλεονεκτήματα που είχαν υποτιμηθεί κατά τα χρόνια της μεγάλης ανάπτυξης της Ευρωζώνης.
Πρώτα απ’ όλα, οι οικονομολόγοι συμφωνούν πως ο ευκολότερος μηχανισμός για να αποκτήσει μια χώρα διεθνή ανταγωνιστικότητα είναι η υποτίμηση του νομίσματός της. Με έξοδο από την Ευρωζώνη, αυτοκίνητα και i‐phones θα ακριβύνουν αλλά τα τρόφιμα θα μπορούσαν και να φθηνύνουν. Για την ακρίβεια, η εισαγωγή του ευρώ έφερε στρεβλώσεις στις σχετικές τιμές που οι οικονομολόγοι ακόμη και σήμερα δυσκολεύονται να κατανοήσουν και η εισαγωγή μιας νέας δραχμής ίσως εν μέρει βοηθήσει στη διόρθωση αυτών των στρεβλώσεων. Ανεξάρτητα από αυτό, πάντως, τα οφέλη από το να έχεις δικό σου νόμισμα ως έναν τρόπο προσαρμογής στους διεθνείς κραδασμούς και τον διεθνή ανταγωνισμό είναι πολύ γνωστά και ποσοτικά καθόλου ευκαταφρόνητα.
Δεύτερον, η ύπαρξη δικού σου νομίσματος υποδηλώνει ότι εναρμονίζεις τη νομισματική σου πολιτική με τις άμεσες ανάγκες της χώρας, αντί να αποφασίζεται σύμφωνα με τις ανάγκες της πιο ισχυρής χώρας της νομισματικής ένωσης οι οποίες είναι μάλλον απίθανο να ευθυγραμμίζονται με τις δικές σου. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε περιόδους ύφεσης και κρίσης σαν αυτή που βιώνει σήμερα η Ελλάδα.
Τρίτον, η εμπειρία των δεκαοχτώ τελευταίων μηνών έδειξε με σαφήνεια πως το να είσαι στην Ευρωζώνη δεν είναι απαραίτητα συμβατό με τη δημοκρατία στην Ελλάδα και με την εθνική κυριαρχία (10). Όπως συζητήσαμε και παραπάνω (Μύθος 5ος), αν ακολουθηθεί ο σημερινός δρόμος, δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα. Η μόνη περίπτωση να παραμείνει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη και οι Έλληνες να έχουν κάποιον λόγο στα τεκταινόμενα είναι να έχουμε πολιτική ενοποίηση ολόκληρης της Ευρωζώνης με πλήρη δημοκρατικά δικαιώματα για όλους τους πολίτες των συμμετεχόντων χωρών. Κάτι τέτοιο θα έδινε δημοκρατική νομιμοποίηση στην Ευρωζώνη, αν και θα σήμαινε το τέλος όλων των εθνικά κυρίαρχων κρατών. Ωστόσο, ούτε καν απλή πολιτική ενοποίηση δεν είναι πιθανή, πόσω μάλλον πολιτική ενοποίηση με δημοκρατία σε ολόκληρη την Ευρωζώνη.
Η δημοκρατική νομιμοποίηση και η εθνική αυτοδιάθεση δεν είναι απλώς κάποιες αφηρημένες έννοιες που δεν σχετίζονται με την καθημερινότητα των ανθρώπων και την εργασία τους. Για τον έμπορο υποδηλώνουν πως η κυβερνητική πολιτική για τις τράπεζες και τη ρευστότητα γενικά παίρνει υπόψη της τα συμφέροντά του. Για τον εργαζόμενο ότι η ανησυχία του για την ανεργία και τον πληθωρισμό θα γίνει ακουστή στην Αθήνα αντί (να μην ακουστεί) στο Βερολίνο, στη Φρανκφούρτη ή στις Βρυξέλες. Οι βιομήχανοι θα έχουν επίσης την ευκαιρία να γίνουν ακουστοί και να επηρεάσουν τα πολιτικά πράγματα.
Έτσι, οικονομικοί λόγοι, δημοκρατική νομιμοποίηση, εθνική αυτοδιάθεση, ακόμη και
στοιχειώδης αξιοπρέπεια, όλα σχετίζονται μεταξύ τους και δείχνουν προς ένα εθνικό
νόμισμα.

Οι περισσότεροι από όσους εναντιώνονται στην έξοδο από την Ευρωζώνη ανησυχούν κυρίως για το κόστος της μετάβασης. Δεν θα γίνει ακόμη πιο βαρύ το εξωτερικό χρέος λόγω υποτίμησης; Πώς θα προσαρμοστούν οι τράπεζες στη νομισματική αλλαγή; Πώς θα εισάγει η χώρα είδη πρώτης ανάγκης όπως πετρέλαιο και φαρμακευτικά προϊόντα; Τι θα συμβεί με τις τραπεζικές καταθέσεις; Δεν θα δημιουργήσουν όλα αυτά ένα απόλυτο χάος;
Οι παραπάνω, και πολλές άλλες, είναι όλες δικαιολογημένες ερωτήσεις. Το σημαντικό είναι τώρα να δούμε πόσο ικανοί, έντιμοι και έτοιμοι να υπερασπιστούν τα ελληνικά συμφέροντα θα είναι εκείνοι που θα χειριστούν τη μετάβαση. Πόσο γρήγορα και ευέλικτα θα προσαρμόζονται στα απρόβλεπτα προβλήματα που θα ανακύπτουν. Κατά πόσο θα μπορούν να εξηγήσουν στον ελληνικό λαό της πράξεις τους έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές αντιδράσεις. Μια εντελώς ανεξέλεγκτη και απρογραμμάτιστη έξοδος από την Ευρωζώνη θα είναι χαοτική και πολύ πιο οδυνηρή από μια ελεγχόμενη και προγραμματισμένη αποχώρηση.

Ας επιστρέψουμε στις ερωτήσεις για τη μεταβατική περίοδο, αρχίζοντας από το ζήτημα του βάρους του χρέους. Όπως προαναφέρθηκε, σχεδόν όλο το εκτός τρόικας χρέος διέπεται από τους ελληνικούς νόμους και συνάφθηκε στο εθνικό νόμισμα της χώρας το οποίο ήταν το ευρώ πριν τη μετάβαση αλλά, μετά την μετάβαση, όλα τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία και χρέη θα εκφραστούν στο νέο νόμισμα στην ισοτιμία που θα θεσπιστεί την πρώτη μέρα της μετάβασης. Θα υπάρξουν επιχειρήματα υπέρ και κατά της έκφρασης των παλιών χρεών σε «νέες δραχμές» αλλά η τελική διευθέτηση της διαφωνίας θα είναι στην αρμοδιότητα των ελληνικών δικαστηρίων. Αφού τα άλλα χρέη και τα τραπεζικά διαθέσιμα θα εκφραστούν επίσης σε νέες δραχμές, θα είναι δύσκολο να βρει κανείς επιχειρήματα για να μη γίνει το ίδιο με το δημόσιο χρέος. Αυτή η μετονομασία των χρεών θα είναι ένα κίνητρο για τις άλλες χώρες να μην ενθαρρύνουν μιαν άκαιρη και αδικαιολόγητη υποτίμηση της νέας δραχμής.

Η προσαρμογή του τραπεζικού συστήματος θα πάρει κάποιον χρόνο με πολλές περιπλοκές που δεν μπορούν να προβλεφθούν προκαταβολικά, αλλά τίποτα δεν θα είναι αξεπέραστο.
Όπως ανέφερε ο πρώην πρόεδρος της Τσεχίας Βάκλαβ Κλάους, με βάση την εμπειρία του από τη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας και τη νομισματική μετάβαση εκεί, η έξοδος από την Ευρωζώνη δεν θα παρουσιάσει ανυπέρβλητα τεχνικά προβλήματα.
Φυσικά, θα πρέπει να επιβληθούν κεφαλαιακοί έλεγχοι και να παρθούν άλλα μέτρα ώστε να καταμεριστεί ξένο συνάλλαγμα για την εισαγωγή ειδών πρώτης ανάγκης. Οι τραπεζικές καταθέσεις θα προσαρμοστούν αυτόματα στο νέο νόμισμα όπως θα γίνει και με όλα τα εγχώρια χρέη. Αναπόφευκτα, οι καθαροί πιστωτές [net creditors] θα χάσουν λίγο και οι καθαροί οφειλέτες [net debtors] θα κερδίσουν βραχυπρόθεσμα αλλά ακόμη και οι καθαροί πιστωτές ίσως αποκομίσουν κέρδη μακροπρόθεσμα καθώς η οικονομία θα αναπτυχθεί ταχύτερα παρά αν παρέμενε η χώρα στην Ευρωζώνη.
Η μετάβαση θα είναι δύσκολη και οδυνηρή αλλά, αν γίνουν σωστοί χειρισμοί, η οδύνη θα είναι βραχυπρόθεσμη. Με το δικό τους νόμισμα η Τράπεζα της Ελλάδος και η κυβέρνηση θα μπορέσουν να χορηγήσουν την απόλυτα αναγκαία ρευστότητα σε μια εγχώρια αγορά που αυτή τη στιγμή πεθαίνει εξ αιτίας της σοβαρότατης έλλειψης πιστώσεων και ρευστότητας. Η αυξημένη ρευστότητα μαζί με τα ευεργετικά αποτελέσματα της υποτίμησης
μέσω της υποκατάστασης των εισαγωγών, της μείωσης των εισαγωγών και της αύξησης των εξαγωγών θα ξαναζωντανέψουν την οικονομία και θα αυξήσουν την απασχόληση. Βέβαια, η κυβέρνηση θα πρέπει να διαπραγματευτεί μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην αυξημένη ρευστότητα και τη συγκράτηση του πληθωρισμού σε λογικά επίπεδα.

Ενώ πολλοί οικονομολόγοι που βρίσκονται εκτός της Ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένων προσωπικοτήτων όπως ο Πολ Κρούγκμαν και ο Μάρτιν Φέλντσταϊν, αναγνωρίζουν τα οφέλη ή ακόμη και την αναγκαιότητα εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, οι περισσότεροι οικονομολόγοι εντός αυτής αποφεύγουν επιμελώς ακόμη και να αναφερθούν στο ζήτημα.
Μερικές μελέτες τραπεζών παρουσιάζουν μάλλον ζοφερά σενάρια. Η UBS (2011), παραδείγματος χάρη, υποστηρίζει ότι το ελληνικό ΑΕΠ θα μειωθεί στο μισό αν βγει από την ευρωζώνη. Αφήνοντας κατά μέρος το γεγονός πως το ελληνικό ΑΕΠ θα μπορούσε να πάει στο μισό αυτού που ήταν το 2009 ακολουθώντας τον δρόμο που συνιστά η τρόικα, η υπόθεση που κάνει η μελέτη είναι πως οποιαδήποτε υποτίμηση της νέας δραχμής θα συνοδευτεί αμέσως από αυξημένους δασμούς εκ μέρους των χωρών της ΕΕ. Τέτοια απειλή αντεκδίκησης αναφέρεται και από άλλους.

Το ερώτημα είναι ποιος θα είχε συμφέρον να εφαρμόσει μια τέτοια αντεκδικητική τακτική, να τη συντονίσει σε όλη την ΕΕ και τι θα υποδήλωνε κάτι τέτοιο για το σημερινό διεθνές εμπορικό σύστημα; Για να εμπλακούν σε μια τέτοια διαδικασία αντεκδίκησης, θα έπρεπε να συμφωνήσουν όλες οι χώρες της ΕΕ, τη στιγμή που κάποιες από αυτές σκέπτονται σοβαρά να βγουν από την Ευρωζώνη οι ίδιες. Γιατί να θέλουν στην ουσία να αποκλείσουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο για τους εαυτούς τους; Επιπλέον, τέτοιοι αντεκδικητικοί δασμοί θα είχαν σοβαρές επιπλοκές όχι μόνο για το μέλλον της ΕΕ αλλά για το σημερινό παγκοσμιοποιημένο διεθνές σύστημα εμπορίου. Θα ήταν η αρχή του τέλους για τον κόσμο όπως τον ξέρουμε σήμερα και κάθε χώρα θα ήθελε να προστατεύσει τον εαυτό της και τον λαό της από το επερχόμενο τσουνάμι. Αυτό στην πραγματικότητα θα μπορούσε να είναι ένα πρόσθετο επιχείρημα στο να έχει η Ελλάδα το δικό της νόμισμα, έτσι ώστε να διατηρήσει τη μέγιστη δυνατή ευελιξία στην οικονομική της πολιτική, σε έναν πολύ λιγότερο παγκοσμιοποιημένο και πιθανόν φτωχότερο κόσμο.

Τελικά, θα πρέπει να σημειωθεί πως η Ευρωζώνη μπορεί να διαλυθεί ανεξάρτητα από το τι θα κάνει η Ελλάδα Οι πραγματικές εναλλακτικές λύσεις είναι είτε η πολιτική ενοποίηση ή η διάλυση. Οτιδήποτε ανάμεσο δεν θα είναι βιώσιμο, ούτε πολιτικά ούτε οικονομικά. Εφ’ όσον η ενοποίηση δεν φαίνεται στον ορίζοντα, το ζήτημα είναι κατά κύριο λόγο πότε και πώς θα συμβεί η διάλυση. Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από το ποιος έχει την κυβέρνηση, είναι επιτακτική ανάγκη η Τράπεζα της Ελλάδος και το Υπουργείο Οικονομικών να έχουν ομάδες που να επεξεργάζονται ένα σενάριο εξόδου από την Ευρωζώνη, Αυτό θα μπορούσε πραγματικά να κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε μια χαοτική και μια οργανωμένη έξοδο.
Τέλος, μια στάση πληρωμών και έξοδος από την Ευρωζώνη δεν θα έπρεπε να γίνει με ανοιχτή αντιπαράθεση απέναντι στη Γερμανία και τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Άπαξ και μια τέτοια κίνηση γίνει ξεκάθαρη ή αναπόφευκτη από τις περιστάσεις όπως πολύ πιθανά θα συμβεί, θα είναι προς το συμφέρον όλων των εμπλεκομένων μερών οι εξελίξεις να είναι όσο πιο ομαλές γίνεται. Υπάρχουν πολλοί οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες στη Γερμανία που θα εύρισκαν μια τέτοια πιθανότητα ευπρόσδεκτη και αμοιβαία επωφελή για την Ελλάδα, τη Γερμανία και για το μέλλον μιας πιο συνεκτικής και βιώσιμης Ευρωζώνης.
Επίσης, δεν θα υπήρχε λόγος να εγκαταλείψει η Ελλάδα την ΕΕ ή κάποια άλλα μέλη να απαιτήσουν την αποπομπή της. Τα σενάρια Αποκάλυψης που κυκλοφορούν κάποιοι είναι κάποιες φορές απλώς μέρος μιας διαπραγματευτικής τακτικής ορισμένων για να εμποδίσουν μία πλευρά να κάνει αυτό που δεν θέλει να κάνει, αλλά δεν έχουν απαραίτητα
και πολλή σχέση με την πραγματικότητα.

Μύθος 7ος: Στις διαπραγματεύσεις της με την τρόικα η ελληνική κυβέρνηση έχει πολύ μικρή διαπραγματευτική ισχύ.

«Αν χρωστάς στην τράπεζα εκατό χιλιάδες δολάρια, ανήκεις στην τράπεζα. Αν χρωστάς στην τράπεζα εκατό εκατομμύρια δολάρια, η τράπεζα σού ανήκει.» (Αμερικάνικη παροιμία)

Η Ελλάδα χρωστάει αρκετά χρήματα σε ξένους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς ώστε κι αν ακόμη δεν της «ανήκουν», τουλάχιστον έχει αρκετή διαπραγματευτική ισχύ για να διαπραγματευτεί καλύτερους όρους στην πληρωμή των ομολόγων και να κάνει ηπιότερες τις απαιτήσεις λιτότητας της τρόικας. Βέβαια, οι γαλλικές και η γερμανικές τράπεζες όπως και η ΕΚΤ έχουν την υποστήριξη του γαλλικού και του γερμανικού κράτους. Αλλά, τότε, εκτός από τις τραπεζικές απώλειες έχει και την απειλή μιας «μολυσματικής» εξάπλωσης στα ομόλογα των άλλων κρατών καθώς και μιας αβεβαιότητας που θα προέκυπτε μετά από μια ελληνική στάση πληρωμών και θα αφορούσε όσους έχουν υποχρεώσεις σε συμβόλαια αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου (Credit Default Swaps : CDS). Ο φόβος «μολυσματικής» εξάπλωσης μαζί με τα προβλήματα από CDS θα πάγωναν τις διατραπεζικές αγορές του Βορείου Ημισφαιρίου.
Πέρα από την απειλή που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει η Ελλάδα για στάση πληρωμών και έξοδο από την Ευρωζώνη, υπάρχουν άλλοι δύο σημαντικοί όροι που βελτιώνουν τη διαπραγματευτική θέση και καθιστούν μία απειλή αξιόπιστη.
Πρώτον, πρέπει να έχεις την πίστη πως τα συμφέροντά σου διαφέρουν από του αντιπάλου σου, και ο αντίπαλός σου το ξέρει αυτό.
Αν εσύ προσωπικά πιστεύεις ότι οι αντιπρόσωποι της τράπεζας θα σε «σώσουν» επειδή είναι καλόκαρδοι, ακόμη και να χρωστάς στην τράπεζα εκατό εκατομμύρια δολάρια, είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο πως ποτέ δεν θα σου ανήκει. Πάλι εσύ θα ανήκεις στην τράπεζα.
Δεύτερον, πρέπει να προετοιμάσεις τη δική σου πλευρά για την έσχατη απειλή που διαθέτεις, ώστε η άλλη πλευρά να έχει τον δικαιολογημένο φόβο ότι θα πραγματοποιήσεις την απειλή σου. Αν δεν φέρεις τον δικηγόρο σου κι όποιους άλλους ειδικούς όταν διαπραγματεύεσαι με την τράπεζα και δεν είσαι έτοιμος να σηματοδοτήσεις ότι είσαι αποφασισμένος για χρεοκοπία, πώς περιμένεις να σε πάρει η τράπεζα στα σοβαρά;

Όπως αναλύσαμε παραπάνω, η Ελλάδα θα μπορούσε να είχε κηρύξει στάση πληρωμών οποιαδήποτε στιγμή μέσα στα δύο τελευταία χρόνια και θα μπορούσε αυτό να το είχε χρησιμοποιήσει ως αξιόπιστη απειλή στις διαπραγματεύσεις της με την τρόικα. Αλλά η ελληνική κυβέρνηση προφανώς δεν εκπλήρωσε κανέναν από τους δύο σημαντικούς
αναγκαίους όρους για πετυχημένη διαπραγμάτευση.
Πρώτον, υιοθέτησε το πλαίσιο και ίσως τους στόχους της τρόικας και ακόμη και της λαϊκίστικης Bild για τη χώρα και τους Έλληνες. Τα κυβερνητικά στελέχη εμφανίστηκαν να αγνοούν τη διαφορά ανάμεσα στους στόχους των τραπεζών, της τρόικας και του λαού που υποτίθεται εκπροσωπούσαν αυτά τα τελευταία δύο χρόνια. Ίσως να παρασύρθηκαν από τη ρητορική περί «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» και «είμαστε όλοι μαζί σ’ αυτή την προσπάθεια». Τέτοιες διακηρύξεις μπορεί να είναι χρήσιμες αλλά δεν μπορεί να τις πάρει κανείς σοβαρά όταν προετοιμάζει τη διαπραγματευτική του θέση.
Χωρίς συνειδητοποίηση των διαφορετικών στόχων, δεν μπορούν να γίνουν βήματα για τη δημιουργία μιας ισχυρής ελληνικής διαπραγματευτικής θέσης. Αντί να δρα κανείς ανεξάρτητα, γίνεται διανοητικός αιχμάλωτος της άλλης πλευράς. Χωρίς συνειδητοποίηση των διιστάμενων στόχων, ο γραφειοκρατικός μηχανισμός δεν μπορούσε να κατευθυνθεί στην παραγωγή στοιχείων και επιχειρημάτων που θα διευκόλυναν τα ελληνικά συμφέροντα. Αν οι ειδικοί του ΔΝΤ ήθελαν να εφαρμόσουν την τυποποιημένη συνταγή που χρησιμοποίησαν σε άλλες χώρες, η κυβέρνηση θα έπρεπε να είχε βρει επιχειρήματα για τη ζημιά που οι συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις θα προξενούσαν στην Ελλάδα. Παραδείγματα γι’ αυτό θα αποτελούσαν η ζημιά που θα προκαλούσαν κάποιες αλλαγές στην αγορά εργασίας του ιδιωτικού τομέα και τα υποτιθέμενα 50 δισεκατομμύρια ευρώ που θα απέφεραν οι ιδιωτικοποιήσεις.

Στην προετοιμασία για την έσχατη απειλή της στάσης πληρωμών και της εξόδου από την
Ευρωζώνη απαιτείται ο σχηματισμός μιας ομάδας ειδικών μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και με απόλυτη μυστικότητα. Τέτοια προετοιμασία επιβάλλει να αναπτυχθούν διάφορα σενάρια, να «παιχτούν» και να δοκιμαστεί η ευρωστία των διαφορετικών προσεγγίσεων. Παραδείγματα των μυριάδων ζητημάτων που θα πρέπει να
μελετηθούν συμπεριλαμβάνουν το πώς θα εφαρμοστούν αποτελεσματικοί κεφαλαιακοί έλεγχοι σε περίπτωση εξόδου από την Ευρωζώνη, το πώς θα γίνουν μετατροπές των τραπεζικών συστημάτων πληρωμών, το πώς θα χορηγηθεί ρευστότητα στην οικονομία. Βέβαια, πρέπει να πιστεύεις και ο ίδιος πως είσαι διατεθειμένος να πραγματοποιήσεις την απειλή σου αν η άλλη πλευρά είναι διατεθειμένη να φθάσει στα άκρα και να δώσεις με τρόπο στην άλλη πλευρά να καταλάβει πως έχει προετοιμαστεί και είσαι διατεθειμένος να πας κι εσύ μέχρι το τέλος.
Δεν υπάρχουν στοιχεία ή άλλες έμμεσες ενδείξεις ότι τα μέλη της κυβέρνησης που κατείχαν τις πιο καίριες θέσεις είτε πιστεύανε στη διαπραγμάτευση ή είχαν κάνει τις απαραίτητες προετοιμασίες για να βελτιώσουν τη διαπραγματευτική τους θέση απέναντι στην τρόικα. Δεν πρέπει λοιπόν να μας προκαλεί καμιά έκπληξη που ο τωρινός Υπουργός Οικονομικών προκάλεσε δυο φορές το γέλιο – τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο – όταν προσπάθησε να «διαπραγματευτεί» με την τρόικα. Πώς μπορούσε να γίνει αλλιώς όταν αυτός και η κυβέρνησή του δεν ήταν πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν απειλές, πόσω μάλλον να πιστέψουν σ’ αυτές;
Εκφράζονται απόψεις πως η κυβέρνηση χρειάζεται τεχνοκράτες που θα πάρουν το τιμόνι της χώρας και θα τη βγάλουν απ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Ενώ οι ομάδες ειδικών
που προαναφέρθηκαν χρειάζονται τεχνοκράτες, χρειάζονται επίσης να καθοδηγηθούν από εκείνους που πιστεύουν πως τα συμφέροντα των Ελλήνων δεν συμπίπτουν με εκείνα της τρόικας και είναι διατεθειμένοι να τα υπερασπιστούν.

Μερικοί επιφυλακτικοί παρατηρητές καθώς και κάποιοι υποστηρικτές της ατολμίας της
κυβέρνησης θέτουν το ζήτημα των πιθανών απειλών στην εθνική ασφάλεια που ίσως προέλθουν από κάποιες ξένες κυβερνήσεις αν η ελληνική κυβέρνηση ήταν να ακολουθήσει
μια σκληρή γραμμή στις διαπραγματεύσεις.
Ας επισημάνουμε πρώτα απ’ όλα πως πολύ πρόσφατα χώρες όπως η Ισλανδία και η Ουγγαρία τήρησαν σκληρή στάση απέναντι στις επιθυμίες της Μεγάλης Βρετανίας και της Ολλανδίας (στην περίπτωση της Ισλανδίας) και ενάντια στο ΔΝΤ στην περίπτωση της Ουγγαρίας. Η Μεγάλη Βρετανία και η Αγγλία μάλιστα προχώρησαν σε ανοιχτές απειλές αν η Ισλανδία δεν πλήρωνε για τις ζημιές που υπέστησαν τράπεζες συγγενείς των ισλανδικών τραπεζών σ’ αυτές τις δύο χώρες. Ο λαός της Ισλανδίας, λοιπόν, αντίθετα προς τις συστάσεις της τρομοκρατημένης πολιτικής τους ηγεσίας, ψήφισαν να μην πτοηθούν από τις απειλές. Κι όμως. Τίποτα δεν συνέβη στην Ισλανδία. Ίσα‐ίσα, προετοιμάζεται να ενταχθεί στην ΕΕ. Και ούτε στην Ουγγαρία συνέβη τίποτα κακό.
Οι απειλές στην εθνική ασφάλεια της Ελλάδας θα προέρχονταν προφανώς από την Τουρκία. Δεν είναι σαφές αν η Γερμανία ή κάποια άλλη χώρα θα είχε συμφέρον να δαπανήσει τεράστιους διπλωματικούς και άλλους πόρους να πείσει μιαν άλλη χώρα – την Τουρκία – να επιτεθεί στην Ελλάδα, αν η Ελλάδα ήταν να κηρύξει στάση πληρωμών και να βγει από την ευρωζώνη. Τι θα κέρδιζε από κάτι τέτοιο κατόπιν εορτής, δηλαδή αφού έχει ήδη συμβεί ένα ανεπιθύμητο γεγονός; Επιπλέον, η Τουρκία παραείναι απασχολημένη αυτόν τον καιρό και είναι εξαιρετικά ασαφές το πώς θα βελτίωνε τη δική της θέση επιτιθέμενη σε έναν υποτιθέμενο σύμμαχό της.

Συμπερασματικά σχόλια

Είτε εν γνώσει τους είτε αγνοώντας το, η ελληνική κυβέρνηση και ο ευρείας κυκλοφορίας
Τύπος επαναλαμβάνουν τους περισσότερους από τους μύθους που διατυπώθηκαν και συζητήθηκαν παραπάνω. Τους χρησιμοποιούν για να δικαιολογήσουν την πολιτική που έχουν ακολουθήσει μέχρι τώρα και τα μέτρα που σκοπεύουν να ψηφίσουν και να εφαρμόσουν στο μέλλον.
Οι μύθοι διευκολύνουν επίσης την σχεδόν ολοκληρωτική απουσία διαλόγου για εναλλακτικές προτάσεις στο δρόμο της τρόικας. Οι βουλευτές που ψηφίζουν οτιδήποτε τούς ζητάει η τρόικα χρησιμοποιούν ως φύλο συκής ένα συνδυασμό μύθων και απουσίας καλοεπεξεργασμένων εναλλακτικών προτάσεων.
Όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο είναι επίσης κατά ένα μέρος υπεύθυνα για αυτή την κατάσταση. Διαμαρτύρονται και αντιτίθενται στις σημερινές πολιτικές αλλά σπάνια αμφισβητούν τους μύθους με συνεπή, οργανωμένο και διανοητικά έντιμο τρόπο. Επιπλέον, δεν έχουν παρουσιάσει πειστικές εναλλακτικές λύσεις που θα μπορούσαν να πείσουν βουλευτές του ΠΑΣΟΚ να αποσχιστούν ή να δημιουργήσουν τις συνθήκες για μια συμμαχική κυβέρνηση που θα ακολουθούσε ένα γνήσια διαφορετικό δρόμο.
Δεν είναι σαφές το γιατί οι παρανοήσεις για εξαιρετικά σημαντικές αποφάσεις πολιτικής μπορούν και διατηρούνται μέσα σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία με αρκετά ελεύθερο Τύπο. Δεν μπορώ να εξηγήσω πλήρως ικανοποιητικά αυτό το φαινόμενο εδώ, αλλά
ορισμένες μικρές παρατηρήσεις ίσως βοηθήσουν σε μια αρχική κατανόηση του προβλήματος.
Από την έναρξη της κρίσης, οι Έλληνες κυβερνητικοί αξιωματούχοι και το μεγαλύτερο μέρος του Τύπου υιοθέτησε τις παρανοήσεις. Στη συνέχεια, ο καθένας που επιχειρηματολογούσε εναντίον μιας συγκεκριμένης παρανόησης είχε συνήθως να αντιμετωπίσει μια σειρά ερωτήσεων οι οποίες βασίζονταν σε άλλες παρανοήσεις, πράγμα που εξασθένιζε το αρχικό επιχείρημα. Για παράδειγμα, όταν κάποιος υποστηρίζει ότι η χρεοκοπία δεν θα ήταν κάτι κακό, αντιμετωπίζει μια σειρά ερωτήσεων για το πόσο αχάριστοι θα ήμασταν απέναντι στους Ευρωπαίους εταίρους μας οι οποίοι προσπαθούν να μας «σώσουν»· για το πώς η τρόικα έχει ένα καλό σχέδιο το οποίο θα απαλλάξει τη χώρα από τη διαφθορά και θα την οδηγήσει πάλι στην ευημερία· για το πώς η χρεοκοπία οδηγεί έξω από την ευρωζώνη, κάτι που είναι, ασφαλώς, ό, τι χειρότερο μπορεί να συμβεί· και ούτω καθεξής. Δηλαδή, οι μύθοι εναντίον των οποίων επιχειρηματολόγησα δουλεύουν συνεργικά, αλληλοτροφοδοτούμενοι, συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλον. Όταν πιστεύει κάποιος τον ένα τείνει να πιστεύει και τους άλλους. Όταν, λοιπόν, η κυρίαρχη αφήγηση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης προωθεί τους περισσότερους από αυτούς τους μύθους, είναι δύσκολο για ένα πρόσωπο ή ακόμη και για μια οργάνωση να επιχειρηματολογήσει αποτελεσματικά εναντίον τους χωρίς να αναπτύξει τη δική του ολοκληρωμένη αφήγηση ή αντιπροτάσεις, κάτι που απαιτεί χρόνο.
Επιπλέον, ακόμη και όταν η κυβέρνηση βρίσκεται υπό ισχυρή πίεση στο εξωτερικό και στο
εσωτερικό συνεχίζει να διατηρεί τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού. Τότε είναι που έχει λόγους να ασκήσει αυτή την εξουσία με τρόπο που δεν θα ασκούσε υπό ομαλές συνθήκες. Μπορεί να επηρεάσει τους φύλακες των ευρείας κυκλοφορίας μέσων ενημέρωσης, και αυτοί με τη σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν ποιος θα εμφανιστεί και με ποιον τρόπο θα εμφανιστεί στην τηλεόραση και στις μεγάλες εφημερίδες. Αυτοί που εμφανίζονται τελικά στα μέσα ενημέρωσης και που θα ήταν κανονικά επικριτικοί πρέπει να σκεφτούν περισσότερο από το κανονικό για το τι θα πουν και πώς θα το πουν, με τρόπο που δεν θα προσβάλει τον τηλεοπτικό οικοδεσπότη τους. Κάποιοι δημοσιογράφοι, ειδικοί και πανεπιστημιακοί μπορεί να αυτολογοκριθούν ή και να μην εκφράσουν γνώμη φοβούμενοι ότι θα γίνουν αμφιλεγόμενοι ή θα προσβάλλουν κάποιους συναδέλφους τους.
Υπάρχουν ενδείξεις, πάντως, πιθανόν κατά ένα μέρος ως αποτέλεσμα της λαϊκής πίεσης και του βάρους της πραγματικότητας, ότι έχει αρχίσει να χαλαρώνει η κυριαρχία των
περισσότερων μύθων στα ευρείας κυκλοφορίας μέσα ενημέρωσης. Αυτό δίνει τη δυνατότητα σε παραγκωνισμένους πολιτικούς ή σε αυτούς που βρίσκονται σε δυσμένεια ή εκτός Βουλής, σε πανεπιστημιακούς, και σε άλλους με επιρροή να σταματήσουν να συναινούν στην επανάληψη των μύθων και να μιλήσουν όταν έχουν μια γνήσια διαφορετικά άποψη.

Ολοκληρώνω με ορισμένες βασικές συνέπειες για το μέλλον των επιχειρημάτων που
αναπτύχθηκαν κατά των επτά μύθων:
- Η σημερινή πορεία του χρέους δεν είναι βιώσιμη και έτσι η χρεοκοπία είναι αναπόφευκτη. Θα αποτελούσε έκπληξη αν η προσωρινή συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου για το διαφημιζόμενο κούρεμα 50% φέρει σημαντική μείωση στο δημόσιο χρέος (βλέπε υποσημ. 2 για τους λόγους). Επιπλέον, όπως ακριβώς συνέβη με τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου, δεν είναι πιθανό ότι τελικά θα συμφωνήσει η μεγάλη πλειοψηφία των κατόχων ομολόγων. Είτε συμφωνήσουν είτε όχι, η επίπτωση στο ελληνικό δημόσιο χρέος και στη βιωσιμότητά του θα είναι μικρή. Συνεπώς, η χώρα θα χρειαστεί μια πολύ μεγαλύτερη μείωση στο χρέος και αυτό είναι απίθανο να γίνει «εθελοντικά» δεκτό από τους κατόχους ομολόγων.
- Η συνέχιση της παρούσας πορείας θα απαιτήσει αδιάκοπη λιτότητα στο ορατό μέλλον χωρίς τη δυνατότητα να φανεί κάποιο «φως στο βάθος του τούνελ». Όλες οι σημαντικές δημοσιονομικές αποφάσεις θα ληφθούν έξω από τη χώρα. Οι νέοι και οι προσοντούχοι που μπορούν να βρουν δουλειά στο εξωτερικό θα μεταναστεύσουν, αφήνοντας πίσω έναν γερασμένο, λιγότερο παραγωγικό, με μεγαλύτερες ανάγκες, συρρικνούμενο πληθυσμό ο οποίος θα πρέπει να αντέξει ένα συντριπτικό βάρος από το χρέος
- Επομένως, η υποχρεωτική στάση πληρωμών με πρωτοβουλία της Ελλάδας είναι η πιο ρεαλιστική εναλλακτική λύση στις «εθελοντικές» αλλά αναποτελεσματικές χρεοκοπίες που κατά καιρούς συμφωνούνται σε συνόδους κορυφής της ευρωζώνης. Μια τέτοια στάση πληρωμών δεν θα είχε σχέση με τις πλασματικές εκατοστιαίες περικοπές οι οποίες μοιάζουν να είναι κυρίως πρωτοβουλίες Δημοσίων Σχέσεων από μια ηγεσία της ευρωζώνης που δεν έχει να προσφέρει τίποτα άλλο. Θα επιτρέψει την άμεση παύση πληρωμών τόκων και έτσι θα αποφύγει κάποιες περικοπές στον προϋπολογισμό και θα περιορίσει τη συνεχιζόμενη υποχώρηση του εισοδήματος. Θα μετατρέψει επίσης την Ελλάδα σε έναν δραστήριο, κεντρικό συμμέτοχο στις διαπραγματεύσεις για το χρέος της, αντί να αποτελεί η χρεοκοπία ένα θέμα ιδιωτικής συζήτησης μεταξύ της Γερμανίδας Καγκελαρίου και του Γάλλου Προέδρου.
- Μια τέτοια στάση πληρωμών θα ήταν πολύ δύσκολο να στηριχθεί εντός της ευρωζώνης καθώς η Ελλάδα θα έπρεπε να εξαρτιέται από τη συνεχιζόμενη χρηματοδότηση από την ΕΚΤ για την υποστήριξη των ελληνικών τραπεζών και ασφαλιστικών ταμείων. Αυτό και άλλοι παράγοντες θα περιόριζαν πολύ τη διαπραγματευτική δύναμη της Ελλάδας να μειώσει το χρέος της, κι έτσι πιθανόν να αναιρούσαν τα οφέλη από την υποχρεωτική στάση πληρωμών. Αντίθετα, έχοντας το δικό της νόμισμα, η χώρα θα έχει τη δυνατότητα να στηρίξει καλύτερα τις τράπεζές της και τα ταμεία, καθώς και να έχει τα άλλα πλεονεκτήματα τα οποία συζήτησα.
- Η στάση πληρωμών με πρωτοβουλία της Ελλάδας και η έξοδος από την ευρωζώνη θα απαιτήσει γρήγορο και εκτενή προγραμματισμό για την αποτελεσματική εφαρμογή τους και επίσης πίστη εκ μέρους της κυβέρνησης ότι πρόκειται για τη σωστή πολιτική που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα. Η παρούσα κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει τέτοια πολιτική, αφού είναι ξεκάθαρο ότι τα μέλη της δεν έχουν τέτοια πεποίθηση ή τέτοιο προσανατολισμό. Μια συμμαχική κυβέρνηση που διαθέτει πλατειά υποστήριξη και περιλαμβάνει πολιτικές προσωπικότητες από τη δεξιά έως την αριστερά, καθώς και προσωπικότητες ευρείας αποδοχής, θα ήταν η καταλληλότερη για να ξετυλίξει το νήμα μέσα στο δύσκολο μονοπάτι που βρίσκεται εμπρός. Μια τέτοια κυβέρνηση θα μπορούσε να κινητοποιήσει τον πληθυσμό ώστε να δεχτεί τις θυσίες που είναι απαραίτητες βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, μια και θα ήταν σε θέση να προσφέρει μια εναλλακτική πορεία στην οποία η κυβέρνηση και ο λαός θα είχαν τουλάχιστον ένα λέγειν για το
αποτέλεσμα. Ως δώρο, θα μπορούσε ακόμη και να επιφέρει τις θεμελιώδεις αλλαγές στη διακυβέρνηση τις οποίες όλοι σχεδόν ζητούν στην Ελλάδα, αλλά τις οποίες δεν μπορεί να προσφέρει το υπάρχον, καταρρέον πολιτικό σύστημα.

Το σημαντικότερο πρόβλημα ΔΕΝ είναι το νόμισμα, αλλά η -διαχρονικώς- ανεπαρκέστατη ηγεσία που έχουμε.

Οι ανταγωνιστικές οικονομίες πάνε καλά εντός και εκτός €.

Το ευρώ ήταν μια ευκαιρία που εμείς απλώς ΔΕΝ αξιοποιήσαμε και απλώς δανειστήκαμε υπέρμετρα με αποτέλεσμα να φτάσουμε εδώ που είμαστε σήμερα.

Κανεναν δεν βολεψε το ευρω , ακομα και το κοστος δανεισμου της γερμανιας εχει φτασει σε επιπεδα ρεκορ
Το συνολο των χρεων της μελων της ευρωζωνης ειναι εκτος ελεγχου και μιλαμε ουσιαστικα για χρεωκοπημενες οικονομιες

Μονο να αναλογιστουμε το πιο απλο ,εχεις εδω τους αλλοδαπους που παιρνουν τις δουλειες απο τους ελληνες και το εισοδημα που κερδιζουν το εξαγουν στην χωρα τους (σπιτια)
Φτασαμε στο εσχατο σημειο , πλεονασματικα ασφαλιστικα ταμεια να δανειζουν ελλειματικα ταμεια για να βγαλουν τα χριστουγεννα

Η επιστροφη στην δραχμη ειναι το μονο βιωσιμο σεναριο και επιτακτικη εθνικη αναγκη για την επιβιωση της χωρας οσο και την μελλοντικη αναπτυξη της

siesta
17-11-11, 02:13
ακομα και το κοστος δανεισμου της γερμανιας εχει φτασει σε επιπεδα ρεκορ
Αρνητικό ρεκόρ

trisalon
17-11-11, 02:20
Αρνητικό ρεκόρ

Αυτο λεμε ,ξεπερνωντας και τα επιπεδα που ειχε στον β παγκοσμιο πολεμο
Ολα αυτα λογο ευρω φυσικα....

siesta
17-11-11, 02:22
Για την Γερμανία είναι χαμηλό το επιτόκιο, είναι καλό αυτό

senkradvii
17-11-11, 02:26
Είναι καλό για.. :p

MNP-10
17-11-11, 04:20
Ζισκάρ ντ' Εσταίν: Λάθος η απόφαση ένταξης της Ελλάδας στο ευρώ
ΑΠΕ Τετάρτη, 16 Νοεμβρίου 2011 23:04

Με τίτλο «Η απόφαση να συμμετέχει η Ελλάδα στο ενιαίο νόμισμα ήταν σοβαρό λάθος», η εφημερίδα «Λε Μοντ» δημοσιεύει συνέντευξη του πρώην προέδρου Βαλερύ Ζισκάρ ντ΄Εσταίν, επί της προεδρίας του οποίου επετεύχθη η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ.

Σε ερώτημα του δημοσιογράφου σχετικό με το σκεπτικό, βάσει του οποίου ο κ. ντ΄Εσταίν υποστήριξε την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ εκείνος απάντησε: «Είχα γνωρίσει την Ελλάδα πριν από τη στρατιωτική δικτατορία, όταν ήμουν υπουργός Οικονομικών. Εκείνη την εποχή, η χώρα αυτή έδινε μία εικόνα παρακμής και αποδιοργάνωσης. Η αναταραχή αυτή στο υψηλότερο κρατικό επίπεδο οδήγησε στην εγκαθίδρυση της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, κατά την οποία οι σχέσεις μεταξύ Παρισιού και Αθήνας είχαν διακοπεί τελείως, είχα συναντηθεί με τον πρώην πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος ήταν εξόριστος στο Παρίσι και συγκέντρωνε γύρω του πολλούς συμπατριώτες του.

Λίγο μετά την εκλογή μου, οι συνταγματάρχες εκδιώχθηκαν από την εξουσία, λόγω της αδέξιας πρωτοβουλίας τους σχετικά με την Κύπρο και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κλήθηκε να ηγηθεί μίας κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Του διέθεσα αεροπλάνο κι έτσι επέστρεψε στη χώρα του σε ένα Falcon της γαλλικής προεδρίας. Φυσικά, η εικόνα αυτή είχε τεράστια επιρροή. Στα χρόνια, που ακολούθησαν από τότε, υπογράψαμε με την Αθήνα κατά πρώτον μία στρατιωτική συμμαχία. Στη συνέχεια, προέκυψε το θέμα της ένταξης στην ΕΟΚ. Υπήρξαν πολλές επιφυλάξεις από τους εταίρους μας. Η χώρα ήταν ανοργάνωτη, η δημοκρατία της δεν είχε ακόμη εδραιωθεί, δεν είχε κοινά σύνορα με κάποιο κράτος-μέλος. Πήρα την απόφαση, τονίζοντας ότι αυτό έπρεπε να γίνει για την ενίσχυση της δημοκρατίας. Και όπως είχα, την εποχή εκείνη, την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΟΚ, υπέγραψα την πράξη ένταξης της Ελλάδας στην Κοινότητα, στις 28 Μαΐου 1979 στην Αθήνα.

Η λογική αυτής της απόφασης ήταν καθαρά πολιτική. Ήταν αναγκαίο να υποστηριχθεί η Ελλάδα μετά την έξοδό της από τη δικτατορία. Αλλά είχε και μία συμβολική σημασία. Η δική μου παιδεία όπως και η παιδεία της γενιάς μου, είχε βάση την ιδέα ότι η δημοκρατία, η πολιτική, όλα αυτά προέρχονταν από τη χώρα αυτή. Για μας, η Ελλάδα είναι συνώνυμη με τον πολιτισμό. Ως εκ τούτου, η ιδέα ότι θα έμενε έξω από την πόρτα της Ευρώπης ήταν αφόρητη».

Ωστόσο, σχετικά με το αν έπρεπε να μπει η Ελλάδα στο ενιαίο νόμισμα είκοσι χρόνια μετά, ο Γάλλος πρώην πρόεδρος σημειώνει: «Η απόφαση για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο ενιαίο νόμισμα ήταν ένα σοβαρό λάθος. Στην Αθήνα, οι διαδοχικές κυβερνήσεις από το 1982 είχαν μία δημαγωγική διαχείριση, επιτρέποντας την αύξηση των δημοσίων δαπανών πολύ πιο γρήγορα από την ανάπτυξη, για καθαρά εκλογικούς λόγους. Ακόμη και αν η χώρα είχε υπογράψει τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, ήταν σαφές ότι η ελληνική οικονομία δεν ήταν έτοιμη να ενταχθεί στο ενιαίο νόμισμα. Αλλά οι πιέσεις των Γάλλων πολιτικών ηγετών της εποχής -Ζακ Σιράκ και Λιονέλ Ζοσπέν- ήταν αποτελεσματική».

Σχολιάζοντας τη στάση των χωρών της ευρωζώνης έναντι της ελληνικής κρίσης, ο Βαλερύ Ζισκάρ ντ' Εσταίν εκτιμά: «Χάσαμε πολύ χρόνο χωρίς λόγο κατά τους πρώτους μήνες. Ήταν σαφές από την αρχή, ότι η χώρα δεν θα μπορούσε να πληρώσει τα χρέη της, ιδίως δεδομένου ότι έχοντας μπει στο ευρώ δεν είχε τη δυνατότητα να υποτιμήσει. Τώρα, ο καθένας ήθελε να αποτρέψει τη στάση πληρωμών, ανατρέχοντας σε ανάλογες περιπτώσεις, όπως της πτώχευσης της Lehman Brothers μίας ιδιωτικής τράπεζας, είτε εκείνης της Αργεντινής.

Ήταν λάθος να υπάρξει άρνηση ενός κουρέματος του χρέους, όσο μεγάλο και αν ήταν, ακριβώς όπως ήταν απατηλό να παρουσιάζεται η βοήθεια προς την Ελλάδα ως δάνειο, όταν ήταν βέβαιο ότι η Αθήνα δεν θα μπορούσε ποτέ να την αποπληρώσει. Σήμερα, οι συνθήκες είναι σκληρές. Αμφιβάλλω ότι οι Γάλλοι θα το δέχονταν για τον εαυτό τους. Οι Έλληνες γνωρίζουν ότι είναι η τελευταία ευκαιρία τους. Η Ευρώπη, δηλαδή οι κύριοι συνεισφέροντες Γερμανία και Γαλλία, δεν θα δημιουργήσει πάλι μία νέα δόση βοηθείας».

Σε ερώτηση για το αν θα έπρεπε να εξετάζεται πλέον ενδεχόμενο εξόδου της χώρας από το ευρώ, ο κ. ντ΄Εσταίν υπογράμμισε ότι: «Πράγματι, υπάρχει η λύση της εξόδου από το ευρώ, κάτι που δεν σημαίνει καθόλου έξοδο από την Ένωση, όπως λένε λανθασμένα στις Βρυξέλλες. Επιστροφή στη δραχμή είναι εφικτή, αν και είναι μάλλον δύσκολο να επιτευχθεί. Αυτή η απόφαση θα είχε σαν συνέπεια να θέσει το βάρος των ευθυνών για το χρέος στην Ελλάδα, αλλά την ίδια στιγμή, η Αθήνα θα επανακτούσε τη δυνατότητα να υποτιμήσει. Το ερώτημα αυτό αξίζει να τεθεί γιατί η μόνη ανησυχία που έχει αξία είναι πώς θα γίνει η Ελλάδα να επιστρέψει στην ανάπτυξη. Ωστόσο, τα μέτρα που εφαρμόζονται σήμερα δεν πηγαίνουν προς αυτή την κατεύθυνση».

Σχολιάζοντας, τέλος, τα γεγονότα των τελευταίων ημερών ο πρώην πρόεδρος υπογράμμισε: «Νομίζω ότι ήμασταν εντελώς άδικοι με τον Γιώργο Παπανδρέου. Σίγουρα δεν πήρε στα σοβαρά τις προειδοποιήσεις από το ΔΝΤ το 2008, αλλά παρόλα αυτά τέθηκε επικεφαλής μίας θαρραλέας πολιτικής. Ομοίως, δεν κατάλαβα τον θόρυβο που δημιουργήθηκε από την ανακοίνωση ενός δημοψηφίσματος για το σχέδιο βοήθειας. Οι τράπεζες, στην περίπτωση αυτή, ενήργησαν ως λομπίστες. Οι κυβερνήσεις είχαν επινοήσει ένα σχέδιο και δεν ήθελαν να υπάρξει απόκλιση από τη λύση. Ωστόσο, αν το δημοψήφισμα είχε πραγματοποιηθεί, οι Έλληνες θα μπορούσαν πιθανότατα να έχουν ψηφίσει "ναι" και αυτό θα είχε αλλάξει τα πάντα, στερώντας νομιμότητα από τις διαδηλώσεις στους δρόμους. Εκτός αυτών, όμως, η υπόθεση αυτή αντικατοπτρίζει την γενικότερη αναταραχή που υπάρχει. Η Ελλάδα αντιπροσωπεύει μόλις 1,3 του χιλιοστού στον παγκόσμιο πληθυσμό. Ουδείς λόγος υπάρχει να γίνει αυτή η κρίση μία παγκόσμια υπόθεση».


........

........Auto merged post: MNP-10 πρόσθεσε 1 λεπτά και 30 δευτερόλεπτα αργότερα ........

"ήταν απατηλό να παρουσιάζεται η βοήθεια προς την Ελλάδα ως δάνειο, όταν ήταν βέβαιο ότι η Αθήνα δεν θα μπορούσε ποτέ να την αποπληρώσει. "

Απατηλο για ποιον ομως? Γι'αυτον που θα τα παρει σε ειδος ή γι'αυτον που υποθηκευσε ολη του τη κινητη και ακινητη περιουσια με αγγλικο δικαιο? :whistle:

trisalon
18-11-11, 00:36
........

........Auto merged post: MNP-10 πρόσθεσε 1 λεπτά και 30 δευτερόλεπτα αργότερα ........

"ήταν απατηλό να παρουσιάζεται η βοήθεια προς την Ελλάδα ως δάνειο, όταν ήταν βέβαιο ότι η Αθήνα δεν θα μπορούσε ποτέ να την αποπληρώσει. "

Απατηλο για ποιον ομως? Γι'αυτον που θα τα παρει σε ειδος ή γι'αυτον που υποθηκευσε ολη του τη κινητη και ακινητη περιουσια με αγγλικο δικαιο? :whistle:

Tιποτα δεν θα εφαρμοστει οπως εγινε και με τα προηγουμενα μνημονια , ηδη εχουν ακυρωθει στην πραξη
Χωρια που θα τους τραβαμε στα δικαστηρια για παραβιαση του διεθνους δικαιου
Η ελλλαδα το πιθανοτερο να γυρισει στο εθνικο νομισμα πολυ πιο γρηγορα απο οτι υπολογιζαν πολλοι ξενοι αναλυτες
Η μια εταιρια πισω απο την αλλη εγκαταλειπουν την ελλαδα http://fimotro.blogspot.com/2011/11/bnp-paribas_17.html και αλλες λαμβανουν τα μετρα τους http://taxalia.blogspot.com/2011/11/o-ote.html

MNP-10
18-11-11, 07:34
Ο Νταλάρα(ς) τραγούδησε "Έχε γεια PSI" από την Φραγκφούρτη...
17-11-2011 21:55:40


Το "ναυάγιο" του PSI, δηλαδή της συμμετοχής των τραπεζών στο "κούρεμα" του ελληνικού χρέους κατά 100 δισ. ευρώ γίνεται όλο και πιο σαφές: Ο γενικός διευθυντής της Διεθνούς Ένωσης Τραπεζών (IIF) Τσαρλς Νταλάρα ξεκαθάρισε σήμερα από την Φραγκφούρτη όπου βρέθηκαν περίπου 400 εκπρόσωποι πιστωτών της Ελλάδας, πως δεν μπορεί να φανταστεί συμμετοχή των ιδιωτών ομολογιούχων σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70 – 80% και τόνισε πως «είναι πρώιμο να κάνουμε λόγο για ελάφρυνση χρέους ύψους 100 δισ. ευρώ»!

Συν το γεγονός ότι θέλουν επιτόκιο 8% ενώ η ελληνική πλευρά δίνει το πολύ 6%. Συν το γεγονός ότι θέλουν τα 30 δισ. που δίνει η Ε.Ε. εγγύηση των νέων κουπονιών, ενώ η ελληνική πλευρά τα θέλει μετρητά για να πληρώσει τα παλιά δάνεια.

Σε κάθε περίπτωση ο Τ.Νταλάρα δήλωσε πως το σχέδιο για τη μείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων που έχει στην κατοχή του ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να εφαρμοστεί ακόμα και από τον Ιανουάριο, υπό την προϋπόθεση όμως πως θα έχει λάβει και την τελική έγκριση το δεύτερο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας.

Αλλά γίνεται αυτό; Και τι σημαίνει 70-80% όταν απαραίτηση προϋπόθεση είναι το 90%; και θα φτάσει το 70%; Ή θα πάει χαμηλότερα; Και ποιος είπε ότι η τρόϊκα και το ΔΝΤ θα δεχθούν τόσο χαμηλό ποσοστό;

Παράλληλα ενημέρωσε πως οι κάτοχοι ελληνικών κρατικών ομολόγων έχουν συστήσει πιστωτική επιτροπή για να πραγματοποιήσει τις απαραίτητες συνομιλίες με Έλληνες και Ευρωπαίους αξιωματούχους για την υλοποίηση του «κουρέματος» 50%.

Να πούμε ότι κανένα ελληνικό ΜΜΕ δεν έχει μεταδώσει μέχρι στιγμής τα παραπάνω συνδυαστικά, δηλαδή χαμηλή συμμετοχή στο PSI και υψηλές απαιτήσεις των υπολοίπων που δέχονται συμμετοχή στο PSI...

Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr


:whistle:

HRC2360
18-11-11, 09:37
:whistle:

Απο euro2day



Το IIF θεωρεί εκ των ων ουκ άνευ την παροχή εγγύησης από τον EFSF στα νέα ομόλογα που θα εκδώσει η Ελλάδα. Οι τραπεζίτες υποστηρίζουν ότι για να δεχθούν να χάσουν το 50% του επενδυμένου κεφαλαίου, πρέπει να διασφαλισθεί το υπόλοιπο 50% και αυτό μπορεί να γίνει μόνο, εφόσον τα νέα ομόλογα τυγχάνουν εγγύησης από τον EFSF.

Σε διαφορετική περίπτωση, θα πρέπει, όπως σημειώνουν, τα νέα ομόλογα να έχουν πολύ υψηλό κουπόνι, που να κινείται στην περιοχή του 8%. Κάτι τέτοιο απορρίπτεται από την Ελλάδα καθώς με τέτοιου ύψους κουπόνι, εξανεμίζεται, σε επίπεδο τόκων, το όφελος από την μείωση του χρέους κατά 50%.

PopManiac
18-11-11, 11:30
Να και μια άποψη από οικονομολόγο που κάθε άλλο είναι από μνημονιάκιας, ευρωφαν, και όποιο άλλο ελεεινό επίθετο έχουν σκεφτεί μερικοί εδώ μέσα ;)

Χαίρομαι που - βέβαια πολύ εκτενέστερα - χρησιμοποιεί τα ίδια επιχειρήματα περίπου με εμένα για μονομερή έξοδο Ελλάδας από € πρόλο που προσωπικά έχουμε διαφωνήσει σε άλλα θέματα.

Για τα ενδιαφέροντα λινκς που δίνει ο ίδιος σε δουλειά του, επισκεφτείτε την πηγή του άρθρου (http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=10309).



Δραχμή;

18/11/2011

του Γιάννη Βαρουφάκη

Το ευρώ πεθαίνει. Για αυτό δεν υπάρχει αμφιβολία. Οι λόγοι έχουν εξηγηθεί πολλές φορές και δεν χρειάζεται να τους επανα-εξηγήσουμε εδώ (για όσους χρειάζονται επανάληψη, βλ. εδώ για μια παλιότερη εξήγηση και εδώ για μια slow motion περιγραφή της αποδόμησης της ευρωζώνης - μια διαδικασία που μπήκε στην τελική ευθεία με την ανόητη 21η Ιουλίου και την ακόμα πιο ανόητη 26η Οκτωβρίου - βλ. το σχετικό παράρτημα).

Ευρώ-δρυός πεσούσης, πολλοί είναι εκείνοι που τείνουν στο λογικοφανές συμπέρασμα: Μια ψυχή που είναι να βγει, ας βγει. Αν η κατάρρευση του ευρώ είναι σχεδόν αναπόφευκτη, και δεδομένου ότι το ισχυρό ευρώ συνθλίβει την ασθενική ελληνική οικονομία, μήπως ήρθε η ώρα της επιστροφής σε εθνικό νόμισμα; Επιστρέψτε μου να απαντήσω άμεσα και κατηγορηματικά: Όχι, δεν έχει έρθει αυτή η ώρα! Και δεν θα έρθει όσο υπάρχει το ευρώ.

Ας εξηγηθώ. Στις δύσκολες αυτές ώρες καλούμαστε να απαντήσουμε σε δύο ερωτήματα: Πρώτον, τι θέλουμε να συμβεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Δεύτερον, τι πρέπει να κάνουμε εμείς, εδώ στην Ελλάδα, δεδομένων όχι αυτών που θέλουμε να γίνουν στην Ευρώπη αλλά δεδομένων αυτών που γίνονται. Αυτά τα δύο καίρια ερωτήματα πρέπει να τα απαντήσουμε ξεχωριστά.

Τι θέλουμε για την Ευρώπη;

Να μην καταρρεύσει το ευρώ, είναι η απάντησή μου. Πρόκειται για μια απάντηση ανεξάρτητη του κατά πόσον θεωρούμε ότι το ευρώ έπρεπε ή όχι να έχει δημιουργηθεί. Πάγια θέση μου ήταν ότι το ευρώ χτίστηκε σε σαθρές βάσεις. Ότι ήταν λάθος μέγιστο η δόμησή του. Ότι, δεδομένης της αρχιτεκτονικής του, δεν έπρεπε να είχε εισέλθει η Ελλάδα σε αυτό. Ούτε και καμία άλλη χώρα (πλην της Γερμανίας και της Ολλανδίας). Άλλο όμως αυτό και άλλο το τι θέλουμε τώρα που το ευρώ υπάρχει και οι χώρες μας βρίσκονται εντός της ευρωζώνης. Μετά από δέκα και πλέον χρόνια συμμετοχής σε αυτό, η κατάρρευση του ευρώ θα επιφέρει μεγάλα δεινά για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή ήπειρο.

Πιο συγκεκριμένα, η κατάργηση του κοινού νομίσματος θα οδηγήσει στο σπάσιμο του γαλλο-γερμανικού άξονα καθώς το Βερολίνο δεν θα δεχθεί ξανά να δέσει νομισματικά την γερμανική οικονομία με ελλειμματικές οικονομίες. Το Παρίσι θα βρεθεί λοιπόν από την απέναντι όχθη του Ρήνου, αναγκασμένο να προβεί σε μια λατινική νομισματική ένωση με την Ιταλία και την Ισπανία. Ο θάνατος του γαλλο-γερμανικού άξονα θα σημάνει, ουσιαστικά, το τέλος της ευρωπαϊκής ενοποίησης καθώς η Γερμανία θα στραφεί προς (α) τις υπόλοιπες πλεονασματικές χώρες της τέως ευρωζώνης (Ολλανδία, Αυστρία, Φινλανδία) και (β) στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης των οποίων οι οικονομίες έχουν δεθεί στο άρμα της Γερμανικής βιομηχανίας (Πολωνία, Σλοβακία, Τσεχία, Εστονία). Το κόστος για αυτή την νέα ζώνη του μάρκου θα είναι μια βαθειά ύφεση καθώς το νέο μάρκο (το κοινό νόμισμα αυτής της νέας ένωσης που θα ξεκινά από τον Ρήνο και θα αγγίζει την τέως Σοβιετία) θα ανατιμηθεί και η Γερμανική βιομηχανία θα χάσει σημαντικό μέρος των εξαγωγών της προς την Κίνα και την υπόλοιπη τέως ευρωζώνη. Παράλληλα, το νόμισμα της νέας λατινικής ένωσης, αλλά και λοιπών χωρών (όπως η Ελλάδα) που μπορεί να μείνουν εκτός των νέων κοινών νομισμάτων, θα υποτιμάται συνεχώς με αποτέλεσμα από την μία μεριά να σταθεροποιηθεί η ανταγωνιστικότητα των οικονομιών αυτών (σε σχέση με την Γερμανία) αλλά με κόστος τον μεγάλο πληθωρισμό που θα συνδυάζεται με πεισματικά υψηλά επίπεδα ανεργίας (τον λεγόμενο στασιμοπληθωρισμό). Εν συντομία, η Ευρώπη θα μπει σε πολιτικές και οικονομικές περιπέτειες που θα κάνουν την παρούσα να μοιάζει υποφερτή. Σε μια εποχή όπου η ανεργία θα πλήττει τον Γερμανική ζωτικό χώρο και ο στασιμοπληθωρισμός την υπόλοιπη Ευρώπη, ο έως τώρα πολιτικά σταθεροποιητικός παράγοντας, ο Γαλλο-γερμανικός άξονας, θα αποτελεί παρελθόν. Με δεδομένο μάλιστα τον υφεσιακό αντίκτυπο που θα έχει αυτή η εξέλιξη στην παγκόσμια οικονομία, ο θάνατος του ευρώ θα σπρώξει στην οικουμένη σε μια βαθειά Παγκόσμια Ύφεση. Το πάθημα της δεκαετίας του '30 δεν θα μας έχει γίνει μάθημα.

Θα μου πείτε; Αφού πεθαίνει το ευρώ (όπως είπα εξ αρχής), τι μπορεί να γίνει; Επειδή σας έχω κουράσει πολλές φορές με την απάντησή μου επ' αυτού, δεν θα το κάνω άλλη μία φορά. Θα πω μόνο ότι μοναδική λύση είναι η έκδοση από την ΕΚΤ ομολόγων (στο όνομα μόνο της ΕΚΤ) με τον διττό σκοπό: (α) της εξυπηρέτησης του μεγαλύτερου ποσοστού χρέους της ευρωζώνης και (β) την συγχρηματοδότησης, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ενός αναπτυξιακού New Deal για ολόκληρη την Ευρώπη. Ίσως, πράγματι, να είναι πολύ αργά πια για κάτι τέτοιο. Όμως, μπροστά στο φάσμα μίας νέας δεκαετίας του '30, αξίζει τον κόπο η προσπάθεια.

Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα;

Αν συμφωνούμε ότι η κατάρρευση του ευρώ θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και την παγκόσμια οικονομία, με συνέπειες καταστροφικές και για εμάς εδώ στην Ελλάδα, θα πρέπει (όσο το ευρώ εξακολουθεί να υφίσταται) να ξεχάσουμε τα περί επιστροφής στην δραχμή. Κι αυτό επειδή, πολύ απλά, μία έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα σημάνει το τέλος του κοινού νομίσματος. Πράγματι, κόντρα σε ανεδαφικές εικασίες διαφόρων κύκλων, το ευρώ δεν θα αντέξει μια ελληνική έξοδο (εθελούσια ή μη). Δεν είναι τυχαίο που η Συνθήκη της Λισαβόνας δεν προβλέπει διαδικασία εξόδου και, μάλιστα, ξεκαθαρίζει ότι έξοδος από το ευρώ σημαίνει και αποπομπή από την ΕΕ. Ο λόγος είναι απλός: Μόλις ανακοινωθεί η ελληνική έξοδος, θα στεγνώσουν τα ΑΤΜ στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία, τα Ιταλικά spreads θα φτάσουν το 25%, η αξιολόγηση του γαλλικού χρέους θα πέσει στο ΑΑ-, το Βέλγιο θα διαλυθεί και, πολύ σύντομα, η Γερμανία για ανακοινώσει την δική της έξοδο από το ευρώ.

Περιληπτικά, έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ σημαίνει κατάρρευση της ευρωζώνης. Αν έχω δίκιο (βλ. παραπάνω) ότι κάτι τέτοιο θα το μετανιώσουν όλοι οι ευρωπαίοι (Έλληνες και Γερμανοί, Πορτογάλοι και Ολλανδοί κλπ), η επιστροφή στην δραχμή δεν ενδείκνυται από την σκοπιά του συνολικότερου γίγνεσθαι. Αν μάλιστα λάβουμε υπ' όψη το τι θα σημάνει μια τέτοια κίνηση στο εσωτερικό της χώρας, βλ. παρακάτω (ανεξάρτητα από τον δυσμενέστατο αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία), η επιστροφή στην δραχμή όσο το ευρώ εξακολουθεί να ισχύει θα έχει ανυπολόγιστο και ειδεχθέστατο ανθρώπινο κόστος.

Πολλοί συνάδελφοι, ιδίως στις ΗΠΑ (όπου βρισκόμουν τις περασμένες δύο εβδομάδες), μου λένε ότι συμφωνούν με την άποψη που εκφράζω από τον Ιανουάριο του 2010, τότε που επιχειρηματολόγησα ότι η ελληνική στάση πληρωμών, κούρεμα, αναδιάρθρωση κλπ (πρόκειται για διαφορετικούς όρους του ίδιου πράγματος) ήταν αναπόφευκτη και έπρεπε να έχει γίνει δίχως καθυστέρηση (βλ. άρθρο σχετικό εδώ και εδώ στο protagon εκείνης της περιόδου). Αμέσως όμως μετά, μου λένε ότι δεν κατανοούν γιατί δεν προχωρώ λίγο παραπέρα, προτείνοντας ότι, αμέσως μετά την στάση πληρωμών, την έξοδο από το ευρώ και την επιστροφή στην δραχμή. Ο λόγος, όπως τους εξηγώ, είναι ότι εκείνοι δεν κατανοούν την διαφορά μεταξύ (α) ενός συστήματος σταθερής ισοτιμίας δύο ή περισσότερων διαφορετικών νομισμάτων και (β) ενός κοινού νομίσματος.

Στην πρώτη περίπτωση (ενός συστήματος σταθερής ισοτιμίας δύο ή περισσότερων διαφορετικών νομισμάτων) το να σπάσεις την σταθερή ισοτιμία (το peg), όπως έκανε η Αργεντινή μετά την δική της στάση πληρωμών, είναι απλή υπόθεση. Απλώς ανακοινώνεις ότι η σταθερή αυτή ισοτιμία σπάει και γίνεται μεταβλητή βάσει της ζήτησης και της προσφοράς του κάθε (ήδη υπάρχοντος) διαφορετικού νομίσματος. Στην Αργεντινή, π.χ., οι πολίτες είχαν στις τσέπες τους πέσος. Αυτό που άλλαξε ήταν ότι εκεί που το κάθε πέσος ισοδυναμούσε, σταθερά, με ένα δολάριο, ξάφνου ισοδυναμούσε με λιγότερο από ένα δολάριο (υποτίμηση) και μάλιστα η αξία του, σε δολάρια, μειωνόταν συνεχώς. Στην Ελλάδα όμως δεν έχουμε δικό μας νόμισμα σε σταθερή ισοτιμία με κάποιο ξένο. Οι έλληνες έχουν στην τσέπη τους, στα σεντούκια τους, στις καταψύξεις τους (όπου, μου λένε, κρύβουν ό,τι έχει μείνει από τις οικονομίες τους), ξένο νόμισμα - ευρώ. Η δημιουργία νέου εθνικού νομίσματος (όσο το 'ξένο' ευρώ εξακολουθεί να υπάρχει), σε αυτή την περίπτωση, θα είναι καταστροφική. Γιατί;

Με μεγάλα ποσά σε ευρώ να κυκλοφορούν ήδη στην αγορά, και ακόμη μεγαλύτερα να έχουν αποθηκευτεί εκτός τραπεζών στα διαφόρων ειδών σεντούκια ανά την επικράτεια και σε ξένους λογαριασμούς στο εξωτερικό, η έκδοση νέου νομίσματος θα δημιουργήσει μια διπλή, διαιρεμένη οικονομία. Από την μία θα έχουμε τις περισσότερες αποταμιεύσεις σε ευρώ. Από την άλλη θα έχουμε τους μισθούς και τις συντάξεις να βγαίνουν από τα ΑΤΜ των τραπεζών σε δραχμές. Με το που θα εισπράττονται, οι πολίτες θα προσπαθούν να ανταλλάσσουν τις δραχμές σε ευρώ, γνωρίζοντας ότι σε μερικές ώρες οι δραχμές τους θα υποτιμηθούν. Έτσι, θα έχουμε δύο Ελλάδες. Την Ελλάδα εκείνων που δεν έχουν πρόσβαση σε ευρώ, και οι οποίοι θα εγκλωβιστούν σε μια τριτοκοσμική Ελλάδα. Και την Ελλάδα που έχουν πρόσβαση σε ευρώ η εξουσία των οποίων θα είναι μεγάλη επί των υπόλοιπων. Για να νοικιάσεις ένα αξιοπρεπές διαμέρισμα θα πρέπει να έχεις ευρώ. Για να στείλεις τα παιδιά σου σε ιδιωτικό σχολείο, το ίδιο. Πολλοί έμποροι θα εμπορεύονται μόνο σε ευρώ ή θα ζητούν "τοκογλυφικά" ποσά σε δραχμές. Όμως οι μισθοί και οι συντάξεις θα παρέχονται σε δραχμές. Εν πολλοίς, η Ελλάδα θα θυμίζει την Τουρκία της δεκαετίας του '80 όπου η διττή οικονομία (μία για τους εξαθλιωμένους 'ανατολίτες' που λειτουργούσε με ντόπιο νόμισμα και μία για τους 'εξευρωπαϊσμένους' πολίτες που χρησιμοποιούσαν μάρκα, φράγκα και δολάρια) δεν επέτρεπε την ανάπτυξη παρά μόνο ενίσχυε την ανισότητα και την υποανάπτυξη.

Τι κάνουμε λοιπόν;

Πρώτον, δεν συζητάμε την επιστροφή στην δραχμή όσο το ευρώ υφίσταται αλλού. (Αν το ευρώ πεθάνει, και το σκεπάσει η ταφόπλακα, τότε η δημιουργία ενός νέου νομίσματος θα είναι εύκολη υπόθεση.) Δεύτερον, δεν αποδεχόμαστε τις πολιτικές της ΕΕ που αποτελούν τον βασικό λόγο που το ευρώ σήμερα πεθαίνει. Λέμε το μεγάλο όχι στις ανοησίες της 26ης Οκτωβρίου επειδή μόνο έτσι μπορούμε να συμβάλουμε στην διάσωση του ευρώ. Τρίτον, ξεκινάμε συζητήσεις με την Ιταλία και την Ισπανία για μια πιθανή νομισματική ενοποίηση μαζί τους στην περίπτωση αποχώρησης των πλεονασματικών χωρών από την ευρωζώνη, και κατάργηση του ευρώ. Τέταρτον, εγκαλούμε τόσο τον κ. Παπανδρέου (ο οποίος έθεσε το ερώτημα με στόχο την προσωπική του πολιτική επιβίωση) όσο και τον κ. Παπαδήμο (ο οποίος δίνει συνέχεια στο έγκλημα Παπανδρέου για να εμπεδώσει την δική του κυριαρχία επί του νέου κυβερνητικού εξαμβλώματος) για το γεγονός ότι επένδυσαν σε μια φιλολογία για το αν θα καταφέρει η Ελλάδα να μείνει εντός της ευρωζώνης. Μια φιλολογία που μειώνει ακόμα περισσότερο τις αντιστάσεις του ανοσοποιητικού συστήματος του ευρώ.

MNP-10
18-11-11, 12:45
Αμέσως όμως μετά, μου λένε ότι δεν κατανοούν γιατί δεν προχωρώ λίγο παραπέρα, προτείνοντας ότι, αμέσως μετά την στάση πληρωμών, την έξοδο από το ευρώ και την επιστροφή στην δραχμή.


Αυτη ειναι και η δικη μου κριτικη προς τον Βαρουφακη... αφου, πλεον, το ξερει, οτι σταση πληρωμων + ευρω, δεν υφισταται. Τι να κανουμε τωρα... Οπως επισης ΞΕΡΕΙ (και λεει πιπες) οτι μη-αποδοχη της 26ης ισοδυναμει με ατακτη πλεον χρεοκοπια αφου η 6η δοση δε θα εκταμιευτει και οι ομολογιουχοι που εχουν σειρα θα παρουν το :x το καλυτερο. Θα κατσεις χρεοκοπημενος στην ευρωζωνη με μια ΕΚΤ που δεν σου στελνει ευρω? :lol:

Οσο για τα "σεντουκια" αυτα ειναι ενα ΘΕΤΙΚΟ μαξιλαρι, οχι αρνητικο. Θετικο γιατι η χωρα θα διαθετει συναλλαγματικα διαθεσιμα για αρκετο καιρο μετα το σοκ της δραχμης. Στο επισημο εμποριο δε μπορει ενα ιδιωτικο σχολειο, οπως γραφει, να ζηταει ευρω. Αυτα δεν γινονται - θα φαει λουκετο την επομενη μερα. Ή μηπως οι αλυσιδες σουπερ μαρκετ θα πουλανε προϊοντα με ευρω?

Μαυραγοριτες "ανταλλακτηρια" σιγουρα θα υπαρχουν (οπως υπαρχουν και στη κινα οπου γινεται trade το γουαν με αλλη ισοτιμια προς το $, απο την επισημη), αλλα το κρατος μπορει να στησει πολυ ανταγωνιστικοτερο ανταλλακτηριο απ'τους αλλους μαυραγοριτες (δινοντας μεγαλυτερες ποσοτητες GRD για αγορα ευρω, αφου εχει την πρεσα). Θα το κανει μεχρι να μαζεψει τις μεγαλες ποσοτητες EUR απ'το market, και να εχει καλες ποσοτητες συναλλαγματικων διαθεσιμων for years to come.

Οσο για τον πληθωρισμο που βρηκε να καταλογισει στη δραχμη, ειναι υποπτη η κριτικη του γιατι ειναι τελειως μονοπλευρη. Σε μια οικονομικη αναλυση πρεπει να γραφεις και τα + και τα - της καθε λυσης... που ειναι τα μειον στο ευρω? Πουθενα. Γιατι δε μας τα λεει? Ειναι τουλαχιστον 20 προβληματα τα οποια εχει το ευρω αλλα θυμηθηκε μονο το οτι η δραχμη θα εχει πληθωρισμο και "μαυραγοριτες". Τυχαιο? Δε νομιζω...

Τωρα που επικειται το επομενο δεσιμο της χωρας με αλλα 100+ δις ειναι το σημειο που πρεπει η χωρα να βγει, αλλιως θα ειναι ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ. Αυτο που λεει για να το χασομερησουμε ειναι ολεθριο. Μολις παρουμε το δανειο και γινει και η μετατροπη των παλιων ομολογων σε αγγλικο δικαιο, μετα ειναι game over (σημερα σε ευρω, ειναι δεμενα περι τα 60 δις ευρω - μετα θα ειναι >250 δις). Η λυση που προτεινει σε στυλ "εμεις θα μεινουμε στο ευρω, δε θα συμφωνησουμε στην 26η, δε θα σας πληρωσουμε το Δεκεμβρη οταν σκανε τα ομολογα (και γενικα θα κανουμε οτι γουσταρουμε εχοντας μηδεν ταμειακα διαθεσιμα σε ευρω)" ειναι για να γελαει ο κοσμος - που λεει και ο Αλεφαντος.

Mike86
18-11-11, 13:28
@Pop

Μερικές σκέψεις
Γιατί να ενδιαφέρει την Ελλάδα οι όποιες συνέπειες επακολουθήσουν από έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ; Τι πρόκειται να επακολουθήσει για την Ελλάδα που να μην έχει ήδη προηγηθεί; Γιατί θα πρέπει η Ελλάδα να σκέφτεται το "καλό" της ΕΕ όταν την ίδια στιγμή η ΕΕ (Γερμανία) θέλει να σωθεί αποκλειστικά εις βάρος μας; Ποια από αυτά τα προβλήματα αγγίζουν το λαό;


Περιληπτικά, έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ σημαίνει κατάρρευση της ευρωζώνης. Αν έχω δίκιο (βλ. παραπάνω) ότι κάτι τέτοιο θα το μετανιώσουν όλοι οι ευρωπαίοι (Έλληνες και Γερμανοί, Πορτογάλοι και Ολλανδοί κλπ), η επιστροφή στην δραχμή δεν ενδείκνυται από την σκοπιά του συνολικότερου γίγνεσθαι. Αν μάλιστα λάβουμε υπ' όψη το τι θα σημάνει μια τέτοια κίνηση στο εσωτερικό της χώρας, βλ. παρακάτω (ανεξάρτητα από τον δυσμενέστατο αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία), η επιστροφή στην δραχμή όσο το ευρώ εξακολουθεί να ισχύει θα έχει ανυπολόγιστο και ειδεχθέστατο ανθρώπινο κόστος.

Ο Βαρουφάκης σημειώνει ότι έξοδος από το ευρω σημαίνει και διάλυση της ευρωζώνης. Οπότε αποφεύγονται οι κίνδυνοι που αναφέρει στο κείμενό του για το ενδεχόμενο έξόδου της χώρας από το ευρώ αλλά μη διάλυσης της ευρωζώνης (εφόσον κάτι τέτοιο δεν αποφεύγεται). Όπως και να χει έξοδος από το ευρώ θα φέρει αποτελέσματα ανάλογα με την πολιτική που θα εφαρμοστεί και από ποιον αθα εφαρμοστεί. Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι με την παρούσα πολιτική γραμμή - εξυπηρέτηση συμφερόντων, η έξοδος από το ευρώ θα είναι κατασκτρπτική για τον λαό. Και επειδή οι απόψεις του καθηγητή είναι αυτό ακριβώς, απόψεις, θα πρέπει μια πιθανή υιοθέτηση εθνικού νομίσματος να συνοδευτεί από ενέργειες που θα συμβάλλουν στην μικρότερη δυνατή ζημιά για το λαό.

yiapap
18-11-11, 13:40
@Pop

Μερικές σκέψεις
Γιατί να ενδιαφέρει την Ελλάδα οι όποιες συνέπειες επακολουθήσουν από έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ; Τι πρόκειται να επακολουθήσει για την Ελλάδα που να μην έχει ήδη προηγηθεί; Γιατί θα πρέπει η Ελλάδα να σκέφτεται το "καλό" της ΕΕ όταν την ίδια στιγμή η ΕΕ (Γερμανία) θέλει να σωθεί αποκλειστικά εις βάρος μας; Ποια από αυτά τα προβλήματα αγγίζουν το λαό;Που θα εξάγουμε τα προϊόντα μας; Ποιός θα έρχεται για τουρισμό στην Ελλάδα (που ακόμη και σήμερα χρησιμοποιείται ως κακό παράδειγμα);

Mike86
18-11-11, 14:03
Σίγουρα θα εξάγεις σε εθνικό νόμισμα αλλά όχι στο ευρώ. Για παράδειγμα, όταν το ευρώ σημειωσε πτώση έναντι του δολλαρίου είχαμε ρεκόρ εξαγωγών. που σημαίνει δηλαδή ότι με την πρώτη ευκαιρία που παρουσιάστηκε τα ελληνικά προίόντα είχαν αντίκρισμα.Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει, να παράγει και να εκμεταλλευτεί προϊόντα ανελαστικής ζήτησης και τέτοια είναι τα τρόφιμα και οι πρώτες ύλες, από παόψης κόστους αλλά και από άποψης ποιότητας. Και στα 2 η χώρα έχει προοπτικές. Επίσης μπορεί ως ένα μεγάλο βαθμό να αυτονομηθεί ως προς την ενέργεια για να μπορέσει να προχωρήσει σε αυτή την κατεύθυνση.
Η παγκόσμια κρίση ούτως ή άλλως έχει επίπτωση στον τουριστικό κλάδο, όπως έχει και στον κατασκευαστικό αλλά και στον κλάδο πληροφορικής (να μην πω σε όλους!).
Από την άλλη γιατί δεν ρωτάς "τι έχει μπει ως προτεραιότητα στην ατζέντα της εξουσίας, ο λαός ή το κεφάλαιο;", "τι θα επρεπε να ισχύει", "τι πρέπει να γίνει για να καλυτερεύσει η ζωή του λαού;" "ποιο δρόμο πρέπει να ακολουθήσει ως προς αυτή την κατεύθυνση;"

Οβελίξ
18-11-11, 14:07
Για παράδειγμα, όταν το ευρώ σημειωσε πτώση έναντι του δολλαρίου είχαμε ρεκόρ εξαγωγών. που σημαίνει δηλαδή ότι με την πρώτη ευκαιρία που παρουσιάστηκε τα ελληνικά προίόντα είχαν αντίκρισμα.
Αυξήθηκαν αλλά όχι λόγω ευρώ. Οι ελληνικές εξαγωγές αυξήθηκαν επειδή η εγχώρια κατανάλωση καταποντίστηκε. Κάπου έπρεπε να πουλήσουν οι παραγωγοί. Επίσης στην αύξηση των εξαγωγών προσμετρώνται τα πετρελαιοειδή (τα εισάγουμε, τα διυλίζουμε, τα εξάγουμε) και αυτά ανέβασαν πολύ το ποσοστό. Τέλος, η μεγαλύτερη εξαγωγική εταιρεία στην Ελλάδα είναι η 3E (εμφιαλωτής της Κόκα-Κόλα). Ολα αυτά, λοιπόν, δεν τα λες ακριβώς ελληνικές αξαγωγές.

yiapap
18-11-11, 14:07
Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει, να παράγει και να εκμεταλλευτεί προϊόντα ανελαστικής ζήτησης και τέτοια είναι τα τρόφιμα και οι πρώτες ύλες, από παόψης κόστους αλλά και από άποψης ποιότητας. Και στα 2 η χώρα έχει προοπτικές. Επίσης μπορεί ως ένα μεγάλο βαθμό να αυτονομηθεί ως προς την ενέργεια για να μπορέσει να προχωρήσει σε αυτή την κατεύθυνση.
...
Από την άλλη γιατί δεν ρωτάς "τι έχει μπει ως προτεραιότητα στην ατζέντα της εξουσίας, ο λαός ή το κεφάλαιο;", "τι θα επρεπε να ισχύει", "τι πρέπει να γίνει για να καλυτερεύσει η ζωή του λαού;" "ποιο δρόμο πρέπει να ακολουθήσει ως προς αυτή την κατεύθυνση;"Αυτά τα τσιτάτα "Η Ελλάδα μπορεί" τα ακούω 30 χρόνια Mike. Μπορούμε μεν, αποτυγχάνουμε δε. Ούτε ποτέ ήμσταν αυτάρκεις σε τρόφιμα, ούτε ποτέ ήμασταν αυτάρκεις σε ενέργεια. Και αδύναμο νόμισμα είχαμε και το υποτιμούσαμε και το διολισθαίναμε και και και. Οπότε πώς ακριβώς σήμερα εν μέσω κρίσης, όντας το μαύρο πρόβατο της Ευρώπης (και των τραπεζών, των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και όλων των πόλων οικονομικής εξουσίας) και έχοντας μείον στο ταμείον θα γίνουμε σούπερ ουάου ειλικρινά δεν το καταλαβαίνω.

Τα ερωτήματά σου έχουν απλές απαντήσεις, όμως δυστυχώς κανείς δεν μας ρωτάει. Κι όταν μας ρωτάνε εμμέσως (πλην σαφώς) κάθε 4 χρόνια εμείς δίνουμε τις λάθος απαντήσεις. Επομένως ότι και να πω εγώ τώρα....

Οβελίξ
18-11-11, 14:15
Η έννοια του "αυτάρκους κράτους" είναι ουτοπική και δεν πρέπει να την κυνηγά κανείς. Ολοι κοιτούν να πετύχουν ένα ισοζύγιο μεταξύ αυτών που παράγουν και αυτών που εισάγουν. Γιατί π.χ. να έχει η Ελλάδα το δικό της σιτάρι όταν στην Ουκρανία παράγονται απίστευτες ποσότητες σε πολύ καλή τιμή; Γιατί να παράγει βαμβάκι όταν το αιγυπτιακό είναι 10 φορές καλύτερο;

Οσο για την ενέργεια, δυστυχώς, όσο κύρια πηγή είναι το πετρέλαιο θα είμαστε εξαρτημένοι. Το μόνο που μας σώζει (εμμέσως) είναι ότιμεγάλες ποσότητες πετρελαίου μεταφέρονται και διυλίζονται σε ελληνικών συμφερόντων πλοία και διυλιστήρια.

Στο ότι εκλέγουμε ξανά και ξανά κυβερνήσεις που αντί να κοιτούν την ανάπτυξη κοιτούν τα ρουσφέτια και την τσέπη τους, τα έχουμε πει πολλές φορές και δεν νομίζω ότι διαφωνεί κανείς μας.

Mike86
18-11-11, 14:29
Δεν υποστήριξα ότι η χώρα μπορεί να είναι αυτάρκης σε όλους τους τομείς. Δεν υποστήριξα καν ότι η χώρα μπορεί να είναι αυτάρκης γενικότερα. Ίσα ίσα που δεν γνωρίζω και ποια είναι τα όρια την ελληνικής οικονομίας για να δώσω εμπεριστατωμένη απάντηση.

Το ζήτημα είναι να εκμεταλλευτείς ό,τι έχεις, δεν είναι κάτι το παράλογο αυτό που αναφέρω, φαντάζομαι είναι η κοινή λογική και πρακτική που ακολουθούν οι υπόλοιπες χώρες. Στην παρούσα φάση η ίδια ΕΕ σε εμποδίζει να το κάνεις αυτό. Γιατί;

Αναφέρομαι σε προϊόντα ανελαστικής ζήτησης διότι οι τιμές τους μεταβάλλονται σχετικά δύσκολα και οι μεταβλητές που εξαρτονται μπορούν να ληφθούν σχετικά εύκολα υπόψη. Το κόστος παραγωγής ρυθμίζεται με το εθνικό νόμισμα και η πώληση πλεονοσματικής παραγωγής μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη, λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάγκη για τροφή δεν σταματά.
Σχετικά με τον ορυκτό πλούτο, μιλάμε για προϊόντα τελείως ανελαστικής ζήτησης και όταν ορισμένα από αυτά τα κατέχεις κατ' αποκλειστικότητα η ζήτησή τους είναι και πάλι δεδομένη.

Σε κάθε περίπτωση πράττοντας "ορθολογικά" αναπτύσσεις αυτό που σε συμφέρει, βλέποντας αν μια χώρα παράγει φτηνότερα αλλάζεις την παραγωγή, δεν ξέρω αλλά δεν μου φαίνεται και τόσο δύσκολο αυτό.
Ώς προς την ενέργεια, γιατί δεν λαμβάνεις υπόψη σου τον λιγνίτη, άσε που από ότι φαίνεται τελικά έχουμε και πετρέλαιο :yahoo:, κατά δήλωση Παπαδήμου.

mach
18-11-11, 14:35
Η έννοια του "αυτάρκους κράτους" είναι ουτοπική και δεν πρέπει να την κυνηγά κανείς. Ολοι κοιτούν να πετύχουν ένα ισοζύγιο μεταξύ αυτών που παράγουν και αυτών που εισάγουν. Γιατί π.χ. να έχει η Ελλάδα το δικό της σιτάρι όταν στην Ουκρανία παράγονται απίστευτες ποσότητες σε πολύ καλή τιμή; Γιατί να παράγει βαμβάκι όταν το αιγυπτιακό είναι 10 φορές καλύτερο;

Κώστα Σημίτη, εσύ;

Μια χαρά είναι το ελληνικό σιτάρι και το βαμβάκι. Το πρόβλημα είναι ότι η παραγωγή τους είναι εντελώς ασύμφορη στην Ελλάδα λόγω του εργατικού κόστους και των (λόγω ευρώ) πανάκριβων πρώτων υλών, φυτοφαρμάκων, μεταφορικών.

Αν υπάρχει ένα επιχείρημα υπέρ της επιστροφής στη δραχμή αυτό είναι η τόνωση της αγροτικής παραγωγής (της πραγματικής παραγωγής, όχι της παραγωγής των πονηρών επιδοτήσεων και ποσοστώσεων της Ε.Ε).

Οβελίξ
18-11-11, 14:45
Κώστα Σημίτη, εσύ;

Μια χαρά είναι το ελληνικό σιτάρι και το βαμβάκι. Το πρόβλημα είναι ότι η παραγωγή τους είναι εντελώς ασύμφορη στην Ελλάδα λόγω του εργατικού κόστους και των (λόγω ευρώ) πανάκριβων πρώτων υλών, φυτοφαρμάκων, μεταφορικών.

Αν υπάρχει ένα επιχείρημα υπέρ της επιστροφής στη δραχμή αυτό είναι η τόνωση της αγροτικής παραγωγής (της πραγματικής παραγωγής, όχι της παραγωγής των πονηρών επιδοτήσεων και ποσοστώσεων της Ε.Ε).
Σημίτης; Χαχα, το άκουσα κι αυτό :p

Η τόνωση της αγροτικής παραγωγής δεν είναι επιχείρημα υπέρ της δρχ, είναι απλώς ένα καταφύγιο στην περίπτωση που όλα πάνε στραβά και (αναγκαστούμε να) επιστρέψουμε στη δρχ. Υπάρχει διαφορά...

Παρά την ασύμφορη παραγωγή (δεν έχω πρόχειρα νούμερα, αλλά μια και το λες ας το δεχτω) η Ελλάδα είναι 10η στον κόσμο στην παραγωγή βαμβακιού (πηγή (http://www.cotton.org/econ/cropinfo/cropdata/rankings.cfm)) και 6η στην εξαγωγή (http://www.cotton.org/econ/cropinfo/cropdata/rankings.cfm) του. Δεν έχω χρόνο να κάνω ανάλυση και τι σημαίνουν όλα αυτά για την αγροτική παραγωγή μας (ούτε καν αν τα στοιχεία που δηλώνει η Ελλάδα είναι αληθή), πάντως η εικόνα που δείχνει η βαμβακοπαραγωγός Ελλάδα είναι εξαιρετική. Τι άλλο παραπάνω να κάνει;

yiapap
18-11-11, 14:46
@mike, mach
Τι ποσοστό του τελικού κόστους αποτελεί το εργατικό κόστος;
Ας πάρουμε τον πιο απλό τομέα, αυτόν της αγροτικής παραγωγής.
Στο σιτάρι που λέτε... Τι ποσοστό είναι το εργατικό κόστος, τι ποσοστό τα μηχανήματα/καύσιμα/ανταλλακτικά και τι τα λιπάσματα/φυτοφάρμακα; Μετά την παραγωγή πόσο επιβαρύνεται η τιμή από τα μεταφορικά (+οχήματα/καύσιμα/ανταλλακτικά);
Αν πιστεύετε ότι οι αποδοχές του ενός αγρότη (2, 5,10) που οδηγάει το τρακτέρ και θα πληρώνεται σε δραχμές είναι αυτό που θα αλλάξει την κατάσταση...

Burning Skies
18-11-11, 16:37
Ο Βαρουφακης πολυ απλα συνεχιζει να προτεινει λυσεις με την προϋποθεση οτι η Ευρωπαιοι θα αλλαξουν μυαλα. Ελα ομως που αυτο δεν φαινεται στον οριζοντα και δεν ειναι δυνατον πλεον να πονταρουμε πανω του.

yiapap
18-11-11, 16:40
Ο Βαρουφακης πολυ απλα συνεχιζει να προτεινει λυσεις με την προϋποθεση οτι η Ευρωπαιοι θα αλλαξουν μυαλα. Ελα ομως που αυτο δεν φαινεται στον οριζοντα και δεν ειναι δυνατον πλεον να πονταρουμε πανω του.Δεν φαίνεται στον ορίζοντα ναι. Δεν είναι δυνατόν να ποντάρουμε πάνω του από τη στιγμή που δεν υπάρχουν (βιώσιμες) εναλλακτικές όχι. Θυμίζω ότι (κατά το MNP ευαγγελιο) η επιστροφή στη Δραχμή έχει μια σειρά άλλων προϋποθέσεων που επίσης δεν φαίνονται στον ορίζοντα.

Burning Skies
18-11-11, 17:01
Δεν φαίνεται στον ορίζοντα ναι. Δεν είναι δυνατόν να ποντάρουμε πάνω του από τη στιγμή που δεν υπάρχουν (βιώσιμες) εναλλακτικές όχι. Θυμίζω ότι (κατά το MNP ευαγγελιο) η επιστροφή στη Δραχμή έχει μια σειρά άλλων προϋποθέσεων που επίσης δεν φαίνονται στον ορίζοντα.

Οταν σε σπρωχνουν ολοταχως στο γκρεμο ΧΩΡΙΣ αλεξιπτωτο (νομισματικη πολιτικη) και η εναλλακτικη ειναι να πηδηξεις μονος σου με αλεξιπτωτο ΜΕ αλεξιπτωτο (χωρις ομως να εχεις εμπειρια στις πτωσεις) δεν νομιζω οτι τιθεται θεμα για το τι πρεπει να επιλεξεις. ;)

yiapap
18-11-11, 17:07
Οταν σε σπρωχνουν ολοταχως στο γκρεμο ΧΩΡΙΣ αλεξιπτωτο (νομισματικη πολιτικη) και η εναλλακτικη ειναι να πηδηξεις μονος σου με αλεξιπτωτο ΜΕ αλεξιπτωτο (χωρις ομως να εχεις εμπειρια στις πτωσεις) δεν νομιζω οτι τιθεται θεμα για το τι πρεπει να επιλεξεις. ;)Μόνο που δεν πηδάς μόνος σου. Πηδάς και λες "Πστ Αντώνη, λες να ανοίξουμε το αλεξίπτωτο τώρα;" ;)

@ ADSLgr.com All rights reserved.