Νουμερολόγιο

Οι κουλτουριάδες του adslgr και του ruby radio, επέδειξαν τα κουλτουρόσημα τους και πήγαν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και μάλιστα στην εναρκτήρια συναυλία της χρονιάς.

Την Τετάρτη 8/10 ο Joshua Bell o κορυφαίος ανερχόμενος βιολονίστας στον κόσμο (ή και βιολιτζής, αν θέλετε - το ίδιο κάνει) ερμήνευσε τις 4 Εποχές του Αντωνάκη του Βιβάλντι και το μεταγεγραμμένο από τον Gustav Mahler ( ) κουαρτέτο του F. Schubert ο Θάνατος και η Κόρη (τσακίρ κέφι).

Αυτή λοιπόν η εκπομπή, είναι ένα Θεωρείο της εμπειρίας της συναυλίας. Ένα Θεωρείο συλλογής στιγμών σαν γραμματόσημα, σπάνιων στιγμών από συναυλίες που πέτυχαν τον σκοπό τους και έγιναν μαγικές, αξέχαστες. Το σημερινό Θεωρείο είναι μία άσκηση συλλογής ευτυχισμένων στιγμών.

Για αυτό ξεκινάμε με τις κομψές πιανιστικές Μουσικές Στιγμές του F. Schubert (Moments musicaux): μια μουσικό μπιμπελό, εύθραυστο, διαφανές, λαμπερό. Στην ουσία όμως: ακούμε το τελευταίο μέρος από το κουαρτέτο του F. Schubert που ακούστηκε και στην Αίθουσα Φίλων της μουσικής. Η εκτέλεση από Ορχήστρα Εγχόρδων (αντί για τα 4 έγχορδα του αυθεντικού κουαρτέτου) δίνει μέγεθος στο έργο και το κάνει πιο ξεκούραστο στο αυτί, απαλύνοντας τον οξύ ήχο των εγχόρδων. Αυτή ήταν η εμπειρία λοιπόν της προηγούμενης Τετάρτης. Και ήταν πολύ καλή.

Γιατί όμως να ξεσηκώθούμε για να τρέχουμε σε μια συναυλία; Ο Joshua Bell (ο διάσημος βιολονίστας που λεγαμε...) πήρε μια μέρα το πανάκριβο Στραντιβάριους βιολί του (η Πόρσε των βιολιών) και κατέβηκε ως άστεγος πλανόδιος μουσικός στον Μητροπολιτικό Σιδηρόδρομο της Νέας Υόρκης (μετρό) για να παίξει, ζητώντας ελεημοσύνη: μάζεψε μόλις 18 δολάρια, παρά το πασιφανές ταλέντο του, παρά το γαμάτο βιολί του. Ο κόσμος τον προσπερνούσε χωρίς να αναγνωρίζει την δεξιοτεχνία του. Ο ίδιος εν δυνάμει κόσμος που θα πλήρωνε αρκετά δολάρια για να τον ακούσει σε μια αίθουσα συναυλιών. Άρα μήπως εκτιμάμε περισσότερο το status, το κοινωνικό status μιας συναυλίας, τον κόσμο που κάθεται δίπλα μας, την τελετουργία του καλού ντυσίματος παρά την ίδια την μουσική ερμηνεία; Πριν ασχοληθούμε με το ερώτημα, ακούμε ένα μικρό δείγμα της δεξιοτεχνίας του Joshua Bell από το soundtrack της ταινίας The Red Violin.

Ξεκινώντας να μιλήσουμε για συναυλίες πρέπει να γνωριστούμε με την Ορχήστρα: ο Benjamin Britten αναλαμβάνει να μας βοηθήσει με τον Οδηγό Ορχήστρας για Νέους. Ένα κομμάτι που διαδοχικά μας παρουσιάζει τις ομάδες οργάνων της ορχήστρας: ξύλινα πνευστά, χάλκινα πνευστά, έγχορδα, κρουστά. Το έργο βασίζεται σε ένα παλιό αναγεννησιακό θέμα του Henry Prucel, που αμαρτία θα είναι να μην το ακούσουμε και αυτό!

Σε μια συναυλία λοιπόν έχουμε την ευκαιρία να ζήσουμε από κοντά, την ερμηνεία μιας μουσικής σύνθεσης. Προσοχή όμως: ερμηνεία και εκτέλεση στην μουσική γλώσσα είναι το ίδιο πράγμα. Ενώ στον γραπτό λόγο μπορείς εύκολα να διαβάσεις ένα κείμενο αλλά όχι και να το ερμηνεύσεις, στην μουσική γλώσσα ΕΡΜΗΝΕΙΑ και ΕΚΤΕΛΕΣΗ ταυτίζονται. Ο μουσικός πρέπει να έχει "καταλάβει" το μουσικό κείμενο, να έχει "νιώσει" τί θέλει να πει ο συνθέτης. Εμείς λοιπόν, οι θεατές-ακροατές εισπράτουμε την άποψη του μουσικού για το έργο, θέλοντας και μη. Όχι μόνο την άποψη του: η ερμηνεία υπαγορεύεται από τα συναισθήματα της στιγμής, από τις παρορμήσεις της συγκεκριμένης βραδιάς της συναυλίας. Είναι δυνατόν ένας μουσικός να παίζει το ίδιο όντας ερωτευμένος και όντας προδομένος; Ασφαλώς όχι.

Κάπως έτσι ανεβαίνει στην σκηνή η Μαρία Κάλλας και τραγουδά Verdi και La traviata, σε μια άρια γεμάτη έρωτα και ηδονή και πάθος. Η ερμηνεία της δεν είναι απλώς ερμηνεία με άποψη. Κουβαλά μέσα της, διατηρημένο ακόμα και σήμερα, το έντονο πάθος της μεγάλης Ελληνίδας σοπράνο για ζωή και έρωτα.

Για αυτό όλες οι ερμηνείες δεν είναι ίδιες. Οι καλές ερμηνείες. Ακούμε το Fur Elise του Beethoven και θα μπορούσαμε να παίξουμε 100 ίδιες, ολόδιες εκτελέσεις: κάποιες όμως γίνονται μείγμα της στιγμής, του μουσικού, της παρτιτούρας, του εκστατικού κοινού και ξεχωρίζουν μεσα στις συγκυρίες.

Αυτά συμβαίνουν όμως όταν έχουμε έναν σολίστ απέναντι σε μια αίθουσα γεμάτη φιλόμουσο (λέμε τώρα) κοινό. Στην ορχήστρα τα πράγματα είναι διαφορετικά: τα πάθη του κάθε μουσικού πρέπει να μετριαστούν, να μπουν στην γραμμή και οι "ηρωισμοί" να γίνουν συντονισμένα. Η ορχήστρα πλέον εξυπηρετεί το συλλογικό πάθος, υπακούει σε έναν παλμό: σε μια κοινή ηδονή, σε μια κοινή προδοσία, σε έναν κοινό έρωτα. Να γιατί είχε ανακαλύψει τόσους πολιτικούς συμβολισμούς μέσα στην μουσική εκτέλεση ο φιλόσοφος και μουσικολόγος Theodor Adorno.

Αυτά τα πάθη έρχεται άλλοτε να ενώσει και να ευθυγραμμίσει και άλλοτε να υπαγορεύσει (ναι ακόμα και αυτό) ο διευθυντής της ορχήστρας, ο μαέστρος εφαρμόζοντας διάφορα μοντέλα άσκησης εξουσίας: δημοκρατικά ή αυταρχικά.

Eπ ευκαιρία να θυμηθούμε και πως ξεκίνησε η μπίζνα των μαέστρων. Μέχρι την αναγέννηση, μαέστρος ήταν ένας τύπος που με ένα σκουπόξυλο, κρατούσε ρυθμικά τον χρόνο, χτυπώντας το στο πάτωμα. Αυτό έκανε και ο Lully, με μεγάλη δεξιοτεχνία και επιτυχία κατά πως φαίνεται, αλλά όχι για πολύ: κατα την διάρκεια μιας συναυλίας του και ενω χτυπούσε με πάθος το ξύλινο κοντάρι στο πάτωμα, έκανε το λάθος να αστοχήσει χτυπώντας και το δάχτυλο του ποδιού του.

Δεν του βγήκε σε καλό. Το χτύπημα, δημιούργησε απόστημα και το απόστημα δεν άργησε να τον στείλει στον τάφο. Μάλλον άδοξος θάνατος. Έκτοτε ο κλάδος των αρχιμουσικών έλαβε τα μέτρα του και ξεκίνησε να διευθύνει με την μπαγκέτα ή ακόμα και με τα χέρια (φύλαγε τα ρούχα σου για να έχεις τα μισά).

Από το απόστημα στην μαγεία: το αποψινό Θεωρείο κλείνει με μια σειρά εκτελέσεων που ξεπέρασαν τον χρόνο και τον χώρο της συναυλιακής αίθουσας και έμειναν παγωμένες μέσα στην καθημερινότητα για να τις ακούμε για πάντα.

Σας ευχαριστώ!

Παραθέτω τα σημερινά που θα ακουστούν απόψε:

1. F.Schubert - Moments musicaux, Op. 94-3 - [Ewa Poblocka Piano]
2. F.Schubert/G.Mahler- Quartet for Strings no 14 in D minor, 4th movement
3. J. Corigliano- The Red Violin (soundtrack) - VIENNA - 06 - The Monastery [Joshua Bell violin]
4. B.Britten - The Young persons guide to the orchestra
5. H. Purcell - Abdelazar
6. F.B.Mendelssohn Symphonie No.3 a-Moll Op.56 Schottische - 04 - Allegro vivacissimo - Allegro maestoso assai [D.Mitropoulos]
7. Beethoven - Fur Elise, WoO. 59 - [Cornelia Herrmann Piano]
8. G.Verdi La Traviata - Sempre Libera [Maria Callas]
9. Gabriel Faure Pavane op.50
10. J.B.Lully Marche pour la Ceremonie des Turcs
11. R.Wagner Tanhoiser
12. J. Brahms Symphony No. 4 in E minor, Op. 98- Allegro non troppo
13. J. Brahms Hungarian Dance No.1 in G minor - 01 - Allegro molto
14. E.Elgar Concerto for Cello [J. de Pres]
15. G. Mahler Symphony No. 1 in D major ('Titan')- Feierlich und gemessen, ohne zu schleppen
16. J. Strauss -Valse