Οι Έλληνες κρατούμενοι του Νοϊενγκάμε

Εκδήλωση στο Αμβούργο στη μνήμη των 1.200 ελλήνων φυλακισμένων του στρατοπέδου συγκέντρωσης Νοϊενγκάμε. Αναζητούνται νέοι έλληνες ερευνητές που θα μελετήσουν το ιστορικό αυτό κεφάλαιο.

Τετάρτη βράδυ, 4 Ιουνίου στο Αμβούργο. Η βραδιά είναι ευχάριστη, σχεδόν ζεστή, πολλοί κάνουν τον περίπατό τους ή μια βόλτα με το ποδήλατο. Στα υπαίθρια μαγαζιά δεν βρίσκεις άδεια θέση. Παρ' όλα αυτά δεκάδες άνθρωποι, στην πλειονότητά τους Γερμανοί, έχουν συγκεντρωθεί σε έναν κλειστό χώρο για να παρακολουθήσουν μια εκδήλωση. Το θέμα της δεν έχει καμία σχέση με την ανεμελιά που επικρατεί έξω: «Οι έλληνες κρατούμενοι στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νοϊενγκάμε» (KZ Neuengamme) που βρίσκεται μόλις λίγα χιλιόμετρα από το κέντρο του Αμβούργου. Αφορμή είναι η συμπλήρωση 70 χρόνων από την άφιξη 850 ανδρών από το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Χαϊδάρι στο Νοϊενγκάμε στις 4 Ιουνίου 1944.

Ομάδα Αλληλεγγύης με την Ελλάδα
«Ομάδα Αλληλεγγύης με την Ελλάδα», Άγγελα Μύλερ, Σάντρα Λόιζατ, Μπιάνκα Πέρτσιτς

«Ομάδα Αλληλεγγύης με την Ελλάδα», Άγγελα Μύλερ, Σάντρα Λόιζατ, Μπιάνκα Πέρτσιτς

Την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση της εκδήλωσης ανέλαβε η «Ομάδα Αλληλεγγύης με την Ελλάδα», η οποία συγκροτήθηκε πριν από δύο χρόνια. Με μια μόνο εξαίρεση, η ομάδα αποτελείται από Γερμανούς και στην πλειονότητά τους από γυναίκες. Κοινός παρανομαστής είναι η αγανάκτηση για τον τρόπο, με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι Έλληνες από μερίδα των γερμανικών ΜΜΕ αλλά και από πολιτικούς. Η εικόνα αυτή δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα όπως τη ζει εδώ και 35 χρόνια στις διακοπές της, λέει η συνταξιούχος δασκάλα, Άγγελα Μύλερ. Ενώ παράλληλα καταλογίζει άγνοια στους συμπατριώτες της για την πρόσφατη ελληνική ιστορία.

«Διοργανώνουμε τη βραδιά διότι πολύ λίγα πράγματα είναι γνωστά για την ιστορία της Ελλάδας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, κυρίως όσον αφορά την περίοδο της Κατοχής. Θέλουμε ακόμη να ενημερώσουμε για το ζήτημα των αποζημιώσεων, το οποίο εκκρεμεί εδώ και 70 χρόνια. Εδώ και 70 χρόνια η γερμανική κυβέρνηση αρνείται να ασχοληθεί με το θέμα. Αυτό είναι σκανδαλώδες μετά από αυτά που έχουν συμβεί.»

Συνδιοργανωτής της εκδήλωσης είναι το «Μνημείο του Στρατοπέδου Συγκέντρωσης Νοϊενγκάμε». Ο οργανισμός αυτός που δημιουργήθηκε μετά από επίμονες προσπάθειες των επιζώντων στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 φροντίζει για τη διατήρηση των χώρων του στρατοπέδου, τη μόνιμη έκθεση, τις διεθνείς συναντήσεις και το κέντρο μελετών.

Οι έλληνες κρατούμενοι του Νοϊενγκάμε
Ο Όλιβερ φον Βρόχεμ, διευθυντής του «Κέντρου Μελετών του Μνημείου Νοϊενγκάμε» και η Αλίν Μπέσμαν

Ο Όλιβερ φον Βρόχεμ, διευθυντής του «Κέντρου Μελετών του Μνημείου Νοϊενγκάμε» και η Αλίν Μπέσμαν

Το Νοϊενγκάμε ήταν το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Βόρειας Γερμανίας με 86 παραρτήματα, τα οποία απλώνονταν ως τα δανέζικα σύνορα. Σκοπός τους ήταν η τροφοδότηση της γερμανικής βιομηχανίας με εργατικό δυναμικό. Η συνεργάτιδα του «Μνημείου Νοϊενγκάμε» Αλίν Μπέσμαν:

«Τα Ες-Ες μετέφεραν κρατούμενους απ' όλη την Ευρώπη για καταναγκαστική εργασία στα κέντρα συγκέντρωσης του Γ´ Ράιχ. Αυτό ισχύει και για τους 850 Έλληνες στο Νοϊενγκάμε. Τους μετέφεραν εδώ για να αναπληρώσουν γερμανούς εργάτες που έλειπαν από την πολεμική βιομηχανία».

Μέσα στο στρατοπεδο λειτουργούσε πλινθοποιείο και τρία εργοστάσια που τροφοδοτούσαν την πολεμική βιομηχανία. Τα δε παραρτήματα ήταν εγκατεστημένα σε κοντινή απόσταση από τις εταιρείες.

Το Νοϊενγκάμε, όπως και όλα τα υπόλοιπα στρατόπεδα συγκέντρωσης εντός της Γερμανίας, δεν ήταν στρατόπεδο μαζικής εξόντωσης όπως πχ. το Άουσβιτς στην Πολωνία και το Μάλι Τρόστενετς στη Λευκορωσία. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν γινόντουσαν εκτελέσεις κρατουμένων στο ΝοΪενγκάμε, ακόμη και για ασήμαντες αφορμές. Οι περισσότεροι θάνατοι όμως οφείλονταν σε υποσιτισμό, αρρώστιες, εξάντληση, κακουχίες αλλά και στους βομβαρδισμούς από συμμαχικά πολεμικά αεροπλάνα. Από τους περίπου 100.000 κρατούμενους πέθαναν έως το τέλος του πολέμου 42.900 άτομα. Άγνωστος παραμένει ο αριθμός των ελλήνων νεκρών. Θα πρέπει όμως να είναι περισσότεροι από τους 156, των οποίων τα ονόματα είναι γνωστά. Ο συνολικός πάντως αριθμός των ελλήνων κρατουμένων υπολογίζεται στους 1.200 – όλοι τους άνδρες. Οι 61 Ελληνίδες που μεταφέρθηκε το καλοκαίρι του '44 από το στρατόπεδο του Ράβενσμπρικ (Ravensbrück) κρατούνταν σε παραρτήματα για γυναίκες.

Η διατήρηση της μνήμης
Ένα στεφάνι του Γενικού Προξενείου Αμβούργου στη μνήμη των ελλήνων κρατουμένων

Ένα στεφάνι του Γενικού Προξενείου Αμβούργου στη μνήμη των ελλήνων κρατουμένων

Μετά τον πόλεμο είχε καθιερωθεί η 4η Μαΐου ως ημέρα μνήμης της απελευθέρωσης των κρατουμένων το 1945. Tις πρώτες δεκαετίες η συμμετοχή των πρώην κρατουμένων ήταν μεγάλη. Με την πάροδο του χρόνου οι επιζώντες όμως μειώνονταν και σήμερα έρχονται σχεδόν μόνον οι απόγονοι τους. Αναφορικά με την ελληνική συμμετοχή στην επέτειο ο Όλιβερ φον Βρόχεμ, διευθυντής του «Κέντρου Μελετών του Μνημείου Νοϊενγκάμε» θα πει:

«Στα πλαίσια των επετειακών εκδηλώσεων ερχόντουσαν για αρκετό διάστημα και έλληνες επιζώντες με τις οικογένειές τους. Απ΄ότι όμως γνωρίζω, δεν έρχονται πλέον και ούτε από την επίσημη ελληνική πλευρά.»

Στις αναμνηστικές πλάκες πάντως που έχουν τοποθετηθεί για κάθε μια από τις 21 χώρες προέλευσης των κρατουμένων του Νοϊενγκάμε, ανακαλύψαμε ένα στεφάνι του Γενικού Προξενείου Αμβούργου.

Για να διατηρηθεί όμως η μνήμη θα πρέπει να υπάρχει γνώση για το τι έχει συμβεί, τονίζει η Αλίν Μπέσμαν. Επειδή η διοίκηση του στρατοπέδου είχε καταστρέψει λίγο πριν την απελευθέρωση τα αρχεία, οι πληροφορίες για τους κρατούμενους και τις συνθήκες διαβίωσής τους στο Νοϊενγκάμε είναι ελλιπείς. Για αυτό το λόγο η κ. Μπέσμαν απευθύνεται στους απογόνους των πρώην κρατουμένων με μια παράκληση:

«Θα τους ήμασταν ευγνώμονες όταν μας επισκέπτονται να έφερναν μαζί τους φωτογραφίες και ντοκουμέντα, τα οποία θα μπορούσαν να μας διαθέσουν. Διαφορετικά δεν θα μπορέσουμε να καλύψουμε το μεγάλο κενό γνώσης για τους έλληνες φυλακισμένους.»

Τα στοιχεία θα πρέπει όμως να τα επεξεργαστούν και επιστημονικά. Το «Μνημείο Νοϊενγκάμε» προσφέρει σε νέους έλληνες επιστήμονες τη δυνατότητα μελέτης αλλά και διαμονής, τονίζει ο Όλιβερ φον Βρόχεμ:

«Επιδιώξαμε αρκετές φορές στο παρελθόν να προσελκύσουμε είτε φοιτητές είτε μεταπτυχιακούς, ώστε να έρθουν και να ερευνήσουν διεξοδικά την ιστορία της τόσο μεγάλης ομάδας των 1.200 ελλήνων κρατουμένων. Ως τώρα όμως δεν το έχουμε καταφέρει.»

Η πρόσκληση για ενδιαφερόμενους εξακολουθεί πάντως να ισχύει.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου




http://www.dw.de/%CE%BF%CE%B9-%CE%AD...B5/a-17688438#