Νουμερολόγιο

Δεν πρόκειται για μια ρεμπέτικη εκπομπή. Το ξεκαθαρίζω ευθύς εξαρχής. Σήμερα το Θεωρείο θα γυρίσει πίσω το ρολόι, στις 31 Γενάρη του 1949, όπου ο Μ.Χατζιδάκις δίνει στο Θέατρο Τέχνης, στο Υπόγειο, την περίφημη διάλεξη για το ρεμπέτικο.

Η διάλεξη έβαλε τα θεμέλια του τρόπου με τον οποίο είδαν οι κατοπινές μουσικές γενιές στην Ελλάδα το ρεμπέτικο τραγούδι. Με άλλα λόγια το σημερινό Θεωρείο με έναν πλάγιο τρόπο συνεχίζει το αφιέρωμα στον Μ.Χατζιδάκι σε ένα πολύ-επίπεδο διάλογο: ακούμε τον Σκληρό Απρίλη του 45, ένα έργο του Μ.Χ., που αποτελείται από ορχηστρικές διασκευές λαϊκών και ρεμπέτικων τραγουδιών και παράλληλα ακούμε τα ίδια αυθεντικά κομμάτια. Την ίδια στιγμή διαβάζοντας αποσπάσματα από την διάλεξη για το ρεμπέτικο, ξετυλίγεται όχι μόνο το κουβάρι της μουσικής μας ιστορίας, αλλά το συλλογικό ιστορικό μας υποσυνείδητο.

Η διάλεξη δεν είναι τίποτε άλλο από μια διερεύνηση της ταυτότητας του ρεμπέτικου: είναι μόδα, είναι περιθώριο, είναι χασικλίκι;

Είναι ήδη μόδα από το 1949. Πόσο μάλλον σήμερα που ένα ταβερνείο με μπουζούκι και κιθάρα βαφτίζεται "ρεμπετάδικο" παίζοντας Χιώτη και σερβίροντας κρασί που μόνο η συσκευασία (και η τιμή) το κάνει να ξεχωρίζει από το ξύδι. Τα τελευταία 15 χρόνια μεγαλοπιαστήκαμε και αποφασίσαμε πως είναι μπανάλ να ακούμε Ρίτα Σακελαρίου, όποτε το ρίξαμε στην εξειδίκευση: τα λαϊκά του 60 προσέφεραν εκτός από την ευκαιρία για λίκνισμα και λύγισμα της μέσης ("Μα λυγισμένη την έχω", Οβελίξ από τον "Αστερίξ στην Ισπανία") και την κατάλληλη απενοχοποίηση: άλλο "ρεμπετάδικο" άλλο "μπουζούκια". Έτσι.

Όμως ο Χατζιδάκις αποκαλύπτει με μια κίνηση, σαν δήμαρχος σε αποκαλυπτήρια προτομής, την διπλή ταυτότητα του ρεμπέτικου:

• ο έρωτας και η φυγή: ένα καταπιεσμένο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, που ζει τον έρωτα μέσα στην παρανομία, που η ζωή του η ίδια είναι μέσα στο περιθώριο, τραγουδά για τα συναισθήματα που που είναι "τα μόνα που κυκλοφορούν ελεύθερα στους δρόμους", εκείνη την εποχή. Ένας ανικανοποίητος έρωτας είναι το ρεμπέτικο.
  
• η καθαρότητα, η λιτότητα, η διαύγεια των φωνών, το συγκρατημένο (sostenuto): ποιος δεν θυμάται την μονότονη φωνή του Βαμβακάρη ή του Τσιτσάνη. Ξύλινες, ενρηνες φωνές. Μα και λιτές, ευθείς, γυμνές από εξάρσεις και φωνητικούς θεατρινισμούς αποδίδουν με ειλικρίνεια το χωρίς πάθος, πάθος του. Δεν υπερβάλουν στην ερμηνεία: στο μέταλλο της φωνής του αντανακλάται στεγνή η πραγματικότητα της εποχής. Δεν ουρλιάζουν, δεν κλαίνε, δεν φωνάζουν, παρότι έχουν κάθε λόγο να το κάνουν. Αυτή η απλότητα, η καθαρότητα της μορφής είναι που τους κάνει γνήσιους απογόνους της Ελλάδας των λαμπρών μας ερειπίων και του Βυζαντινού μέλους.

Γράφει ο Μ.Χ.:

Ένας ανικανοποίητος έρωτας που ξεκινάει από την πιο κυνική στάση και φτάνει με μια πρωτόγονη ένταση μέχρι τα πλατειά χριστιανικά όρια της αγάπης και μια φυγή που επιβάλλεται νοσηρά -θά ΄λεγα- από αδυναμία, μια που οι συνθήκες παραμένουν το ίδιο σκληρές σα μέταλλο στον άνθρωπο που κινάει για ν΄ αγαπήσει μ’ όλη του τη δύναμη κι όσο μπορεί περισσότερο.

Το σημερινό Θεωρείο μιλάει λοιπόν σήμερα λοιπόν για την νεοελληνική μας καταγωγή: η κατοχή που όλα περιστρέφονται γύρω από αυτήν, οι άνθρωποι που υπήρξαν απόκληροι για το σώμα της ελληνικής κοινωνίας, οι μετανάστες από την Ελλάδα στην Αμερική, οι μετανάστες από την Μικρά Ασία στην Ελλάδα. Μία ζωντανή, μία ζώσα ιστορία μέσα από τα τραγούδια του ρεμπέτικου.

Μα όλα ξεκινάνε σήμερα από το Pulp Fiction!!!

Καλό βράδυ!!!

ΥΓ Τα τραγούδια που ακούγονται είναι:

1. Misirlou-Pulp Fiction (Dick Dale)
2. Misirlou Twist (Kronos Quartet- Caravan)
3. Misirlou (Connie Francies)
4. Μουσουρλού (Μικές Πατρινός)
5. Πήρα την στράτα κι έρχομαι (Σκληρός Απρίλης του 45, Μάνος Χατζιδάκις- Β.Τσιτσάνης)
6. Συννεφιασμένη Κυριακή (B.Τσιτσάνης)
7. Συννεφιασμένη Κυριακή (μεταγραφή του Μ.Χατζιδάκι για πιάνο)
8. Σονάτα αρ. 32 (L. Beethoven)
9. Θα πάω εκεί στην Αραπιά (Σκληρός Απρίλης του 45, Μάνος Χατζιδάκις- Β.Τσιτσάνης)
10. Το πικραμένο αγόρι (Β.Τσιτσάνης-Πρ. Τσαουσάκης)
11. Γεννήθηκα για να πονώ Β.Τσιτσάνης)
12. Απόψε με εγκατέλειψες (Στ. Χρυσίνης)
13. Πήρα την στράτα κι έρχομαι (Β.Τσιτσάνης)
14. Σαν απόκληρος γυρίζω (Β.Τσιτσάνης & Σ.Μπέλλου)
15. Τα παιδιά της γειτονιά σου με πειράζουνε
16. Το παιχνίδι του Αμερικάνου (Κ. Σκαρβέλη- Ρ.Αμπατζή)
17. Θα γυρίσει και ο τροχός (Σκληρός Απρίλης του 45, Μάνος Χατζιδάκις- Μ.Σουγιούλ)
18. Θα γυρίσει και ο τροχός (Μ.Σουγιούλ- Α.Σακελάριος)
19. Μάγκας βγήκε στο σεργιάνι (Σκληρός Απρίλης του 45, Μάνος Χατζιδάκις- Μ. Βαμβακάρης)
20. Μάγκας βγήκε στο σεργιάνι (Α. Καλδάρας- Β. Τσιτσάνης)
21. Φραγκοσυριανή (Μ. Βαμβακάρης)
22. Άνοιξε γιατί δεν αντέχω (Γ. Παπαϊωάνου)
23. Του Βοτανικού ο Μάγκας ((Σκληρός Απρίλης του 45, Μάνος Χατζιδάκις-Γρ. Μπιθικώτσης)